در این خصوص گفتگوی خبرنگار شما با دکتر علیرضا اسلامی کارشناس سیاسی، مذهبی را می خوانید:

فرهنگ صرفه جویی در آموزه های دینی ما چه جایگاهی دارد؟

در فرهنگ اسلام در این باب سه تعبیر با عنوان اسراف و تبذیر و اتراب وجود دارد، اسراف که به معنی بیش از حد نیاز مصرف کردن و تبذیر به معنای بی جا مصرف کردن است چون کسی که بذری در سنگلاخ بکارد که با کاشتن بذر آنجا محصولی رشد نمی کند از سویی به صرفه جویی و قناعت و زهد اشاره شده که توجه به آنها در ابعاد مختلف زندگی فردی و خانوادگی و اجتماعی و جهانی اثر گذار است، قرآن کریم در آیاتی با عنوان تبذیر تاکید می کند حق ذی القرباء از سادات و وابستگان به پیامبر و ولایت و مسکین و ابن السبیل را بدهید تا مال خود را بی جا صرف نکرده باشید،یعنی اگر وجوهات مالی از جمله خمس و زکات و انفاق خود را نپردازید تبذیر کرده و مالتان را حرام نمودید که البته ممکن است در فرهنگ ما اینطور برداشت شود که بگویند زیاد در این موارد ولخرجی نکنید همچنین در آیه ای از قرآن به قدری اسراف مورد نکوهش قرار گرفته است که اسراف کار برادر شیطان نامیده شده است شیطانی که به پروردگار خود کفر ورزید، قرآن در آیات دسته بندی شده از جمله در 20 آیه پر مصرف بودن و زیاده خرج کردن را در ابعاد مختلف زندگی مورد نکوهش قرار داده است از جمله در خورد و خوراک که می فرماید:«بخورید و بیآشامید ولی اسراف نکنید» که اگر انسان زیاده روی در خوراک کند از نظر پزشکی جسم او بیمار می شود حتی اگر آب زیاد بخورد که امروز هم علل بسیاری از بیماری ها پرخوری عنوان می شود.

اسراف در چه بعدی از زندگی امکان بروز می یابد؟

در بحث عدم انفاق،در جنگ و کشتار،در ایمان به خدا که اگر به خدا ایمان نیاورید از جمله مسرفین هستید،درخوردن مال یتیم، عدم تبعیت از رهبران الهی،شهوترانی و کسانی که خدا را فراموش می کنند و کسانی که مشغول لهو و لعب بوده و مخالفت با انبیای خدا می کنند اسراف دیده می شود چون فرعون که هرکسی اسراف کند از لحاظ فردی خود یک فرعون است در یک منطقه پیرامونی نسبت به خود یا خانواده یا جامعه یا دنیا،اسراف به اقوام نیز نسبت داده شده چون قوم ثمود و لوط که قرآن آنان را اقوام مسرف می خواند آنجا که ازحدود طبیعی و شرعی تامین نیازهای جسمی و روحی خود خارج می شوند.

سرانجام اسراف در جوامع چیست؟

نتیجه اسراف کاری این است که شیطان اعمال انسان مسرف را زینت داده و وی را دچار گمراهی می کند لذا اگر جامعه ای رو به اسراف آورد به تبع آن گمراهی ایجاد خواهد شد،گمراهی که می توان نمونه های آن را در عصر کنونی و در طول تاریخ دید که مسرفین هلاک می شوند چرا که طبیعت و مکانیسم اسراف نابودی است و کسی که اسراف نماید هدایت نشده و انحراف از مسیر برای او ایجاد
می شود و اگر جامعه ای دچار اسراف شود به عواقب ناخوشایند در این جهان مبتلا و در آخرت نیز مسرفین از اصحاب نار خواهند بود.

قانون اساسی ما توجه ای به فرهنگ صرفه جویی و دوری از اسراف و تبذیر نموده است؟

در قانون اساسی ما نکاتی در ممنوعیت اسراف بیان شده از جمله در بند 6 اصل 43 از منع اسراف و تبذیر در همه شئون مربوط به اقتصاد اعم از مصرف،سرمایه گذاری و تولید و خدمات سخن گفته شده و به موضوع اسراف توجه شده که باید در روش و سبک زندگی و قوانین داخل کشور رعایت شود همچنین در بند 8 و 9 اصل 43 به جلوگیری از سلطه اقتصادی بیگانه بر اقتصاد کشور اشاره شده که اگر دچار اسراف و تبذیر شویم ممکن است سلطه اقتصادی بیگانه بر ما تحمیل و نابود شویم و بیگانگان بتوانند با یک تحریم مملکت را به زانو درآورندکه امری ناگوار است لذا تاکید بر افزایش تولیدات و تامین نیازهای کشور تا مرحله خودکفایی شده تا از وابستگی رها شویم.

درباره فرهنگ صرفه جویی الگویی وجود دارد؟

حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در بیانات خود با توجه به سرانجام ناخوشایند اسراف و تبذیر به نکوهش از زندگی های تجملاتی و اشرافی و ثروت اندوزی و خوشگذرانی و شهوترانی پرداخته اند که آثار بسیار منفی بر روح و روان انسان دارد و می تواند جسم و زمان و دانش و پول فرد را نابود نماید،لذا می بینیم افراد آگاه حتی کسانی که امکانات فراوان داشته و در اوج دارایی بودند در طول تاریخ چون حضرت داوود و سلیمان و یوسف علیهم السلام در زندگی شخصی خود به حداقل ها قناعت کردند،حضرت داوود زره بافی می کرد،حضرت علی (ع) در حکومت خود نان جو مصرف می نمود ، زمان حکومت دستور داد نوک قلم ها را طوری بتراشند که قلم ها ریز بنویسند و نوشته ها پهن نشود که صفحات زود پر شده و بیت المال اسراف شود، امام در نجف فرزند خود را به خاطر خرید یک کیلو گوجه بیش از نیاز روزانه توبیخ کرد بعد انقلاب هم درحسینه جماران وقتی یکبار گازوئیل زیادی خریداری شده بود اعتراض نمود که ما باید حداقل مصرف کنیم و خرید برای نیاز روزانه باشد بزرگان اینطور زندگی می کنند به تاسی از امام صادق (ع) که اعتقادی به انباشت آذوقه غیر نیاز روزانه در منزل نداشتند لذا اگر مسئولین ما در زندگی شخصی و خانوادگی و موقعیت کاری و مسند حکومتی خود این سبک را رعایت کنند مدل و الگو می شوند همان طور که مقام معظم رهبری را ما قبل انقلاب و بعد انقلاب در دوره ریاست جمهوری و رهبری دیدیم که در نهایت دقت و قناعت زندگی می کنند.

چگونه می توان فرهنگ صرفه جویی را اصلاح کرد؟

در حکومت اسلامی با توجه به اینکه دسترسی به بازار برای تامین نیاز روزانه مردم سخت بود ذخیره کالا تا یک سال اشکالی نداشت ولی زمان قحطی مبنا بر این بود که مردم کالای ذخیره شده را به بازار عرضه کنند تا مشکلی بوجود نیاید لذا اگرجامعه به معنای واقعی اسلامی باشد دیگر با احتکار و گرانفروشی و کمبود روبرو نمی شویم چرا که حداقل وظیفه فرد مسلمان این است که اگر کالایی در جامعه با کمبود دچار شد آن را مازاد نیاز نخرد کما اینکه اگر توان خرید و ارائه آن به مردم باشد نهایت اخلاق اسلامی بروز می کند تا نشان دهد در راه ائمه اطهار علیهم السلام گام بر می داریم همان گونه که حضرت عباس (ع) در نبود آب در کربلا در شط فرات به یاد تشنگان یک جرعه آب هم نمی نوشند ،که اگر مردم ما بخصوص مسئولانمان در شرایط سخت و بروز کمبودها اینگونه عمل کنند بدون شک مشکلی بوجود نخواهد آمد، امروز در کشور ما چندین میلیون دانش آموز هر ساله به مدرسه می روند و چه ضرورتی دارد هر سال کیف و کفش و کتاب و لباس نو برایشان خریده شود و چرا نباید این بچه ها از کودکی قناعت را بیاموزند تا میزان مصرف پایین بیاید آیا نمی توان از
کتاب های چاپ شده برای چندین بار استفاده کرد تا صرفه جویی شود گرچه هیچ مشکل و کمبودی هم نداشته باشیم.

آیا با منطق گران کردن مصارف روزانه مردم می توان به صرفه جویی رسید؟

از بعد عدالت اجتماعی اینکه بخواهیم کالایی را گران کنیم که مردم کم بخرند و صرفه جویی شود پذیرفته نیست باید فرهنگ خود را مبتنی بر آموزه های دینی اصلاح کنیم، البته یک بعد گرانی ها اقتصادی است که قیمت تمام شده و عرضه کالا به بازار باید چند باشد که منجر به قاچاق نشود که نرخ کالا به نرخ روز تعدیل می شود که منطق اقتصادی دارد لیکن نباید گرانی به مردم فشار وارد کند که دولت موظف می شود مستقیم یا غیر مستقیم از قشر محروم حمایت نماید لذا منطق صحیحی نیست مگر بحث اقتصادی را مد نظر بگیریم که قیمت تمام شده کالا چقدر است که البته برای کشاورز و دامدار و تولید کننده باید تولید صرفه اقتصادی داشته باشد و دولت بتواند از تولید کننده حمایت نماید که از یک سو تولید را افزایش دهد و از سوی دیگر به مردم آموزش دهد که مصرف را کاهش دهند کما اینکه قبل انقلاب مردم به خوردن یک نوع غذا در وعده غذایی بسنده می کردند حتی تابستان غذای پخته شده استفاده نمی شد ولی امروز سر سفره ها چندین مدل غذا و دسر و سالاد می گذاریم که فرهنگ اسلام نیست و آورده غرب است که در فیلم ها هم برای آن تبلیغ می کنند، حجم غذایی که خوردن همزمان انها برای سلامت جسم مضر است صرف نظر از هزینه گزافی که برای تدارک می شود.

تکنولوژی های روز چگونه می توانند به این مهم کمک نمایند؟

متاسفانه امروز در فیلم ها و کارتون هایی که از تلویزیون پخش می شود آموزش های نادرستی وجود دارد که باید اصلاح شود، غالب فیلم ها خانواده ها را برخوردار از بهترین امکانات اعم از خانه و ماشین و مبلمان و دکوراسیون و لباس و آرایش نشان می دهند زندگی که وقتی یک جوان آن را می بیند تدارک مثل آن زندگی برای او آرمان می شود، در حالی که فرهنگ سازی صحیح از سبک ساده زیستانه در زندگی باید در راس آموزش های سمعی و بصری و تکنولوژی های روز باشد تا فرد از همان سنین کودکی رفتار صحیح را بیاموزد و فرهنگ سازی مثبت در جامعه تحقق پذیرد چرا که وقتی رسانه تبلیغات نادرست از نوع زندگی و تبلیغ تجمل گرایی و لباس وکالای برند خارجی کند نتیجه کار مطلوب نخواهد بود.

وظیفه مسئولین در این رابطه چیست؟

دید مسئولان ما در رابطه با واردات و صادرات باید عوض شود، دولت نباید اجازه دهد برند خارجی وارد کشور شده و برای آن تبلیغ شود آنهم وقتی در داخل تولیداتی با بهترین کیفیت وجود دارد، استفاده از کالای تولید داخل باید فرهنگ شود و با تصویب قانون و ارائه اموزش های لازم در کتاب آموزشی مدارس زندگی زاهدانه ائمه و علما و مراجع و مسئولین با تقوا بدور از تجملات نشان داده شود که بسیاری از مشکلات رفع خواهد شد ، مسئولین ما چه در دولت چه در منبر و رسانه فرهنگ سازی درست برای کشور نمایند که زندگی های تجملاتی کنار گذاشته شود و همه از خود و اطرافیانشان در رعایت صرفه جویی و قناعت شروع کنند.

چرا تاکنون در فرهنگ سازی صحیح صرفه جویی غفلت شده است؟