هدف نهایی از مهندسی فرهنگی فراهم آوردن فضا و شرایط یا همان استنشاق هوای مطلوب است. فضای مطلوب آن چیزی را فراهم می کند که اعتلا، رشد و کمال شما را لحظه به لحظه تضمین بکند و بیفزاید، و ما را به جامعه ی مهدوی نزدیک نماید
مقوله ی فرهنگ در هر جامعه ای از اهمیت والایی برخوردار است لزوم توجه به این مسأله البته در جامعه ی اسلامی بیش از بیش احساس می شود زیرا اساس جامعه ی اسلامی بر مبنای تمدن و فرهنگی پویا شکل گرفته است و تدوین و ترویج این فرهنگ در قالب مهندسی فرهنگی بسیار مهم است. نقش زنان در سند مهندسی فرهنگی ما را بر آن داشت تا به سراغ خانم کبری خزعلی رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی رفته و از ایشان در خصوص چگونگی این سند و سهم زنان در آن جویا شدیم:
*سند مهندسی فرهنگی چیست؟
مهندسی فرهنگی به نوعی نوسازی و بازسازی و هم جهت سازی و انسجام بخشی به همه دستگاه های دولتی و غیر دولتی اعم از
فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و اقتصادی، جهت تحقق چشم انداز و اهداف و آرمان های بلند انقلاب اسلامی است.
* با اجرای این سند فرهنگ عمومی کشور به چه میزان دچار تحول می شود؟
ساز و کارها، سیاست ها و نظام هایی که برای ایجاد جامعه پیش بینی شده، ممکن است کهنه شود و کارآیی خود را از دست بدهد که در این صورت تغییر و نو کردن آنها، ایرادی ندارد البته هرگونه تغییر و نوسازی در سیاست ها، باید جامع و همه جانبه و متکی بر اصول اسلامی باشد و این نوسازی به هیچ وجه به معنای تجدید نظر در آرمانها نیست، بلکه به معنای تغییر در سیاست ها و تدابیری است که این مسئله می تواند مانع از تحجر شود و با تکیه بر آرمانها، نظام اسلامی را همیشه جوان ، شاداب ، بالنده و پیشرو نگه دارد . لذا با اجرای این سند مسلماً فرهنگ عمومی کشور نیز دچار تحول بر مبنای اصول اسلامی خواهد شد.
* به چه علت لزوم تدوین سند فرهنگی در دهه سوم انقلاب اسلامی توسط مقام معظم رهبری احساس شد؟
از آنجا که مهندسی فرهنگی، با انسان‌ها و پیچیدگی‌های انسانی و جوامع سروکار دارد، باید با روش آکادمیک با مبانی دینی، رفتاری، زبانی، ملی، فرهنگ کلان، خرده‌فرهنگ‌ها، مقتضیات داخلی و بین‌المللی مواجه گردد. همچنین توجه به فرهنگ و اهداف بلند فرهنگی نظام و نیز ساختارها و جایگاه نهادهای فرهنگی یک ضرورت مهم و حیاتی است و با توجه به اینکه هدف از تدوین نقشه جامع مهندسی فرهنگی کشور، داشتن نگاه بلند و همراه با بصیرت به آینده فرهنگی کشور و نیز نگاه سیستمی به مسئله فرهنگ و زیرساخت‌های فرهنگی جامعه بوده است طرح مهندسی فرهنگی نخستین بار در سال ۱۳۸۱ ازسوی مقام معظم رهبری برای اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد طرح و تبیین قرار گرفت و این شورا موظف شد تا با تعیین ساختاری مناسب، ضمن فراهم کردن زمینه اجرای طرح مهندسی فرهنگی، ارزیابی مستمری از روند انجام این طرح به عمل آورد.
* لزوم توجه به زن بطور خاص در این سند نشانه چیست؟
توجه ویژه به حوزه مسائل زنان و خانواده در این سند به دلیل ضرورت دوری از افراط و تفریط‌هایی است که در دنیای امروز در سطوح داخلی و بین‌المللی بیش از همه اقشار؛ نسبت به حقوق زنان روا داشته می‌شود. لزوم نگاهی متعادل در باب حقوق و تکالیف زنان به همراه همه جانبه‌نگری در سیاست‌گذاری فرهنگی امور بانوان و خانواده از ضرورت‌های این سند در حوزه زنان می باشد ؛ که در این زمینه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده نیز پیشنهاداتی در راستای تدوین سند مهندسی فرهنگی در حوزه زنان ارائه داده است نظیر:
1- احیای کرامت ذاتی، هویت‌بخشی و زمینه‌سازی رشد و تعالی زن در تمامی ابعاد و مبارزه با رویکرد ابزاری به زن
2- تکریم و نهادینه‌سازی ترویج نقش همسری، مادری و تربیتی زن در خانواده همراه با حضور اجتماعی متناسب با شأن ایشان
3-متناسب‌سازی،سیاست گذاری ها، برنامه ریزی ها و اقدامات دستگاه ها با وظایف و نقشهای فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان
4- نقد فعال جایگاه و وضعیت زنان و جریان‌های فمینیستی در غرب و پاسخگویی مؤثر به شبهات در سطوح ملی و فراملی و ارائه راهکار بر مبنای آموزه‌های اسلامی
* چه تهدید هایی ممکن است کشور را در صورت عدم توجه به مقوله فرهنگ مواجه کند؟
در پاسخ به این سؤال اساسی باید خاطرنشان ساخت که فرهنگ، نظامی است شامل باورهای بنیادین و پیش‌فرض‌های اصلی اعتقادی انسان‌ها به نظام هستی و جایگاه انسان در آن است که از درون آن، ارزش‌ها و هنجارهای زندگی استخراج می‌گردد و این نظام رفتارهای انسان‌ها را در برابر خالق، دیگر انسان‌ها، خود و طبیعت، شکل می‌دهد و بر آنها تأثیر می‌گذارد. وقتی با درکی علمی به مفهوم فرهنگ و تأثیر آن در عرصه اقتصاد و سیاست بنگریم، متوجه می‌شویم که باورها و ارزش‌هایی که تا این مرحله، عامل اصلی و محوری برای ایجاد نظام قدرتمند اسلامی شده‌اند و همچنان تولیدکننده امواج انقلاب اسلامی در سطح جهان هستند، با اقدامات از پیش‌طراحی‌شده سازمان‌های متعلق به استکبار جهانی مورد هدف قرار گرفته‌اند (رهبر معظم انقلاب از آن به‌عنوان تهاجم فرهنگی یاد کرده است) و نیز با تأثیرگذاری علوم ناقص و وابسته تولیدشده در غرب، به‌ویژه در حوزه علوم انسانی، ضعیف می‌شوند و از رهگذر توسعه نظام سرمایه‌داری لجام‌گسیخته حاکم بر جهان، در قالب توانمندی‌ها و سازمان‌دهی‌های جهانی تهدید و تخریب می‌گردند. ازاین‌رو لازم است برای مواجهه با این مجموعه عوامل مخرب، همواره فعالیت‌های متناسب طراحی و اجرا شود.
* آیا می توان این تهدید ها را تبدیل به فرصت نمود ؟ چگونه؟
بله ، مسلماً مهندسی فرهنگی و تلاش برای ارتقاء و تکامل فرهنگی جامعه و به روزرسانی آن امری است که می تواند تهدیدها را به فرصت تبدیل کند.
با تحقق این امر نقشهای تولید می‌شود که این مسیر را ترسیم می‌کند. البته باید به پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های مساله توجه شود و میزان انتظار از مهندسی فرهنگ واقع‌بینانه تعیین گردد و دست نیافتن به اثرگذاری صددرصدِ مهندسی فرهنگ، هرگز نباید ما را از تاثیر نسبی آن، که در جهت‌دهی به تحول فرهنگی جامعه بسیار مهم است، غافل یا نسبت به آن ناامید سازد.
* مدیریت و خلاقیت زنان در عرصه مهندسی فرهنگی به چه صورت می تواند باشد؟
با توجه به اینکه مصوبات موضوعات مطروحه زن و خانواده در سند مهندسی کشور و راهبردهای کلان در این زمینه شامل این موارد می باشد :
*ترویج و نهادینه سازی عفاف، پوشش و حجاب اسلامی در تمامی مناسبات و ارتباطات اجتماعی
*تشکیل ،تحکیم ،تعالی و ایمن سازی خانواده
*بازطراحی و تبیین منشور زن مسلمان و نهادینه سازی آن در ابعاد فردی ،خانوادگی و اجتماعی در عرصه های مختلف جامعه
*جلوگیری از کاهش نرخ باروری کل و ارتقای آن متناسب با آموزه های اسلامی ، اقتضائات راهبردی کشور ، مطالعات جمعیت شناختی،آمایش و پایش مستمر جمعیتی
*طراحی و نهادینه سازی آداب و سبک زندگی اسلامی-ایرانی در زمینه های فردی ،خانوادگی و اجتماعی مبتنی بر تقوای الهی و با الهام از سیره معصومین (علیهم السلام)
لذا زنان به عنوان گروه هدف این راهبردهای کلان در جهت دهی فرهنگی خانواده و جامعه با خلاقیت ذاتی خود نقش بسزایی در مدیریت و اجرایی شدن این سند در حوزه بانوان ایفا می کنند .
* مباحث و چالشهایی که در راه اجرایی شدن این طرح وجود دارد چیست و شورای انقلاب فرهنگی چه تدابیری را در این زمینه اتخاذ کرده است؟
دستیابی به اهداف مهندسی فرهنگی به‌عنوان پیش‌زمینه و مقدمه، نیازمند رصد فرهنگی و شناخت صحیح از تمامی ابعاد، ویژگی‌ها، مسائل و مشکلات فرهنگ ملّی و همچنین جهت‌گیری‌های فرهنگی روز در سطح جهان و ارزیابی تأثیر آنها بر فرهنگ ملّی است. در کنار این شناخت دقیق، ارزیابی جهت‌گیری‌های فرهنگی در سطوح ملّی و بین‌المللی در حداقل سه دهه آینده و لحاظ نمودن آنها در طرح مهندسی فرهنگی از الزامات اصلی بحث مهندسی فرهنگی است.
درک درست از میزان جمعیت کشور، ترکیب جمعیتی، هرم سنی، میزان جمعیت شاغل و نوع اشتغال آنها در بخش‌های مختلف، سطوح تحصیلات، تعداد مراکز فرهنگی خارج از حیطه و نفوذ دولت، میزان صنعتی شدن کشور و مواردی از این قبیل، در دستیابی به اهداف ترسیم‌شده کمک شایانی می‌نماید. شورای عالی انقلاب فرهنگی به مثابه مغز متفکر و مرکز اصلی مهندسی فرهنگی باید با تعیین یک ساختار مناسب و شاخص‌های دقیق، ضمن فراهم کردن زمینه اجرای طرح مهندسی فرهنگی، از سیر اجرای آن ارزیابی مستمری نماید و با اعمال مهندسی هم‌زمان دستیابی به اهداف متعالی را تحقق بخشد.
* نتایج حاصل از تدوین و اجرای سند مهندسی فرهنگی چیست ؟
هدف نهائی از مهندسی فرهنگی فراهم آوردن فضا و شرایط یا همان استنشاق هوای مطلوب است. فضای مطلوب، آن چیزی را فراهم می‌کند که اعتلا، رشد و کمال شما را لحظه به لحظه تضمین بکند و بیفزاید و ما را به جامعه مهدوی نزدیک نماید.
*سند مهندسی فرهنگی چیست؟
مهندسی فرهنگی به نوعی نوسازی و بازسازی و هم جهت سازی و انسجام بخشی به همه دستگاه های دولتی و غیر دولتی اعم از
فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و اقتصادی، جهت تحقق چشم انداز و اهداف و آرمان های بلند انقلاب اسلامی است. * با اجرای این سند فرهنگ عمومی کشور به چه میزان دچار تحول می شود؟
ساز و کارها، سیاست ها و نظام هایی که برای ایجاد جامعه پیش بینی شده، ممکن است کهنه شود و کارآیی خود را از دست بدهد که در این صورت تغییر و نو کردن آنها، ایرادی ندارد البته هرگونه تغییر و نوسازی در سیاست ها، باید جامع و همه جانبه و متکی بر اصول اسلامی باشد و این نوسازی به هیچ وجه به معنای تجدید نظر در آرمانها نیست، بلکه به معنای تغییر در سیاست ها و تدابیری است که این مسئله می تواند مانع از تحجر شود و با تکیه بر آرمانها، نظام اسلامی را همیشه جوان ، شاداب ، بالنده و پیشرو نگه دارد . لذا با اجرای این سند مسلماً فرهنگ عمومی کشور نیز دچار تحول بر مبنای اصول اسلامی خواهد شد.
* به چه علت لزوم تدوین سند فرهنگی در دهه سوم انقلاب اسلامی توسط مقام معظم رهبری احساس شد؟
از آنجا که مهندسی فرهنگی، با انسان‌ها و پیچیدگی‌های انسانی و جوامع سروکار دارد، باید با روش آکادمیک با مبانی دینی، رفتاری، زبانی، ملی، فرهنگ کلان، خرده‌فرهنگ‌ها، مقتضیات داخلی و بین‌المللی مواجه گردد. همچنین توجه به فرهنگ و اهداف بلند فرهنگی نظام و نیز ساختارها و جایگاه نهادهای فرهنگی یک ضرورت مهم و حیاتی است و با توجه به اینکه هدف از تدوین نقشه جامع مهندسی فرهنگی کشور، داشتن نگاه بلند و همراه با بصیرت به آینده فرهنگی کشور و نیز نگاه سیستمی به مسئله فرهنگ و زیرساخت‌های فرهنگی جامعه بوده است طرح مهندسی فرهنگی نخستین بار در سال ۱۳۸۱ ازسوی مقام معظم رهبری برای اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی مورد طرح و تبیین قرار گرفت و این شورا موظف شد تا با تعیین ساختاری مناسب، ضمن فراهم کردن زمینه اجرای طرح مهندسی فرهنگی، ارزیابی مستمری از روند انجام این طرح به عمل آورد.
* لزوم توجه به زن بطور خاص در این سند نشانه چیست؟
توجه ویژه به حوزه مسائل زنان و خانواده در این سند به دلیل ضرورت دوری از افراط و تفریط‌هایی است که در دنیای امروز در سطوح داخلی و بین‌المللی بیش از همه اقشار؛ نسبت به حقوق زنان روا داشته می‌شود. لزوم نگاهی متعادل در باب حقوق و تکالیف زنان به همراه همه جانبه‌نگری در سیاست‌گذاری فرهنگی امور بانوان و خانواده از ضرورت‌های این سند در حوزه زنان می باشد ؛ که در این زمینه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده نیز پیشنهاداتی در راستای تدوین سند مهندسی فرهنگی در حوزه زنان ارائه داده است نظیر:
1- احیای کرامت ذاتی، هویت‌بخشی و زمینه‌سازی رشد و تعالی زن در تمامی ابعاد و مبارزه با رویکرد ابزاری به زن
2- تکریم و نهادینه‌سازی ترویج نقش همسری، مادری و تربیتی زن در خانواده همراه با حضور اجتماعی متناسب با شأن ایشان
3-متناسب‌سازی،سیاست گذاری ها، برنامه ریزی ها و اقدامات دستگاه ها با وظایف و نقشهای فردی، خانوادگی و اجتماعی زنان
4- نقد فعال جایگاه و وضعیت زنان و جریان‌های فمینیستی در غرب و پاسخگویی مؤثر به شبهات در سطوح ملی و فراملی و ارائه راهکار بر مبنای آموزه‌های اسلامی
* چه تهدید هایی ممکن است کشور را در صورت عدم توجه به مقوله فرهنگ مواجه کند؟
در پاسخ به این سؤال اساسی باید خاطرنشان ساخت که فرهنگ، نظامی است شامل باورهای بنیادین و پیش‌فرض‌های اصلی اعتقادی انسان‌ها به نظام هستی و جایگاه انسان در آن است که از درون آن، ارزش‌ها و هنجارهای زندگی استخراج می‌گردد و این نظام رفتارهای انسان‌ها را در برابر خالق، دیگر انسان‌ها، خود و طبیعت، شکل می‌دهد و بر آنها تأثیر می‌گذارد. وقتی با درکی علمی به مفهوم فرهنگ و تأثیر آن در عرصه اقتصاد و سیاست بنگریم، متوجه می‌شویم که باورها و ارزش‌هایی که تا این مرحله، عامل اصلی و محوری برای ایجاد نظام قدرتمند اسلامی شده‌اند و همچنان تولیدکننده امواج انقلاب اسلامی در سطح جهان هستند، با اقدامات از پیش‌طراحی‌شده سازمان‌های متعلق به استکبار جهانی مورد هدف قرار گرفته‌اند (رهبر معظم انقلاب از آن به‌عنوان تهاجم فرهنگی یاد کرده است) و نیز با تأثیرگذاری علوم ناقص و وابسته تولیدشده در غرب، به‌ویژه در حوزه علوم انسانی، ضعیف می‌شوند و از رهگذر توسعه نظام سرمایه‌داری لجام‌گسیخته حاکم بر جهان، در قالب توانمندی‌ها و سازمان‌دهی‌های جهانی تهدید و تخریب می‌گردند. ازاین‌رو لازم است برای مواجهه با این مجموعه عوامل مخرب، همواره فعالیت‌های متناسب طراحی و اجرا شود.
* آیا می توان این تهدید ها را تبدیل به فرصت نمود ؟ چگونه؟
بله ، مسلماً مهندسی فرهنگی و تلاش برای ارتقاء و تکامل فرهنگی جامعه و به روزرسانی آن امری است که می تواند تهدیدها را به فرصت تبدیل کند.
با تحقق این امر نقشهای تولید می‌شود که این مسیر را ترسیم می‌کند. البته باید به پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های مساله توجه شود و میزان انتظار از مهندسی فرهنگ واقع‌بینانه تعیین گردد و دست نیافتن به اثرگذاری صددرصدِ مهندسی فرهنگ، هرگز نباید ما را از تاثیر نسبی آن، که در جهت‌دهی به تحول فرهنگی جامعه بسیار مهم است، غافل یا نسبت به آن ناامید سازد.
* مدیریت و خلاقیت زنان در عرصه مهندسی فرهنگی به چه صورت می تواند باشد؟
با توجه به اینکه مصوبات موضوعات مطروحه زن و خانواده در سند مهندسی کشور و راهبردهای کلان در این زمینه شامل این موارد می باشد :
*ترویج و نهادینه سازی عفاف، پوشش و حجاب اسلامی در تمامی مناسبات و ارتباطات اجتماعی
*تشکیل ،تحکیم ،تعالی و ایمن سازی خانواده
*بازطراحی و تبیین منشور زن مسلمان و نهادینه سازی آن در ابعاد فردی ،خانوادگی و اجتماعی در عرصه های مختلف جامعه
*جلوگیری از کاهش نرخ باروری کل و ارتقای آن متناسب با آموزه های اسلامی ، اقتضائات راهبردی کشور ، مطالعات جمعیت شناختی،آمایش و پایش مستمر جمعیتی
*طراحی و نهادینه سازی آداب و سبک زندگی اسلامی-ایرانی در زمینه های فردی ،خانوادگی و اجتماعی مبتنی بر تقوای الهی و با الهام از سیره معصومین (علیهم السلام)
لذا زنان به عنوان گروه هدف این راهبردهای کلان در جهت دهی فرهنگی خانواده و جامعه با خلاقیت ذاتی خود نقش بسزایی در مدیریت و اجرایی شدن این سند در حوزه بانوان ایفا می کنند .
* مباحث و چالشهایی که در راه اجرایی شدن این طرح وجود دارد چیست و شورای انقلاب فرهنگی چه تدابیری را در این زمینه اتخاذ کرده است؟
دستیابی به اهداف مهندسی فرهنگی به‌عنوان پیش‌زمینه و مقدمه، نیازمند رصد فرهنگی و شناخت صحیح از تمامی ابعاد، ویژگی‌ها، مسائل و مشکلات فرهنگ ملّی و همچنین جهت‌گیری‌های فرهنگی روز در سطح جهان و ارزیابی تأثیر آنها بر فرهنگ ملّی است. در کنار این شناخت دقیق، ارزیابی جهت‌گیری‌های فرهنگی در سطوح ملّی و بین‌المللی در حداقل سه دهه آینده و لحاظ نمودن آنها در طرح مهندسی فرهنگی از الزامات اصلی بحث مهندسی فرهنگی است.
درک درست از میزان جمعیت کشور، ترکیب جمعیتی، هرم سنی، میزان جمعیت شاغل و نوع اشتغال آنها در بخش‌های مختلف، سطوح تحصیلات، تعداد مراکز فرهنگی خارج از حیطه و نفوذ دولت، میزان صنعتی شدن کشور و مواردی از این قبیل، در دستیابی به اهداف ترسیم‌شده کمک شایانی می‌نماید. شورای عالی انقلاب فرهنگی به مثابه مغز متفکر و مرکز اصلی مهندسی فرهنگی باید با تعیین یک ساختار مناسب و شاخص‌های دقیق، ضمن فراهم کردن زمینه اجرای طرح مهندسی فرهنگی، از سیر اجرای آن ارزیابی مستمری نماید و با اعمال مهندسی هم‌زمان دستیابی به اهداف متعالی را تحقق بخشد.
* نتایج حاصل از تدوین و اجرای سند مهندسی فرهنگی چیست ؟
هدف نهائی از مهندسی فرهنگی فراهم آوردن فضا و شرایط یا همان استنشاق هوای مطلوب است. فضای مطلوب، آن چیزی را فراهم می‌کند که اعتلا، رشد و کمال شما را لحظه به لحظه تضمین بکند و بیفزاید و ما را به جامعه مهدوی نزدیک نماید.