با خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های دوباره ایران چه راهکارهایی اجرایی را به دولت توصیه می‌کنید که در شرایط فعلی امکان تحقق آن وجود داشته باشد؟
هر راهکاری که عنوان می‌شود با شرایط موجود کشور قابلیت اجرا ندارد. ولی یک راهکار درست و منطقی وجود دارد که اگر دولت واقع‌بین باشد به آن سمت حرکت می‌کند. اقتصاد کشور در اختیار مردم قرار گیرد. اگر مردم اختیاردار اقتصاد شوند بدرستی می‌توانند آن را هدایت کنند. بخش خصوصی برای آنکه فعالیتهای خود را توسعه دهد به نقدینگی نیاز دارد که بانک‌ها باید برای آن کاری انجام دهند. در شرایط فعلی به‌نظر نمی‌رسد که بانک‌ها بتوانند در زمینه نقدینگی، فعالانه عمل کنند. از این‌رو با حضور مردم می‌توان خلأهای موجود را برطرف کرد. تحریم یک زیان بزرگ برای کشور است ولی می‌توان به‌عنوان یک فرصت به آن نگاه کرد. توانایی مردم در کار اقتصادی به‌شکلی است که می‌توانند در امور تولید به موفقیت خوبی برسند و حتی کالای ارزان‌قیمت تولید کنند. وقتی چنین ورودی رقم بخورد، خودبه‌خود تحریم‌ها را دور خواهیم زد.
زمانی مشارکت مردم رقم خواهد خورد که آنها به سیاستگذاران اعتماد داشته باشند و بدانند که سرمایه‌شان به‌خطر نمی‌افتد. زمانی‌که دولت می‌توانست به آن سمت برود، غفلت کرد و با‌وجود شعار واگذاری انحصار خود را بیشتر کرد و از طرفی به خصولتی‌ها فرصت داد تا در اقتصاد نقش‌آفرین باشند. حال با چنین وضعیتی چگونه می‌توان از مردم خواست که وارد اقتصاد شوند؟
80 درصد اقتصاد کشور دست بخش دولتی است. زمانی‌که کشوری تحریم نباشد و در شرایط عادی به سر ببرد اقتصاد دولتی به ضرر و زیان است. حال با شرایط تحریم، اقتصاد دولتی سمی مهلک برای اقتصاد است. اگر صحبت از اصلاحات در حوزه‌های مختلف می‌شود بدون حضور مردم هیچ اصلاحاتی امکانپذیر نخواهد بود. اکنون که دشمن ما یعنی امریکا تحریک شده است و می‌خواهد علیه ایران اقدامات مختلفی را انجام دهد بهتر است که برای عبور از تنش از توان مردم استفاده کنیم. به طور قطع مردم هم خواهان مشارکت در اقتصاد داخلی هستند. در کشور تعداد قابل توجهی ثروتمند وجود دارد که اگر اطمینان پیدا کنند دولت نمی‌خواهد به تصدیگری خود ادامه دهد و به حضور بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری مردم باور دارد ورود خواهند کرد و تردیدها را کنار می‌گذارند. برای اولین گام توصیه می‌کنم که دولت با شرایط مناسب کارخانجات خود را به مردم واگذار کند. دولت کارخانه‌هایی دارد که زیانده است و نمی‌توانند معیشت خود را دنبال کنند. با واگذاری چنین مجموعه‌هایی می‌توان به داد اقتصاد کشور رسید. اقتصاد مقاومتی یکی از راهبردهای اساسی است که می‌تواند راه برون‌رفت از مشکلات را برای اقتصاد ایران فراهم کند. این گفتمان می‌تواند به‌عنوان راه برون‌رفت و یک رویکرد رهایی‌بخش موردتوجه باشد. یک مشکل برای رسیدن به هدف اقتصاد مقاومتی وجود دارد آن‌هم نبود درک هماهنگ و واحد از این مفهوم است. شاید دلیل اینکه در تدوین و رسیدن به اهداف برنامه‌ها کامیاب نمی‌شویم، همین باشد. مردم ایران هم با این مسئله همراهی و همدلی بیشتری دارند و مطمئن هستم با همین راهبردها از کالای ایرانی هم حمایت خواهند کرد.اقتصاد و رشد اقتصادی نیاز به بسترهای آرام و متعادل دارد؛ از سویی دیگر ما باید به خودباوری برسیم و در راه خودکفایی اقتصادی گام برداریم.
وقتی ایران در تحریم به سر می‌برد چه فرقی بین بخش خصوصی و دولتی وجود دارد.هر دو امکان تبادلات بانکی را ندارند. از این‌رو مردم چگونه ریسک کنند؟ آیا این توقع زیادی نیست که از مردم بخواهیم وارد عرصه‌هایی شوند که شکست خورده است؟
واحدهایی که شکست خوردند یا ورشکسته شدند به‌خاطر مدیریت دولتی دچار چالش جدی شدند اگر این بخش‌ها دست مردم و بخش خصوصی بودند، شکست نمی‌خوردند و حیات آنها ادامه داشت. مدیریت ناصحیح موجب شد خیلی از واحدهای صنعتی وارد گردابی شوند که امکان نجات آنها نیست. دولت باید تمام سعی خود را کند تا پول‌های سرگردان را جذب کند و این جذب از طریق واگذاری فعالیت‌ها صورت گیرد. بخش خصوصی ایران با بخش خصوصی سایر کشورها می‌تواند همکاری نزدیکی داشته باشد. شرکت‌های خارجی کوچک که ما به‌عنوان اسمی‌ها می‌شناسیم با تحریم ایران مخالف هستند، بدین جهت در همکاری با ایران سختگیری ندارند و می‌توان چنین همکاری را توسعه داد.
اگر بخش خصوصی و مردم وارد چنین حوزه‌ای شوند، چه اطمینانی وجود دارد که تولیدکنندگان کوچک در خارج از کشور همکاری کنند؟
بدون شک تولیدکنندگان در همکاری‌های بین‌المللی با سدی مواجه نیستند بخصوص اینکه کشورهای اروپایی به‌دنبال ایجاد چنین روابطی هستند. تحقق این امر بستگی به حضور مردم در عرصه اقتصاد دارد. تحریم برای دولتها و به جهت سیاسی پررنگ و لعاب است اما بنگاه اقتصادی به فکر توسعه فعالیتهای خود است لذا صنایع کوچک تحریم را قبول ندارند. اگر تحریم ایران از سوی امریکا مورد رأیگیری قرار گیرد، هیچ کس با آن موافق نیست. از طرفی نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که زمانی‌که فعالیتی دست بخش خصوصی باشد، آن بخش برای حرفه و فعالیت خود دل می‌سوزاند و از 6 صبح تا آخر شب سرکار می‌رود اما در حوزه دولتی به خاطر ضابطه‌ای که وجود دارد کارمندان از 8 صبح تا 4بعدازظهر سرکار می‌روند و دلسوزی ندارند.
شما فردی بودید که از سوی امام خمینی(ره) به‌عنوان نماینده او به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران معرفی شدید. این نشان می‌دهد که ایشان از آن سال به‌دنبال نقش پررنگ بخش خصوصی در اقتصاد بودند. آیا نگاه به بخش خصوصی به شکل فعلی بود؟
امام خمینی(ره) در یکی از جلسات هیئت دولت جمله‌ای را خطاب به اعضای دولت گفتند که هیچ زمان فراموش نمی‌کنم، ایشان گفتند: کاری که مردم می‌توانند انجام دهند شما انجام ندهید. این موضوع در اتاق بازرگانی منتشر شد تا همه بدانند نظر ایشان درباره جایگاه بخش خصوصی چیست. برخی از افراد در دولت متعهد به چنین دیدگاهی بودند و همچنان هم حامی بخش خصوصی هستند. اما گروهی بر تمرکزگرایی و فعالیت دولت نظر داشتند و دارند. امام خمینی(ره) عنوان کردند که کار باید دست مردم باشد و آنها چرخ اقتصاد را بچرخانند اما با‌وجود صحبت‌های ایشان، ما از آن دیدگاه فاصله گرفتیم. برای نجات اقتصاد کشورمان باید به بخش تولید کمک کنیم، با توجه به منابع فراوان و ابزار و امکاناتی که در اختیار داریم باید در جهت توانمندسازی تولید و توسعه صادرات گام برداریم و بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه نقش محوری داشته باشد. ایران در زمینه صادرات غیر نفتی توان زیادی دارد که متأسفانه به آن توجهی نمی‌شود.از چند سال پیش دیدگاه دوم(تمرکزگرایی بر فعالیتهای دولت) در اکثر بخش‌ها رسوخ کرده است و برخی از افراد بر تمرکز فعالیت دولت اصرار دارند و هر گونه واگذاری را ضعف در جایگاه سیاستگذاران می‌دانند. حتی در مقطعی قانون حفاظت توسعه صنایع تصویب شد که خوشبختانه این قانون لغو شد. اگر این قانون ادامه داشت دیگر امیدی به حضور بخش خصوصی و مردم در اقتصاد نبود.
تازمانی‌که کار دست دولت باشد کشور از خیلی پیشرفت‌ها عقب می‌ماند. تجربه این سال‌ها هم نشان می‌دهد که ایران از نظر اقتصادی عقبگرد داشته و نتوانسته است وضعیت اقتصادی خود را بهبود ببخشد. اصرار ما این است که کار به بخش خصوصی و مردم واگذار شود. ما تضمین می‌دهیم با حضور مردم در اقتصاد، وضعیت اقتصادی کشور روند خوبی بگیرد. راه خطا که رفته‌ایم را باید متوقف کنیم و به سمت درست سیاستگذاری کنیم. امیدوارم سیاستگذاران به موضوعات مطرح شده توجه کنند و اجازه ندهند فرصت و زمان بیش از این از دست برود.