گفتگوی ما بیشتر به خانم‌ها برمی‌گردد. آیا می‌توان یک نظریه کلی درباره مفید یا مضربودن کار خانم‌ها ارائه کرد؟
در واقع فرمایشات آقا در سیاست‌های ابلاغی کمک می‌کند به اینکه جامعه هم از حضور خانم‌ها بهره‌مند شود و هم بتواند از تخصص و حضورشان در مشاغل مختلف بهره‌مند شود. ضمن اینکه در جهت کاهش آسیب‌ها به کیان خانواده عمل کرده از فشار بیش از اندازه به خانم‌ها جلوگیری کند. باید برای خانم‌ها و برای آقایان، ساعت کاری درستی در نظر گرفته شود. قانونی هم که ما اخیرا در مجلس مطرح کردیم، بحث کاهش ساعت کاری مادرانی که فرزند یا همسر معلول دارند یا فرزند زیر 5 سال دارند که در همین راستا است و در طرح جمعیت و تعالی خانواده هم، برای دانشجویان خانم و هم برای کارمندان تسهیلاتی در راستای تحقق همین بند در نظر گرفتیم که امیدواریم به تصویب نهایی هم برسد.
حالا سؤال را از آن طرف بازخوانی کنیم. آیا حضور خانم‌ها به عنوان کارمند در جامعه، برای جامعه منافعی هم دارد؟
ببینید اصلا باید در بعضی از مشاغل خانم‌ها باشند. در بعضی از قوانین و مقررات هم به آن اشاره دارد. پرستاری، مسائل آموزشی- پزشکی، کارمندانی که در جاهای مختلف مثل گیت‌های بازرسی و جاهای دیگر باید حضور داشته باشند. در حقیقت شاید به نحوی تکلیف یک خانم می‌شود. آیت‌الله جوادی هم می‌فرمایند که در بعضی موارد که جامعه به آن تخصص نیاز دارد و این خانم تنها کسی است که این تخصص را دارد، بر او واجب می‌شود. بر آن خانم تکلیف می‌شود حتی تکلیف شرعی می‌شود یعنی اسلام این طور بوده است. اما در بعضی از موارد می‌تواند از باب این باشد که می‌خواهند فعالیت اجتماعی داشته باشند و بتوانند کمکی به جامعه و خانواده نمایند و از تخصصشان بهره بگیرند، آنجا هم ممانعتی ندارد؛ ولی اگر با ایجاد دغدغه و نگرانی و مشکلاتی برای فرزندان و ازدست‌دادن آنها و آرامش آنها و مشکلاتی برای خانواده‌ها همراه باشد، قطعا این کار مناسبی نمی‌تواند باشد.
اشارات کوتاهی به آسیب‌هایی که کارکردن خانم‌ها می‌تواند برای خودشان و خانواده‌شان داشته باشد، داشتید. تهدیدهای عدم تعادل بین کار و زندگی چیست؟
اگر مدیریت نشود و ساعت کاری اجازه ندهد، عدم حضور خانم در خانواده مشکل‌ساز است که من عدم حضور خانم در خانواده را از دو دید می‌بینیم، یکی اینکه خانم در منزل هست؛ ولی آنقدر درگیر مسائل دیگر است، مثلا فضای مجازی یا دغدغه‌های دیگر، گاهی خواسته‌های خودش و حتی امور منزل که غفلت دارد یعنی حضور فیزیکی دارد ولی حضور تأثیرگذاری که باید مایه انس، آرامش و امنیت همسر و فرزندان باشد، نیست. این خودش همان «هرگز حدیث حاضر و غایب شنیده‌اید، من در میان جمع و دلم جای دیگر است»، هست. ولی کار دیگری می‌کند و فقط حضور فیزیکی دارد، غنیمت است ولی کافی نیست. آن وقت فرزند و همسر هم یاد می‌گیرند که در منزل باشند؛ ولی افکارشان برای دیگران در جای دیگر باشند، هرچند که جای خوبی باشند. اینها در بین افراد خانواده سردی می‌آورد و طوری می‌شود که فرزندان و مخصوصا نوجوانان مطالب خود را به دیگران می‌گویند و دیگران را محرم اسرار و مونس خود می‌گیرند.
دیگر اینکه زن نتواند در خانه باشد. اگر زمان را مدیریت نکند و اقدامات لازم را اجرا نکند، فرزندی که می‌آید و با در بسته روبه‌رو می‌شود، فرزندی که از کلاس یا کارهای دیگر به منزل باز می‌گردد و همسری که خسته از سر کار بر می‌گردد، به مشکل می‌خورد. وقتی خانم خانه منتظر او باشد، وقتی که زن هست، اینها با امید می‌آیند و ترجیح می‌دهند هیچ جای دیگری جز منزل نروند. ولی اگر در منزل هیچ‌کس متنظرشان نباشد و حضورشان چندان تفاوتی نداشته باشد، باید فکری اساسی کرد. قطعا اگر بستر محبتی فراهم شود به طرف او می‌روند. همین جدایی‌ها پایه خانه و خانواده را سست می‌کند. یعنی همه تلاش زن و شوهر برای اینکه زندگی بهتری داشته باشند را تلخ می‌کند و حاصل آن به جای آنکه آرامش، رضایت، شادی و رفاه باشد، سردی، کشمکش و جنجال است.
موضوع استحکام خانواده و ایجاد تعادل بین کار و زندگی هم شامل آقایان می‌شود و هم شامل خانم‌ها. نظام اداری چه کاری می‌تواند برای این معضل انجام دهد؟
نظام اداری می‌تواند کمک زیادی کند. مثلا امکان دورکاری بدهد. در موضوع ارائه تسهیلات یا کمک‌هایی دیگری از این قبیل می‌تواند به آنها کمک کند و بعضی از مرخصی‌هایی که آنها لازم دارند، را همکاری کند. از یک طرف هم خود افراد هم باید نسبت‌به این رسالتی که دارند توجه جدی داشته باشند و در حقیقت شاهد این باشیم که علاوه بر اینکه بستر حضورشان فراهم شود، توجه داشته باشند که زمان‌هایی که مجبور هستند در منزل نباشند به نحوی حضور، اثر، محبت و لطف خود را عرضه کنند. ما در خاطرات بعضی از شهدا می‌خوانیم که آنها گاهی اوقات زمانی به منزل می‌رسیدند که نمی‌توانستند بیشتر در کنار خانواده باشند و فرزندان را ببینند، صدای خود را ضبط می‌کردند و برای یک یک آنها پیام می‌گذاشتند تا وقتی که در منزل نیستند آن خلأ کمتر احساس شود