مقام معظم رهبری با استناد به فرمایش امیرمؤمنان(ع) در نهج‌البلاغه که می‌فرمایند خواب نمی‌روم و می‌فهمم که در اطرافم چه می‌گذرد، تأکید می‌کنند ملت و مسئولان ایران نیز نباید دچار خوابگرفتگی و غفلت شوند، زیرا در این صورت به ما شبیخون می‌زنند و غارت می‌شویم. همچنین به این مهم اشاره کردند که جنگ نظامی اتفاق نمی‌افتد، اما مسائلی هست که اهمیتشان از جنگ کمتر نیست، بنابراین باید پیش‌بینی کنیم و مراقب باشیم. در این خصوص خبرنگار هفته‌نامه شما با دکتر حسن لاسجردی گفتگو کرد که در ادامه می‌خوانید.
مصداق‌هایی که ممکن است ایران را به خواب ببرد چیست؟
با توجه به سوابقی که در روابط بین‌المللی داشته‌ایم، یکی از مصادیق خواب ماندن غفلت از دشمن است. یعنی ما مشغول خودمان و به دشمن خوش‌بین باشیم و از مکر و حیله او غافل شویم و نتوانیم مجموعه اقداماتی را که دشمن به دلیل دشمنی یا رقابتش با ما انجام می‌دهد حدس بزنیم. علت دیگر نداشتن برنامه است. خیلی مواقع کشورها و ملت‌ها چون برنامه‌ای پیش رویشان ندارند و نمی‌دانند در مواقع تنگنا و راحتی چه کار کنند دچار غفلت یا غافلگیر می‌شوند. در این حالت کشور یا ملت برنامه‌ای در زمینه‌های مختلف ندارد یا بر این باور است که یک جریان روتین سیاسی اجتماعی می‌تواند در همه حال آن را کمک کند. سومین دلیل عدم اتکا به خود است. چهارمینش فقدان بیداری است که موجب غفلت می‌شود. بیداری یعنی داشتن ذهن روشن، بینش مناسب، بصیرت و فرصت مناسب برای پاسخگویی یا واکنش به اقداماتی است که رقبا انجام می‌دهند.
اعتماد و اطمینان به دشمن از مصادیق به خواب رفتن نیست؟
در عرصه بین‌المللی چیزی به نام اطمینان صد در صد نداریم. همچنان که برای کشورهایی که روی منافع ملی فعالیت می‌کنند دشمن صد در صد وجود ندارد. کسانی که نگاه ایدئولوژیک دارند به جهت اعتقاد راسخ، باورشان و داشتن مبانی محکم حتماً دشمن صد در صد دارند، اما با توجه به فضای امروز نظام بین‌المللی بسیاری از کشورها که از بنیادهای اعتقادی در حوزه دیپلماسی و سیاست‌های خارجی در بحث منافع استفاده می‌کنند درصدی برای پیش‌بینی و کم و زیاد کردن در فضای دوستی و دشمنی دارند. لذا خوش‌بینی به دشمن می‌تواند موجب غفلت شود، همچنان که بدبینی بی‌جهت هم می‌تواند چنین کاری کند. بنابراین باید رفتار معقولانه‌ای در نوع مواجهه با دشمن داشته باشیم.
به نظر شما برجام و امید به غرب یکی از مصادیق خوابگرفتگی است؟
برجام قراردادی است که در آن خیلی از تعهدات دو طرف مورد توجه قرار گرفته است. اگر این قرارداد یا هر قرارداد دیگری که با بقیه داشتید یک طرفه یا توقعات شما بیشتر از طرف مقابل بوده به‌طور حتم این نگاه درست است، اما این قراردادی است که مدت‌ها روی آن کار شده است و متنش اصطلاحاً رفتار متقابل بینابینی دارد. چنانچه از قبل دقت نظر نمی‌شد شاید این قضیه مورد توجه بود، اما در حال حاضر برجام یک قرارداد متقابل بینابینی ما با آنهاست که اگر نقض شود می‌تواند رفتار آنها را برانگیزد.
امید به غرب چطور؟
به‌جای امید خوش‌بینی را به کار می‌برم، چون طرف می‌تواند به همه کشورها، ملت‌ها و دولت‌ها امید داشته باشد، اما اگر خوش‌بینی بی‌جهت داشته باشیم که آنها به آنچه که می‌گویند، قرار می‌گذارند و تعهد می‌کنند پایبندند یا فرهنگ و تمدنشان از ما جلوتر است و آدم‌های متمدن و قابل اتکایی هستند، در این صورت می‌توان آن را مصداق خوابگرفتگی دانست.
طبق فرمایش رهبری چه مسائلی هستند که اهمیتشان کمتر از جنگ نیست؟
در حال حاضر بین ما و غرب رقابت‌هایی خارج از حوزه مسائل نظامی در جریان است که فکر می‌کنم خیلی مهمند، نظیر رقابت فرهنگی، اطلاعاتی و امنیتی و نفوذ فکری و اعتقادی یا بحث‌های مربوط به اندیشه قابل انتقال و صدور. اینها به مراتب بیشتر از بحث‌های نظامی در دنیا اثرگذارند و همه کشورها به دنبال اینند که این فضا را برای خودشان ایجاد کنند.
جنبه اقتصادی چطور؟
به‌طور حتم اقتصاد هم یکی از آنهاست. از حوزه جنگ که خارج شوید اقتصاد، رسانه‌ها و اعتقاد و باور یا بحث‌های مربوط به افکار عمومی و اعتمادسازی، هواخواهی و طرفدارسازی نظام و مردم از مواردی است که اهمیتی به مراتب بیشتر از جنگ نظامی دارند.
در مقابل هجمه‌هایی که از این جنبه‌ها به ما می‌شود چه باید کار کرد؟
راهکاری که حضرت امام(ره) به ما پیشنهاد کردند اعتماد به نفس و خودباوری و ایجاد روحیه اتکا به خود است که در اندیشه امام(ره) بسیار حائز اهمیت و تأکید است. دیگری به‌روز بودن افراد است. در خیلی از مواقع و بحران‌ها افراد به اصل موضوع اعتقاد نداشتند، مثلاً به دشمنی، رقابت و کینه‌توزی دشمنان اعتقادی ندارند. برخی اوقات نبرد ما را با غرب رقابت واقعی نمی‌دانند و رقابت مبتنی بر خیال و اوهام می‌دانند. نکته مهم بحث اعتقاد افراد به این است که منازعه ما با رقبایمان در چه سطح و فضایی است. راهکار دیگر تولید فکر و اندیشه برای تعمیق اعتقاد و باور است، چون در گذر زمان نسل‌ها عوض می‌شوند و امکان دارد افراد دچار تغییر و تقید در رفتار، گفتار و باورها شوند. این تعمیق باور از طریق ایجاد گفتمان‌های جدید و جذبه‌های فکر و اندیشه برای کسانی که تریبون و جایگاه دارند ممکن است. به‌روز کردن اندیشه‌ها از طریق کسانی که می‌توانند اندیشه دینی را تفسیر و تبیین کنند اهمیت دارد. اینها ما را یاری می‌رسانند که بتوانیم در مقابل هجمه‌ها در جهت پیروزی جبهه مناسب و متقابلی را تشکیل بدهیم.
دولت در خصوص موضع فعلی اروپا چه وظیفه‌ای دارد؟
دولت در باره برجام از نظر سیاسی رفتار معقولی را در پیش گرفته است. برجام یک قرارداد چند جانبه صفر و صدی است که یا همه هستند یا هیچ‌کس نیست. دیگر اینکه چند طرف هستند که هر کدامشان جا خالی بدهد و صحنه را ترک کند مجرم شناخته می‌شود و به‌نوعی برهم‌زننده است. وقتی در یک موازنه قدرت وارد می‌شوید و بخشی از قدرت متعلق به شماست و می‌کوشید از طریق هم‌افزایی خودتان را پر امتیاز نگه دارید. در حال حاضر دولت رفتار مناسبی کرده است تا اولاً نگذارد برجام از بین برود، ثانیاً از عناصری که در برجام هستند حداکثر کارآیی را بخواهد تا برجام حفظ شود. ثالثاً اگر کسی بیرون رفت آن را به عنوان نقطه شکست برجام معرفی کنیم.
با بیرون رفتن یکی از طرف‌ها ایران هم می‌تواند بیرون بیاید.
همین‌طور است. این از شرایط برجام است، اما اگر ما چنین کاری کنیم آنها ممکن است جبهه متقابلی علیه ما تشکیل بدهند و شرایط سخت می‌شود. اگر آنها بیرون بیایند شرایط بهتر خواهد بود.