در بزنگاه های سیاسی بخصوص در زمان برگزاری انتخابات معمولا تاکید بر حل مسائل زنان و حضور بیشتر آنان در ارکان تصمیم گیری و تصمیم سازی با آب و رنگ بیشتری از سوی گروه های سیاسی به منظور جلب آراء مردم مطرح می شود و حتی شانتاژهایی برای تخریب رقیب به کارگرفته می شود اما حقیقت ماجرا چیست؟ آیا تفکر و دیدگاهی که به عنوان اصولگرایی مطرح است و هواداران قابل توجهی هم دارد با مشارکت و حضور زنان آنگونه که از سوی رقیب سیاسی مطرح می شود مخالف است ؟!
دیدگاه این جریان سیاسی نسبت به جایگاه زنان و موقعیت آنها در نظام اسلامی چیست ؟
فاطمه رهبر نماینده شاخص اصولگرایی در ادوار هفتم هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی در گفتگو با رسالت به این سوالات پاسخ های مشخص و مبسوطی داده است که موقعیت زنان را از منظر اصولگرایی روشن می سازد این مصاحبه فرا رویتان قرار دارد؛ اصول گرایان بر چه مواضعی استوارند و شاخصه های قرار گرفتن در این طیف چیست ؟
در سپهر سیاسی جمهوری اسلامی ایران ، اصول گرایی بیش و پیش از آنکه یک جناح یا جبهه سیاسی باشد یک گفتمان عمیق ، اصیل و ریشه دار فکری ، عقیدتی و عملی است که ملهم و متاثر از گفتمان کلان انقلاب اسلامی و برگرفته از ارزش های آن می باشد که خود را نه به موازات گفتمان انقلاب بلکه در امتداد آن می بیند. اصولا نقشه راه اصولگرایی ، اعتقاد نظری و عملی به مبانی و اصولی است که انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی حول آن شکل گرفته و به مرحله بلوغ و تکامل رسیده است. بطور اجمالی می توان از مهم ترین شاخصه های اصولگرایی در معنای عام ، التزام فکری و عملی به اصول و مبانی دین مبین اسلام، اعتقاد عملی به ارزش های انقلاب اسلامی ، تبعیت از فرامین امام راحل و مقام معظم رهبری در چارچوب نظریه ولایت مطلقه فقیه و التزام عملی به آن ، استکبار ستیزی ، ساده زیستی و مبارزه با اشرافی گری ، تلاش جدی برای احقاق حقوق محرومین و مستضعفین در چارچوب گفتمان عدالت اجتماعی ، پیگیری جدی برای رفع فقر و فساد و تبعیض ، نگاه به توانمندی ها و ظرفیت های داخلی به جای وابستگی به قدرت های بیرونی ، مردمی بودن ، رویکرد جهادی در خصوص رفع مشکلات و ... را نام برد.
با توجه به نظرات صریح امام راحل و مقام معظم رهبری در مورد جایگاه زنان در نظام اسلامی که به عنوان مانیفست اصولگرایان مطرح می شود ، بفرمایید جایگاه زنان در تعاملات اجتماعی و فرهنگی و اشتغال به طور مشخص چگونه تعریف می شود؟
نظام جمهوری اسلامی تلاش نموده تا احقاق حقوق انسان‌ها و حفظ حرمت افراد اعم از زن و مرد را در چارچوب تفکر اسلامی و به عنوان یک اصل اساسی پیگیری نماید؛ بر این مبنا توجه به حقوق زنان و بسترسازی جهت حضور فعال آنان در عرصه های مختلف نیز با الهام گرفتن از ارزش های مذهبی و اصول و مبانی اسلامی در قالب یک کار ویژه مورد عنایت قرار گرفته است. بر این مبنا و در عالی ترین سطح قوانین و مستندات قانونی در جمهوری اسلامی ایران مانند قانون اساسی و در بخش‌هایی مانند اصول 20 و 21 به صورت خاص به حقوق و جایگاه زنان پرداخته شده که این موضوع بر آمده و برگرفته از اندیشه عدالت‌محور رهبران این نظام الهی بوده است. با این رویکرد ، انقلاب اسلامی هویت زن را به رسمیت شناخته و آن را مطابق ظرفیت ها و ظرافت های زنانه باز تعریف نموده است.
همین امر سبب احیای شخصیت زن در جامعه اسلامی کشورمان گردید به گونه‌ای که زن بتواند در مقام یک انسان و نه به سبب جنسیت یا به مثابه کالای تجاری با در نوردیدن افکار و اندیشه های غرب زده به فعالیت در زمینه های مختلف بپردازد.
قطعا نگاه و رویکرد اصولگرایان به مقوله زنان نیز در همین چارچوب قابل ارزیابی و بررسی است. بر این مبنا اصولگرایی اعتقاد دارد همان اندازه که در یک سو وجود نگاه مرد سالارانه می تواند محدود کننده و محصور کننده حضور مشارکت گرا و فعال زنان باشد ، وجود نگاه های سهمیه ای و مبتنی بر جنسیت زنان که بازتابی از نسخه های مردود و منسوخ و معیوب غربی است می تواند تهدیدی مضاعف باشد که نه فقط نقش زن بلکه نقش و کارکرد خانواده را نیز مورد تهدید و چالش قرار دهد.
آیا اصولگرایان با تخصص و اشتغال زنان در پست های مدیریتی مخالفتی دارند ؟
بررسی سوابق و اقدامات اصولگرایان در خصوص بهره گیری از توان و ظرفیت زنان و بکارگیری و اشتغال آنان در عرصه های مدیریتی به صورت کاملا مشخص ، موید نگاه مثبت این جریان به مقوله مشارکت زنان است. اولین وزیر زن در جمهوری اسلامی یک شخصیت اصول گرا بوده و حضور زنان در مناصب مدیریتی که در حیطه اختیار و تصمیم گیری اصولگرایان بوده است خود گویای باور و اعتقاد اصولگرایان به توان و ظرفیت زن مسلمان ایرانی در عرصه های مدیریتی به شرط تناسب و همخوانی با ویژگی های خاص زنان می باشد. حضور پر تعداد و موثر زنان در لیست های انتخاباتی مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر روستا و یا در سطح عالی تصمیم گیری احزاب سیاسی اصولگرا را می توان در همین چارچوب مورد بررسی قرار داد. البته باید این مهم را نیز مد نظر قرار داد که تفکراصولگرایی معتقد به نگاه سهمیه ای و جنسیتی در امور مدیریتی و انتصاب افراد نمی باشد بلکه اعتقاد داشته و تلاش می نماید تا ضمن شایسته سالاری و حفظ شأن و منزلت و کرامت زن ، زمینه حضور و مشارکت زنان را در عرصه هایی پدید آورد که متناسب با توانمندی های او باشد و نه اینکه همگام با راهبردهای لیبرالی و فمینسیتی ، زن را به مثابه یک کالای تجاری و مادی تعریف نماید. همچنان که رهبر معظم انقلاب در این خصوص می‌فرمایند: " در جایی که مطالبه می‌کنید باید دقت کنید از دیدگاه‌های فمنیستی پرهیز کنید و ما باید در زیر چتر اسلام برای تبیین قوانین حرکت کنیم . "
جایگاه زنان در خانواده مطابق با دیدگاه اصولگرایی چگونه تبیین شده و حرمت و کرامت زن مسلمان در این نگرش چگونه است ؟
اصولگرایی به عنوان یک گفتمان ارزشی که ذیل گفتمان کلان جمهوی اسلامی تعریف می شود ،تحکیم بنیان خانواده و صیانت از این نهاد مقدس و رکن اساسی جامعه را به عنوان اصلی ترین و اصیل ترین نهاد اجتماعی در سر لوحه کار خویش قرار داده است ؛ چرا که به درستی اعتقاد دارد حیات و ممات جامعه منوط و مشروط به حیات و ممات خانواده است. بدیهی است در این بین نقش کلیدی در تعالی و سعادت مندی خانواده را زنان به عهده دارند. مهم ترین نقش و مصداق حضور زنان در عرصه فعالیت های اجتماعی نه الزاما حضور و فعالیت آشکار آنان در امور اجرایی ، بلکه به نقش آفرینی زنان در کانون خانواده و نتایج متاثر از این مهم بر می گردد که متاسفانه غالبا کمتر کسی بدان توجه لازم را دارد.
تجربه عملی چند دهه اخیر نشان داده است که اگر در هر زمان و هر جامعه ای شاهد تبلور ارزش ها و حرکت در مسیر نیل به آرمانها بوده ایم ، این مهم برگرفته از پویایی نهاد خانواده با ابتناء بر نقش آفرینی هنرمندانه زنان متعهد و انقلابی بوده است. جامعه ایران اسلامی خود گواه گویایی در این خصوص است که بستر مذهبی و انقلابی خانواده ها با تکیه بر حضور تاثیر گذار زن مسلمان چگونه توانسته است جامعه اسلامی را به عنوان جامعه ای خانواده محور و الگو به جهانیان معرفی نماید. به همین دلیل مشاهده می شود که فرهنگ غربی و امواج فاسد برآمده از آن ، اساسا تضعیف خانواده و تقلیل نقش و جایگاه آن به عنوان یک نهاد تزیینی ، بی محتوا و حتی اضمحلال یافته و غیر موثر را در سطح جامعه دنبال می نمایند. با این توضیحات نقش زن در خانواده به مثابه راس هرم و هدایت گر خانواده است که می تواند سعادت و آرامش را برای سایر اعضا و در نهایت برای جامعه پدید آورد. از این منظر حفظ حرمت و کرامت زن به عنوان مربی انسان ها و مروج اخلاق انسانی مورد تاکید فراوان قرار دارد.
اصولگرایان در مورد بهبود وضعیت زنان در جامعه چه نظراتی دارند ؟
یکی از مهم ترین شاخص ها و مختصات در راستای سنجش میزان حضور زنان در اجتماع، نرخ مشارکت آنان در عرصه های مختلف است که خوشبختانه با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی شاهد آن هستیم این مهم در بخش های مختلف بسیار بهبود یافته و چه بسا از نسبت و میزان مشارکت مردان نیز بالاتر رفته است . بر مبنای همین نگاه اصولگرایان زنان را نه به عنوان یک موجودیت مجزا و یا یک قشر جدای از جامعه بلکه به عنوان بخشی از جامعه فراگیر اسلامی می دانند که البته دارای تفاوت های جسمی ، روحی و عاطفی با مردان هستند که همین امر سبب بروز و ظهور ظرفیت ها و توانمندی های قابل اعتنایی در آنان شده است. البته این تفاوت ها هیچ گاه زمینه ساز انشقاق و جدایی آنان از کلیت جامعه نمی شود بلکه اسباب و زمینه ساز سعادت و تعالی جامعه را فراهم می آورد.بر خلاف نظریات فمینیستی و مشی لیبرالی برخی ها که عامدانه و عالمانه یا از روی غفلت می کوشند زن غربی را به مثابه الگو برای زن مسلمان ایرانی ترسیم نمایند و از این رو به مفاهیم و واژگان مغالطه آمیز و البته کاملا مردودی همچون "برابری جنسیتی " یا "تساوی حقوق زن و مرد "روی آورده اند ، اصولگرایی اعتقاد دارد می بایست ضمن فراهم آوردن زمینه حضور و مشارکت فعال زنان در عرصه های مختلف اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و ... که متناسب با ویژگی ها و توانمندی های آنان باشد ، واگذاری نقش های مساوی و برابر به مردان و زنان از اساس اشتباه است چرا که نمی توان همان انتظاری را که از مرد و توانایی های او داشت از زن نیز مطالبه نمود و بالعکس.
از سوی دیگر مهم ترین نکته ای که از نظر اصولگرایان می تواند برای نهاد خانواده و همچنین نقش و جایگاه زنان چالش آفرین بوده و آثار ناخوشایندی را بر جای بگذارد تغییرات در مناسبات خانواده و جابجایی نقش هاست؛ موضوعی که ریشه آن به عدم توجه جدی به اصول و مبانی دینی و روند خزنده و گزنده تهاجم فرهنگی بر می گردد که در تلاش است تا چنین القاء نماید که موفقیت خانواده صرفا بر مبنای ارزش های غربی شکل گرفته و در این بستر می بایست پرورش یابد. در این چارچوب مهم ترین تغییری که اتفاق افتاده ، اختلاط و جابجایی نقش هاست و متاسفانه نقش هایی که قبلا بر اساس توانمندی ها و استعدادهای خاص هریک از جنسیت های زنانه و مردانه از هم تفکیک شده بود امروزه به سمت اختلاط ، هم پوشانی و چه بسا برابری نقش ها پیش می رود؛ مانند نقش اشتغال و نان آوری!
از این رو اصولگرایان اعتقاد دارند راه مقابله با این معضل هم چنان که در سیاست های کلی خانواده ابلاغی رهبر معظم انقلاب نیز مورد تاکید قرار گرفته است ،حمایت از عزت و کرامت همسری، نقش مادری و خانه‌داری و مسئولیت تربیتی و معنوی زنان و توانمندسازی اعضای خانواده در مسئولیت پذیری، تعاملات خانوادگی و ایفای نقش و رسالت خود در خانواده است که البته این مهم به هیچ وجه نافی نقش پذیری و مشارکت آنان در عرصه های اجتماعی نمی باشد بلکه در تداوم و تکمیل آن تعریف و تبیین می گردد.
چرا دیدگاه های اصولگرایان در مورد زنان و جایگاه آنان مورد ابهامات و بهره برداری های سیاسی قرار می گیرد؟
این موضوع به دو دلیل عمده اتفاق می افتد : اول آنکه اصول گرایان بر خلاف برخی جریان های سیاسی به دنبال بهره برداری سیاسی از موضوع زنان نیستند. به واقع نباید حضور زنان در عرصه سیاسی را با سیاسی کردن مسائل حوزه زنان اشتباه بگیریم که این امر یک اشتباه استراتژیک است. موج سواری و انحراف از مسائل اصلی کشور با سوء استفاده از مسائل حوزه زنان یکی از برنامه هایی بوده که برخی گروه ها در طول سالیان اخیر با پیگیری آن در تلاش بوده اند تا در جهت تامین منافع خویش گام بردارند و این در واقع همان نگاه تشریفاتی به حضور زن است که وی را صرفا در سر بزنگاه ها می خواهد و لا غیر.
بر این اساس امیدواریم نگاه به مقوله زنان در همه احزاب ، تشکل ها ، مجامع و مجالس نگاهی انسانی ، اخلاق گرا ، عدالت محور و فارغ از بازی های مرسوم و سیاست زده باشد.
دوم آنکه به دلیل روح حاکم بر نگاه کلان اصولگرایی به مقوله زنان که دارای ریشه های عمیق مذهبی بوده و عملا در تضاد با اندیشه های فمینیستی و غرب گرایانه است ، همواره شاهد تهاجم ناجوانمردانه طیف های غیر ارزشی هستیم که اصول گرایی را متهم به محدودسازی زنان می نمایند و می کوشند تا بر این اساس به منافع و مطامع غیر اخلاقی خود دست یابند.