مختصری در باره اهمیت امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از وظایف یک حزب اسلامی بفرمایید.
یکی از رسالت‌های اصلی یک تشکل اسلامی که بر پایه مبانی اسلام شکل گرفته این است که بر اساس حلال و حرام الهی و امر به معروف و نهی از منکر ـ که در بُعد اجتماعی تأثیرات بسیاری دارد ـ ایفای نقش کند. امر به معروف و نهی از منکر بر آحاد مسلمانان امر واجب و یک فریضه الهی است، به‌ویژه تشکل اسلامی که قطعاً به دنبال اصلاح است و جامعه را به سمت مطلوب اسلامی می‌برد و در رسیدن به یک جامعه الگو و نمونه اسلامی تلاش می‌کند، باید نقش مؤثرش را در امر به معروف و نهی از منکر ایفا کند. لذا این وظیفه و مسئولیت به عنوان یکی از وظایف اصلی تشکل‌های اسلامی بایستی از سوی مسئولین مورد توجه قرار بگیرد. در حکومت اسلامی وقتی به مردم‌سالاری دینی پایبند باشیم و بدانیم مردم ولی‌نعمت‌های ما و احزاب و تشکل‌ها جوشیده از دامن همین ملت هستند، مسئولین با آغوش باز امر به معروف و نهی از منکر احزاب و تشکل‌ها را می‌پذیرند.
به نکاتی چند در مورد اهمیت و ویژگی‌های نقد بپردازید.
اصل نقد یک امر توصیه شده و شرعی است. در صورتی که آن را بپذیریم کسی نباید با آن مخالفت کند، مخصوصاً در حکومت اسلامی. نقد به عنوان وسیله‌ای جهت ابراز اشکالات و از ابزارهای پیشرفت و ترقی امور در قوای مجریه، مقننه و قضائیه است. اگر احزاب و تشکل‌هایی که می‌توانند صدای رسای بدنه مردم و نخبگان باشند، به این رسالت مهم جامه عمل بپوشانند و طرفی که مورد نقد قرار می‌گیرد با آغوش باز آن را بپذیرد، آن نقد باعث رشد و بالندگی جامعه ما می‌شود.
حالا در شرایطی که دولت اصلاً نقد را نمی‌پذیرد وظیفه احزاب چیست؟
مهم ابراز نقد و فراگیر شدن آن است. خداوند در قرآن کریم به ما توصیه می‌کند در راه حق قیام کنید، ولو اینکه یک نفر باشید. «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَه أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَ فُرَادَى»(1) کسی که به دنبال انجام وظیفه و تکلیف شرعی باشد، به این دستور الهی عمل می‌کند. انسان باید نقد را از مجاری و رسانه‌هایی که در اختیار دارد به گوش مسئولین برساند.
چه وظیفه‌ای متوجه نقدشونده است؟
وظیفه حاکم و مسئول اسلامی در رده‌های مختلف حکومتی این است که نقد را با جان و دل بپذیرد. مشروط به اینکه نقد چهارچوب‌های خودش و مرز بین نقد و تخریب را رعایت کرده باشد. نقادی از مسئولین دو طرفه و دو وظیفه مجزاست. یک طرف قضیه کسی است که می‌خواهد منکری را نهی یا امر به معروفی کند که می‌داند در جامعه بدان عمل نمی‌شود، طرف دیگر نقد به شخصی است که به خاطر مشغله کاری، توجه نکردن و غفلت کردن اموری را رعایت نمی‌کند و همین نقد موجب رشد و پیشرفت جامعه می‌شود.
ویژگی نقّاد در پذیرش هر چه بهتر نقد چه می‌تواند باشد؟
یکی از توصیه‌های اهل‌بیت(ع) به عنوان امامان و هادیان دین «اَلنَّصِیحَه ِلأَئِمَّه المُؤمِنِین» است. انسان حتی نسبت به حاکم اسلامی در مورد اصولی که به نظرش می‌رسد و نیاز می‌بیند که باید او را نصیحت کند، این کار را انجام بدهد. مکرراً دیده می‌شد که این کار صورت می‌گرفت و افراد مختلف می‌آمدند و نقدشان را نسبت به مسائل مطرح می‌کردند که یا دچار تردید، تزلزل و خطا بودند یا اشتباه فکر می‌کردند و با تبیین امام مشکلشان رفع می‌شد. نقد چهارچوبی دارد. نقّاد باید در موردی که نقد می‌کند کارشناس باشد و تبحر داشته باشد.
یعنی مستدل نقد کند، نه صرفاً از روی غرض‌ورزی.
همین‌طور است. باید در آن صاحب‌نظر و کارشناس باشد. چنانچه بخواهم یک عالم دینی را نقد کنم، در صورتی که تسلطی به علم دین ندارم یا نسخه یک پزشک را نقد کنم، در حالی که از پزشکی چیزی ندانم آن نقد از من پذیرفته نیست.
دولت از منتقدان با عنوان بی‌سوادان و کم‌سوادان یاد می‌کند، حتی آنهایی که جزو دانشگاهیان و نخبگان کشور هستند.
کسی که نقد می‌کند در وهله اول باید نسبت بدان امر تسلط داشته باشد. یکی از رسالت‌های تشکل و حزب اسلامی ـ که عهده‌دار و داعیه‌دار اداره جامعه اسلامی است ـ پاسخ به دو سئوال است: چگونه و با چه برنامه و کادری می‌خواهم کشور را اداره کنم؟ صحبت ما راجع به حزب است، لذا حزب از بدنه کارشناسی بهره می‌گیرد و وقتی با استفاده از کارشناسان مختلف در باره عملکردی از دولت نظر می‌دهد و یا آن را نقد می‌کند، به پشتیبانی کار کارشناسی است.
به سایر ویژگی‌های نقد هم اشاره بفرمایید.
نقد باید منصفانه، مشفقانه و در چهارچوب مبانی دینی و شرعی ما و با مد نظر قرار دادن شرایطی باشد که حاکمان اسلامی یعنی مسئولان سه قوه کشور در آن قرار دارند. می‌بایست نقد در توسعه، پیشرفت و ترقی کشور باشد، نه اینکه شائبه تخریب را داشته باشد. بین نقد و تخریب مرزی هست. وقتی نقد از حدش فراتر رفت تخریب اتفاق می‌افتد. عده‌ای نقد را با غرایض سیاسی مطرح می‌کنند، در حالی که باید به دنبال اصلاح امور جامعه باشند و به مسئولین در اجرای هر چه بهتر وظایف و مسئولیتشان یاری برسانند. حتماً بایستی اصول اخلاقی و اسلامی در نقد مد نظر قرار بگیرد که در چهارچوب اخلاق و ادب اسلامی به نقادی دست بزنیم، نه اینکه بی‌پروا و با استفاده از تعابیر غیر اخلاقی و غیر شرعی اقدام به این امر کنیم. استفاده از ابزار نادرست برای یک هدف متعالی پسندیده نیست.
پی‌نوشت:
1ـ سبأ/ 46