گفتگوی ویژه

قرآن مستضعف بودن را مثبت نمی داند

رفاه انسانی، برای خود و واجب النفقهاش و اطرافیانش وظیفه انسان است. هرگاه انسان میبیند که نمیتواند رفاه انسانی برای خود و اطرافیانش فراهم کند، باید هجرت کند تا جایی که بتواند «الْطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ» را که خدا برای همه فراهم کرده است به دست بیاورد.
یکی از فعالیت هایی که در دوره نهم حزب موتلفه اسلامی آغاز شد، تاسیس دفتر حفظ و نشر آثار استاد حبیب الله عسگراولادی است.
از جمله فعالیت های این دفتر ضبط خاطرات عسگراولادی است که طی سه سال گذشته قریب به 40 جلسه با این هدف برگزار شده است.
آنچه پیش رو دارید متن سخنان عسگراولادی در جمع اعضای شورای سیاستگذاری این دفتر است.


با استدعای صلوات و سلام بر حضرت ولیعصر(عج) و آباء گرامی و معصومشان، به ویژه پیامبر اعظم حضرت محمد مصطفی(ص) و با درخواست از پروردگار که در شرایط حساس و پیچیده و مغتنم کنونی و در این پیچ تند تاریخ ما امت اسلام را به بهترین ها در حفظ حریم پیامبر و قرآن و عترت معصومشان بیش از پیش موفق بفرماید.
در آیه‌ائی از سوره اعراف این فراز از کلام خدا نوع پوشش، خوراک، نوشیدنی، زینت و آرایش را بیان می فرماید. در ابتدا خطاب به فرزندان آدم می فرماید: «یَا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ»(1)، شما زینتها و آرایشتان را در هنگام سجده و در مسجد حفظ کنید. بعد می‌فرماید: «و کُلُواْ وَ اشْرَبُواْ»، آنچه از نعمتها به شما داده شده است و در اختیار شماست، بخورید و بیاشامید «وَ لاَ تُسْرِفُوا»، در خوردن و آشامیدن زیادهروی نکنید. «إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ»، خداوند اسرافکنندگان را دوست ندارد. به دنبال این بحث، رفاه انسانی و قرآنی است و سئوال طرح می فرماید: «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَهَ اللّهِ»(2)، چه کسی زینت و آرایشی که خدا به شما داده حرام کرده است؟ «الَّتِیَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ»، زینت و آرایشی که خداوند برای بندگانش از زمین بیرون گذاشته است، «وَ الْطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ» و چه کسی پاکیزههایی از روزی را حرام کرده است؟

تامین رفاه برای خود و خانواده
 وظیفه هر انسانی است

رفاه انسانی، برای خود و واجب النفقهاش و اطرافیانش وظیفه انسان است. هرگاه انسان میبیند که نمیتواند رفاه انسانی برای خود و اطرافیانش فراهم کند، باید هجرت کند تا جایی که بتواند «الْطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ» را که خدا برای همه فراهم کرده است به دست بیاورد. در آیه کریمهای در قرآن میبینیم که خداوند می فرماید کسانی که مستضعف میمیرند، در حال جان کندن فرشتگان به اینها میگویند: «فِیمَ کُنتُمْ»(3)، شما در کجا بودید که اینچنین بدبخت ماندید؟ «قَالُوا کُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الأَرْضِ»، این افرادی که نتوانستند رفاه زندگی انسانی و الهی را فراهم کنند، می گویند ما در زمین مستضعف نگه داشته شده بودیم. فرشتگان به اینها میگویند: «أَلَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَهً فَتُهَاجِرُوا»، آیا زمین خدا گسترده نبود که شما از اینجا به جای دیگر هجرت کنید؟ عده ای خیال می کنند در همین زندگی محدود، به تعبیر عرفی ما بدبخت آفریده شدهایم، بدبخت زندگی می کنیم و بدبخت میمیریم. ابداً! اصلاً چنین چیزی نیست. همه چیز برای سئوالها و خواست های بشر آفریده شده است. هر جا می بیند زندگیاش نمیتواند زندگی انسانی باشد، باید هجرت کند. «أَلَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَهً فَتُهَاجِرُوا فِیهَا».

مستضعف بودن مثبت نیست
ما خیال میکنیم مستضعف مثبت است، در صورتی که قرآن می فرماید، اینها در قیامت به بدترین عذاب گرفتارند، چون نتوانستند زندگی رفاهی انسانی خودشان را فراهم کنند. بعد می فرماید: «إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفِینَ»(4)، مگر آن دسته از مستضعفینی که شعور زندگی و عقل معاش ندارند. «إِلاَّ الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاء وَ الْوِلْدَانِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ حِیلَهً»، به تعبیر قرآن هیچ چیز بلد نیست، کسی هم به او نگفته است که باید چه کار کند. «فَأُوْلَئِکَ عَسَى اللّهُ أَن یَعْفُوَ عَنْهُمْ»(5)، امید این است که خدا اینها را عفو کند. این مستضعفان هم مثبت نیستند. می فرماید چون «لاَ یَسْتَطِیعُونَ حِیلَهً»، «عَسَى اللّهُ أَن یَعْفُوَ عَنْهُمْ».



این نکته اول است که رفاه انسانی برای همه انسانها فراهم است، اگر در محیطی هست که به دستش نمیآید باید به جایی برود که به دستش بیاید؛ لذا سفارش شده است که در ماه رمضان، ساعتی در شب احیا و شب قدر را برای تفکر بگذارید. تفکر کنید که کجا بودهاید، الان کجا هستید و به کجا میخواهید بروید. شب برنامه است. نگویید خدا مرا همینجوری آفریده است و من شاکر هستم. شکر خدا این است که دنبال رفاه انسانی و الهی باشیم.

به حق دیگران نباید تجاوز کرد
نکته دوم که از این آیات میتوانیم استفاده کنیم، برای هر کس به اندازه ضرورتش مواد غذایی آفریده شده است و نباید زیادتر از آن مصرف کند: «کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لاَ تُسْرِفُوا»، بخورید و بیاشامید، خداوند بر شما روا کرده است، اما زیادتر از نیازتان نخورید. چرا؟ چون خداوند کسی را که به حق دیگران تجاوز کند، دوست ندارد. خداوند برای همه مایی که اینجا نشسته ایم، به اندازه کافی غذا و نوشیدنی آفریده است. اگر یکی از ما زیادی بخورد، از حق دیگران خورده است. اسراف یعنی تجاوز به حق دیگران.

انسان باید در هزینه زندگی خود
مدیریت داشته باشد

 «إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ»، یعنی اینکه انسان بتواند در هزینه زندگی شخصی، خانوادگی و محیطی که مدیریتش را به عهده دارد، اندازه را نگه دارد، از اندازه جلوتر نرود. چرا؟ چون زیادی آن حق دیگران است. اینطور نیست که آفرینش بیش از نیاز آفریده باشد، به اندازه نیاز است. تعبیر قرآنی آن این است: «وَ آتَاکُم مِّن کُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ»(6)، هر آنچه نیاز و مسئله شماست، به شما دادیم. نمی فرماید هرچه را که اشتهای شماست.

چرا دو سوم از جمعیت جهان گرسنه اند؟
الان شاید دوسوم از هفت میلیارد جهان گرسنه باشند. چرا؟ خدا می فرماید: «وَ آتَاکُم مِّن کُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ»، پس چرا اینها گرسنه میمانند و به نیازشان نمیرسند؟ می فرماید: «وَ إِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا». اگر نعمت های خدا را بخواهید بشمرید، قدرت شمارش ندارید. «لاَ تُحْصُوهَا» اولی ضعف علمی شماست. دومی: «إِنَّ الإِنسَانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ»، انسان ستمپیشه است و حق دیگران را میخورد. کفاری را در درون خود دارد که نعمت را نفله میکند. نه خود می خورد، نه به دیگران میدهد: «إِنَّ الإِنسَانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ». اینکه انسانهایی به نیازها و سئوالاتشان نمی رسند، بخشی از آن به خودشان مربوط است. برنامه و تحرک لازم برای رفاه انسانی ندارند. یک قسمتی هم به جهل عمومی مربوط است که در مجموعه فرهنگی بشر در هیچ زمانی، قدرت شمارش تمام نعمت های خدا به دست نیامده است که بتوانند ببینند چه کارهایی میشود کرد و به دیگران توصیه کنند.

ظلوم و کفار، هستی را می برد
من در اواسط امسال مسافرت به دو سه کشور آفریقایی نصیبم شد. مثلاً اوگاندا یک کشور فقیر و مستضعف بود، اما نعمت در آنجا بسیار فراوان بود که شاید باور نکنید که از شمال کشور ما سرسبزتر و زیباتر بود. در مسیری که در این کشور می رفتیم، جنگلهای اطراف بسیار زیبا بودند و انواع درختها در آنها وجود داشت. من واقعاً چنین درختهایی ندیده بودم و اصلاً نمیشود آنها را با گیلان و مازندران و... مقایسه کرد. انگار درختها را از کف خیابان تا بالای کوه چیده بودند، اما نه خود میدانند چه کنند، نه دولت شان میداند چه کند و ظلوم و کفار، هستی اینها را می برند. معادن طلا و معادن فراوان دیگری دارند، اما گرسنهاند. در افریقایی که تصور ما این است که خشک و سوزان است، دریاچه ویکتوریا هست که در وسط دو اقیانوس قرار دارد و آب آن شیرین و زلال است و سرچشمه آن درست مانند یک موتور قوی است و آب از آن بالا میزند و فوران می‌کند در اطراف این دریاچه همه فقیرند. این سرچشمه، سرچشمه رود نیل است که در آنجا قرار دارد و مردم گرسنهاند. ما رفتیم که در باره کارهای امدادی و حمایتی مطالعه کنیم. واقعاً کسانی که طلا و هستی آنها را میبرند به دولتی که سر کار است اجازه خدماترسانی به این مردم را نمیدهد و بسیار مشکل است که بتوانید پایگاهی بزنید و به این مردم آموزش بدهید. بالاخره از آنها خواستیم عدهای را به ایران بفرستند تا آنها را آموزش بدهیم یا اجازه بدهید عدهای را بفرستیم که بیایند و اینها را آموزش بدهند.

مدیران نفله کار
گرسنگی ها و کمبودها برای بخش عمده ای از افراد بشر که بعضیها میگویند 2 میلیارد از 7 میلیارد گرسنه رسمی هستند، گرسنه غیررسمی بیش از 50 درصد این 7 میلیارد است، اما چرا؟ «وَ إِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا»، اگر بخواهید نعمتهای خدا را بشمارید، قدرت احصا و شمارش ندارید. انسانهای ظلومی حق اینها را خوردهاند و می خورند. مدیران نفلهکاری هستند، کَفّارند، آنها کُفّار نیستند، بلکه کَفّارند. کَفّار به مدیریت جامعه ای اطلاق می شود که نه خود می تواند اداره کند و نه جا را خالی میکند که کس دیگری بیاید و اداره کند و در نتیجه همه چیز را نفله می کند.

غربی ها کم آورده اند
 صرفه جویی می کنند

به نظر بنده، این بحث خیلی جای صحبت دارد، بهخصوص امروز. الان صرفه جویی بهشدت دارد در غرب رعایت میشود و این همه اعتراض هایی که در امریکا و کشورهای اروپایی صورت می گیرد، به دلیل آن است که دولتها کم آوردهاند و نمی توانند اداره کنند، لذا به صرفه جویی هایی دست زدهاند.

زیاده از حد مصرف نکنیم
ما هم با این تحریمها و محاصرههای اقتصادی دچار کمبودهایی شدهایم و لذا در ماه چهارم سال میزان بودجه را درصدی کاهش دادند، یعنی همه حقوق بگیران در کشور فقط حقوقشان را باید بگیرند، اضافه کار و مزایا حذف شدنی است. بودجه های عمرانی و هزینه های اداری تا جایی که امکان دارد کاهش پیدا کرده و می‌کند. الان که وقت صرفه جویی است، باید «لا تُسرِفُوا» را فرهنگ کنیم. «إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ». زیاده از حد مصرف نکنیم، خدا دوست ندارد. چرا؟ چون حق دیگران مصرف میشود.

رفاه خانواده با تجمل تفاوت دارد
نکته دیگر اینکه عدهای می خواهند زندگی زاهدانهای داشته باشند و به زن و بچه ها و واجب النفقه هایشان فشار وارد کنند و می گویند اینها تجمل و زیادی است. البته تجمل و چشم و هم چشمی هم هست، اما کسانی که به تعبیر امیرالمؤمنین(ع) اسیر ما هستند، راجع به زنان سفارش می فرماید: «الله! الله! فی النساء» در مورد زنانی که در خانه شما هستند، خدا را، خدا را، ملاحظه کنید. اینها اسرای شما هستند. بخصوص در زندگی ما ایرانی ها هنوز اکثراً قاعده این است که در یک خانواده یک نفر کار میکند و بقیه اسیر یک نفر هستند و آن یک نفر هم اسیر درآمد کم خود است. باید برنامه داشت و عقل را به کار برد. از حضرت امام صادق(ع) نقل شده است که فرمودند: هر کسی که می خواهد ده نفر را اداره کند، باید عقل 40 نفررا داشته باشد که بتواند آنها را اداره کند.
 نه اداره با ریاضت و امساک و گفتن این جمله که «همینی که هست. من کاری نمیتوانم بکنم».

طبق برنامه عمل کن
این جمله را هم از امیرالمؤمنین(ع) داشته باشید که می فرماید: خدا مورد رحمت قرار می دهد کسی را که برنامه داشته باشد و از اندازه خودش خارج نشود.
طبق برنامه عمل کن. بیشتر خانواده های متقی و متدینی که قبولشان داریم، برنامه ندارند. آموزش ندیده اند و نمیدانند که در شب قدر، قسمتی را باید به تفکر و برنامه ریزی اختصاص بدهند و از خودشان بپرسند که من در سالیان گذشته چگونه زندگی کردم؟ الان وضع زندگی من با سالهای گذشته چه فرقی کرده است؟ می خواهم به کجا بروم و برنامهام چیست؟

زهد علی(ع) را نمیتوانیم
به زن و بچه هایمان تحمیل کنیم

نکته سوم اینکه زهد علی(ع) را نمیتوانیم در زندگی به زن و  بچه هایمان تحمیل کنیم. چرا؟ امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: «من امام مؤمنین هستم، باید در شرایط ضعیف ترین آنها زندگی کنم»، اما نفرموده است که شما هم باید اینطور زندگی کنید. وقتی ایشان راجع به زندگی صحبت می کنند ، می فرمایند: شما نمی توانید مثل من زندگی کنید، ولی مرا با تقوا و کوشش در زندگی سالم کمک کنید.

روش ترسیم چگونگی صرفه جویی در جمهوری اسلامی
اگر صرفه جویی در داخل جمهوری اسلامی ترسیم شود که اعتدال بین آرایش زندگی انسانی برقرار و از اسراف جلوگیری شود، اعتدال بین تأمین نیازهای خانواده بر اساس برنامه ریزی ایجاد شود و برای امتناع از تولیدات دیگران تلاش و از تولیدات داخلی استفاده شود، موفق خواهیم شد. سعی کنیم به تولید ملی و کار ایرانی ارج بنهیم و به سرمایه ایرانی ارزش بگذاریم. البته تنظیم چنین برنامهای زحمت دارد، ولی من معتقدم مناسب است که صرفه جویی در داخل را هم در کنار صرفه جویی بین المللی که حرکت دنیا به سمت صرفه جویی و کم مصرف کردن است، داشته باشیم که البته برای جلوگیری از افلاس و ورشکستگی این کار را می کنند .

https://shoma-weekly.ir/62BghI