باید در میان اصولگرایان هم دید کدام اصلح‌اند، هر کدام به نظر مبارک و پس از مشاورت با دوستانتان واقعاً اصلح است، او را مورد نظر قرار بدهید. در انتخاب افراد ملاک اصلی این باشد که در تبعیت از ولایت مستدام باشد و در میانه راه زاویه پیدا نکند. ان‌شاءالله خدا هم شما را دست خالی نمی‌گذارد.
اعضای تحریریه هفته نامه شما در شانزدهمین سالگرد تاسیس این نشریه، در دیداری با آیت الله علوی گرگانی به طرح برخی نکات در خصوص فقه رسانه پرداختند. آنچه در پی می آید بخشهایی از این دیدار است:
- از محبت حضرتعالی در اختصاص وقت تشکر می‌کنم. تأسیس هفته‌نامه «شما» در دوازده بهمن سال 1375 بود و وارد هفدهمین سال مطبوعاتی‌مان شده‌ایم... در این مجموعه رسانه‌ای تلاشمان این بوده است که مسیرمان در امتداد مسیری باشد که ولایت‌فقیه و مرجعیت بزرگوار تعیین کرده‌اند، اما گهگاه برای ما ابهامات و سئوالاتی مطرح می‌شود، که نیاز به رهنمود مراجع از منظر فقه رسانه دارد.
آنچه که چشم‌انداز ما از انتخابات سال 92 هست، طمع دشمنان برای فتنه جدید است و به نظر می‌رسد فضای پیش رو مشابه سال 88 یک جنگ نرم است که طبیعتاً رسانه‌ها باید در این زمینه وظایف خودشان را انجام بدهند. احساس کردیم در فقه رسانه نیاز به توجه بیشتری هست که ما از حوزه کمک بگیریم که چگونه در مسیر اسلام پیش برویم. غرب در زمینه رسانه سال‌ها کار کرده است و متأسفانه آنچه در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود، بیشتر مبتنی بر علوم غربی است و ابهاماتی وجود دارد. به‌عنوان نمونه، یکی از ابهاماتی که در فتنه 88 برایمان وجود داشت و همچنان هم ادامه دارد و احتمالاً در سال آینده هم بیش از پیش ادامه خواهد داشت، این است که گهگاه اخباری به ما می‌رسد که موثق نیست و در باره کسانی است که در حال فتنه‌انگیزی‌اند. از یک طرف انتشار آنها برای ما بار شرعی دارد و از طرفی می‌تواند خنثی‌کننده فتنه آنها باشد. این‌که ما چقدر اجازه داریم اخباری را منتشر کنیم که خبر واحد هست یا به نحوی برایمان متقن نیست و احتمال صدق و کذب برای آن قائلیم؟
آیت‌الله علوی گرگانی: بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. الحمدلله رب العالمین، و الصلوه و السلام علی رسول االه و علی آله آل الله و لعنه الله علی اعدائهم اعداء الله. قال الله الحکیم فی کتابه الکریم «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْرًا کَثِیرًا»(1). حقیر ضمن تشکر و قدردانی از شما عزیزانی که در اینجا شرکت فرمودید و اظهار لطف کردید. انصافاً نشریه و مطبوعات شما نشریه‌ای بوده که تا به حال به تعهدش عمل کرده و در مسیر ولایت بوده و الحمدلله کمتر نقطه ضعفی از این نشریه به گوشمان خورده و انصافاً تا به حال حُسن عمل داشته و علتش هم این است که این نشریه زیر نظر عده‌ای از افراد شایسته، ولایی و بزرگواران محترمی است که اهل کمال و تدین بوده و نقش مؤثری در نشریه و رسانه داشته‌اند. در این باره که پرسیده بودید در این شرایط فعلی در انتخابات پیش رو چه باید بکنیم؟ خداوند هیچ چیزی را در نقطه ابهام فرو نگذاشته است و همه را به لسان اهل‌بیت(ع) و قرآن مجید اشاره و بیان کرده و رساست، منتهی تشخیص موضوعات را به انسان واگذار کرده، چون همیشه منظور شارع مقدس بیان احکام و کلیات است، اما در مسائل مصادیق آن خدا و ائمه معصومین(ع) مداخله نمی‌کنند، چون در مرحله اختیاریت امر است. در مرحله اختیار، مرزی که اختیار طرف را روشن می‌کند، مرز مصداق است. یعنی فرد می‌بیند احکام خدا را در کجا پیاده کند. خداوند این را در اختیار شما گذاشته است تا حُسن عمل هر کسی معلوم شود، چون اساس حکمت و علت اساسی خلقت همین است. «الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیَاهَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»(2)، خداوند می‌فرماید اساس خلقت، زندگی و مرگ همین است و برای امتحان است تا ببینیم کداممان بهتر کار می‌کنیم. پس انتخاب احسن در مصداق خیلی مهم است. باید ببینیم چه کار کنیم؟ قرآن دسته‌ها را روشن کرده است: «فَرِیقًا هَدَى وَ فَرِیقًا حَقَّ عَلَیْهِمُ الضَّلاَلَهُ»(3)، بشر دو دسته است یک دسته هدایت‌شده‌اند و دسته دیگر بنایشان بر گمراهی است و می‌خواهند گمراهی را نشر بدهند. پس در چنین شرایطی به لطف حضرت حق «فَرِیقًا هَدَى» باشیم. اینها کدامند؟ آنهایی هستند که متمسک به ولایت و اهل‌بیت باشند و دامن اهل‌بیت و جانشینان اهل‌بیت ـ‌علما، مراجع و رهبری بزرگوار که گفته می‌شود جانشینان مقام ولایت‌اندـ را بگیرند. پس اگر در خط و مسیر همین افراد قدم برداریم و ببینیم مرضی مبارک رهبری و مراجع و مرضی مبارک امام زمان(عج) چیست و چه می‌گویند و همین را پیش بگیریم. در هر نقطه ابهام باز هم اینها قابل رجوع‌اند. در نقطه‌ای که واقعاً به شک و تردید افتادید تا جایی که بتوانید احتیاط کنید مادامی که مستلزم ضرر مهم‌تری نباشد، باید طریق احتیاط را در اولویت قرار بدهید، مگر خدای نخواسته در جایی ببینید اگر این راه پیموده شود مستلزم فساد و جریان بالاتری است. اگر واقعاً تشخیص دادید در آنجا می‌توانید از محضر بزرگواران استفاده کنید که آن کار را انجام بدهیم و بگویید در چنین شرایطی قرار گرفته‌ایم، شما چه صلاح می‌دانید؟ در اینجا دیگر نمی‌شود قضیه کلی گفته شود و بستگی به مورد خاص دارد و در مورد خاص هم باید کسب تکلیف در همان مورد شود. مثلاً در انتخابات از رهبری سئوال شود که این را در چه شرایطی صلاح می‌دانید و اینجا را نمی‌شود کلی گفت. کلی گفتن همینی است که اشاره کردیم، در درجه اول آنچه را که در چهارچوب خدا، پیغمبر، ائمه و ولایت اجازه می‌دهند پیاده کنیم، مگر این‌که به مورد خاصی برخورد کنید که آن موضوع باید بالخصوص روشن شود که در این شرایط چه باید کرد. قهراً علمای علم و شخصیت‌هایی هستند که اهل و دنبال ولایت‌اند و در آنجا تکلیف روشن می‌شود و از ابهام بیرون می‌آید.
نظرم بر این است که تا حالا الحمدلله در باره شما چیز منفی نشنیده‌ایم که بخواهیم خدمتتان بگوییم و مطالب و صحبت‌هایتان در مسیر رهبری و مرحوم امام بوده است. امیدواریم به وسیله عزیزانی که در آنجا هستند خط‌مشی حفظ شود و این راه ادامه یابد. در جایی که به شبهه برخورد کردید می‌توانید از نظرات رهبری و مسئولینی که از طرف آقا تعیین شده‌اند استفاده کنید. در میان مسئولین مؤتلفه افرادی هستند که می‌توانند در این باره بگویند که بیننا و بین‌الله اگر در آن مورد اشکال شرعی نبود که ابلاغ می‌کنید و اگر خدای نخواسته چیزی و برنامه‌هایی بود، وقتی احراز کردند و اجازه داده شد انجام می‌دهید. بنابراین انتظاری که از این رسانه محترم داریم، همین است که امانت الهی در این رسانه حفظ شود. این خیلی مهم است. رسانه‌ها وظیفه سنگینی بر دوششان است و واقعیت هم همین است و انتظار جامعه از رسانه‌ها زیاد است. هر گروه و دسته‌ای می‌خواهد مطلبش را در رسانه منتشر کند؛ حالا این آوردن مطلب در رسانه ضربه به خود او نمی‌زند؟ بعضی مطالب را می‌خواهند در رسانه شما بگذارند، درحالی که چه بسا ابلاغ و بیان آن مطلب به خود آن رسانه ضربه بزند. البته تشخیص این موضوع به دست نیروهای خودتان است که فلان مطلب گفته بشود یا نشود.
اما از نظر اصل مسئله ان‌شاءالله باید راه و روشی را انتخاب کنیم که خدا راضی باشد، بین خودتان و خدا، ببینید که اگر حضرت بقیه‌الله(عج) الان حضور داشتند و در محضرشان بودید، آیا اجازه می‌دادند این مطلب منتشر شود؟ اگر دیدید نه، تا آنجایی که می‌توانید احتیاط کنید بهتر است. همان‌طور که فرمایش شده است: «اخوک دینک فحتط لدینک»، دینتان همان برادر شماست، تا می‌توانید در حق این برادر احتیاط کنید.
- در باره انتخابات وظیفه ما چیست؟
آیت‌الله علوی گرگانی: در این باره نظر خاصی ندارم. همیشه عرض کرده‌ام همان‌طور که رهبر بزرگوار و مرحوم امام می‌فرمایند و نظر ما هم همین است، دنبال کسی بروید که واقعاً شایسته و اصلح باشد، این طور هم نیست که نباشد، در میان عزیزان چنین کسی هست. ببینید کسی را که حضورش برای جامعه اصلح است، انتخاب کنید. نظر خاصی برای کسی نداریم و همیشه در همه موارد انتخابات گفته‌ام که بینی و بین‌الله ببینید چه کسی از نظر تعهد، تدین و... شایستگی دارد.
- از منظر حضرتعالی باید اولویت را روی وحدت اصولگرایان بگذاریم یا انتخاب اصلح؟
آیت‌الله علوی گرگانی: در باره مسائل حزبی نمی‌خواهم مطلبی عرض کنم، اما عنوان غیر از عمل است. ممکن است بزرگواری در یک مرحله اجتماعی در حزب باشد، اما وجود خودش ملاک باشد، در عین این‌که تحت عنوان است، علاوه بر آن خودش هم مهم است. یعنی واقعاً بین همان گروه هم عده‌ای اصلح به دیگری باشند. به قول شما میان اصولگرایان باشند اما باید در میان اصولگرایان هم دید کدام اصلح‌اند، هر کدام به نظر مبارک و پس از مشاورت با دوستانتان واقعاً اصلح است، او را مورد نظر قرار بدهید. در انتخاب افراد ملاک اصلی این باشد که در تبعیت از ولایت مستدام باشد و در میانه راه زاویه پیدا نکند. ان‌شاءالله خدا هم شما را دست خالی نمی‌گذارد.
جوانان موتلفه جانشینان پیشکسوتان هستند تا بعد از 120 سال جایشان خالی نباشد و امانت را به دست می‌گیرند، گرچه الان هم این امانت را کمک می کنند. انصافاً اعضای مؤتلفه اسلامی از پیشکسوتان اولیه انقلاب هستند. الان هم همان عنوان و اعتبارشان را حفظ کرده‌اند. ان‌شاءالله امیدوارم در ادامه هم خدا کمکشان کند. توفیق شما و همه دست‌اندرکارانتان در مطبوعات مؤتلفه از خداوند متعال مسئلت دارم و صمیمانه از حضورتان در اینجا تشکر می‌کنم. سلام گرم ما را هم به همه اعضای مؤتلفه ابلاغ بفرمایید.
پی‌نوشت‌ها:
(1) قرآن کریم، سوره احزاب، آیه 41.
(2) قرآن کریم، سوره ملک، آیه 2.
(3) قرآن کریم، سوره اعراف، آیه 30.
- از محبت حضرتعالی در اختصاص وقت تشکر می‌کنم. تأسیس هفته‌نامه «شما» در دوازده بهمن سال 1375 بود و وارد هفدهمین سال مطبوعاتی‌مان شده‌ایم... در این مجموعه رسانه‌ای تلاشمان این بوده است که مسیرمان در امتداد مسیری باشد که ولایت‌فقیه و مرجعیت بزرگوار تعیین کرده‌اند، اما گهگاه برای ما ابهامات و سئوالاتی مطرح می‌شود، که نیاز به رهنمود مراجع از منظر فقه رسانه دارد.
آنچه که چشم‌انداز ما از انتخابات سال 92 هست، طمع دشمنان برای فتنه جدید است و به نظر می‌رسد فضای پیش رو مشابه سال 88 یک جنگ نرم است که طبیعتاً رسانه‌ها باید در این زمینه وظایف خودشان را انجام بدهند. احساس کردیم در فقه رسانه نیاز به توجه بیشتری هست که ما از حوزه کمک بگیریم که چگونه در مسیر اسلام پیش برویم. غرب در زمینه رسانه سال‌ها کار کرده است و متأسفانه آنچه در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود، بیشتر مبتنی بر علوم غربی است و ابهاماتی وجود دارد. به‌عنوان نمونه، یکی از ابهاماتی که در فتنه 88 برایمان وجود داشت و همچنان هم ادامه دارد و احتمالاً در سال آینده هم بیش از پیش ادامه خواهد داشت، این است که گهگاه اخباری به ما می‌رسد که موثق نیست و در باره کسانی است که در حال فتنه‌انگیزی‌اند. از یک طرف انتشار آنها برای ما بار شرعی دارد و از طرفی می‌تواند خنثی‌کننده فتنه آنها باشد. این‌که ما چقدر اجازه داریم اخباری را منتشر کنیم که خبر واحد هست یا به نحوی برایمان متقن نیست و احتمال صدق و کذب برای آن قائلیم؟
آیت‌الله علوی گرگانی: بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. الحمدلله رب العالمین، و الصلوه و السلام علی رسول االه و علی آله آل الله و لعنه الله علی اعدائهم اعداء الله. قال الله الحکیم فی کتابه الکریم «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْرًا کَثِیرًا»(1). حقیر ضمن تشکر و قدردانی از شما عزیزانی که در اینجا شرکت فرمودید و اظهار لطف کردید. انصافاً نشریه و مطبوعات شما نشریه‌ای بوده که تا به حال به تعهدش عمل کرده و در مسیر ولایت بوده و الحمدلله کمتر نقطه ضعفی از این نشریه به گوشمان خورده و انصافاً تا به حال حُسن عمل داشته و علتش هم این است که این نشریه زیر نظر عده‌ای از افراد شایسته، ولایی و بزرگواران محترمی است که اهل کمال و تدین بوده و نقش مؤثری در نشریه و رسانه داشته‌اند. در این باره که پرسیده بودید در این شرایط فعلی در انتخابات پیش رو چه باید بکنیم؟ خداوند هیچ چیزی را در نقطه ابهام فرو نگذاشته است و همه را به لسان اهل‌بیت(ع) و قرآن مجید اشاره و بیان کرده و رساست، منتهی تشخیص موضوعات را به انسان واگذار کرده، چون همیشه منظور شارع مقدس بیان احکام و کلیات است، اما در مسائل مصادیق آن خدا و ائمه معصومین(ع) مداخله نمی‌کنند، چون در مرحله اختیاریت امر است. در مرحله اختیار، مرزی که اختیار طرف را روشن می‌کند، مرز مصداق است. یعنی فرد می‌بیند احکام خدا را در کجا پیاده کند. خداوند این را در اختیار شما گذاشته است تا حُسن عمل هر کسی معلوم شود، چون اساس حکمت و علت اساسی خلقت همین است. «الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیَاهَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»(2)، خداوند می‌فرماید اساس خلقت، زندگی و مرگ همین است و برای امتحان است تا ببینیم کداممان بهتر کار می‌کنیم. پس انتخاب احسن در مصداق خیلی مهم است. باید ببینیم چه کار کنیم؟ قرآن دسته‌ها را روشن کرده است: «فَرِیقًا هَدَى وَ فَرِیقًا حَقَّ عَلَیْهِمُ الضَّلاَلَهُ»(3)، بشر دو دسته است یک دسته هدایت‌شده‌اند و دسته دیگر بنایشان بر گمراهی است و می‌خواهند گمراهی را نشر بدهند. پس در چنین شرایطی به لطف حضرت حق «فَرِیقًا هَدَى» باشیم. اینها کدامند؟ آنهایی هستند که متمسک به ولایت و اهل‌بیت باشند و دامن اهل‌بیت و جانشینان اهل‌بیت ـ‌علما، مراجع و رهبری بزرگوار که گفته می‌شود جانشینان مقام ولایت‌اندـ را بگیرند. پس اگر در خط و مسیر همین افراد قدم برداریم و ببینیم مرضی مبارک رهبری و مراجع و مرضی مبارک امام زمان(عج) چیست و چه می‌گویند و همین را پیش بگیریم. در هر نقطه ابهام باز هم اینها قابل رجوع‌اند. در نقطه‌ای که واقعاً به شک و تردید افتادید تا جایی که بتوانید احتیاط کنید مادامی که مستلزم ضرر مهم‌تری نباشد، باید طریق احتیاط را در اولویت قرار بدهید، مگر خدای نخواسته در جایی ببینید اگر این راه پیموده شود مستلزم فساد و جریان بالاتری است. اگر واقعاً تشخیص دادید در آنجا می‌توانید از محضر بزرگواران استفاده کنید که آن کار را انجام بدهیم و بگویید در چنین شرایطی قرار گرفته‌ایم، شما چه صلاح می‌دانید؟ در اینجا دیگر نمی‌شود قضیه کلی گفته شود و بستگی به مورد خاص دارد و در مورد خاص هم باید کسب تکلیف در همان مورد شود. مثلاً در انتخابات از رهبری سئوال شود که این را در چه شرایطی صلاح می‌دانید و اینجا را نمی‌شود کلی گفت. کلی گفتن همینی است که اشاره کردیم، در درجه اول آنچه را که در چهارچوب خدا، پیغمبر، ائمه و ولایت اجازه می‌دهند پیاده کنیم، مگر این‌که به مورد خاصی برخورد کنید که آن موضوع باید بالخصوص روشن شود که در این شرایط چه باید کرد. قهراً علمای علم و شخصیت‌هایی هستند که اهل و دنبال ولایت‌اند و در آنجا تکلیف روشن می‌شود و از ابهام بیرون می‌آید.
نظرم بر این است که تا حالا الحمدلله در باره شما چیز منفی نشنیده‌ایم که بخواهیم خدمتتان بگوییم و مطالب و صحبت‌هایتان در مسیر رهبری و مرحوم امام بوده است. امیدواریم به وسیله عزیزانی که در آنجا هستند خط‌مشی حفظ شود و این راه ادامه یابد. در جایی که به شبهه برخورد کردید می‌توانید از نظرات رهبری و مسئولینی که از طرف آقا تعیین شده‌اند استفاده کنید. در میان مسئولین مؤتلفه افرادی هستند که می‌توانند در این باره بگویند که بیننا و بین‌الله اگر در آن مورد اشکال شرعی نبود که ابلاغ می‌کنید و اگر خدای نخواسته چیزی و برنامه‌هایی بود، وقتی احراز کردند و اجازه داده شد انجام می‌دهید. بنابراین انتظاری که از این رسانه محترم داریم، همین است که امانت الهی در این رسانه حفظ شود. این خیلی مهم است. رسانه‌ها وظیفه سنگینی بر دوششان است و واقعیت هم همین است و انتظار جامعه از رسانه‌ها زیاد است. هر گروه و دسته‌ای می‌خواهد مطلبش را در رسانه منتشر کند؛ حالا این آوردن مطلب در رسانه ضربه به خود او نمی‌زند؟ بعضی مطالب را می‌خواهند در رسانه شما بگذارند، درحالی که چه بسا ابلاغ و بیان آن مطلب به خود آن رسانه ضربه بزند. البته تشخیص این موضوع به دست نیروهای خودتان است که فلان مطلب گفته بشود یا نشود.
اما از نظر اصل مسئله ان‌شاءالله باید راه و روشی را انتخاب کنیم که خدا راضی باشد، بین خودتان و خدا، ببینید که اگر حضرت بقیه‌الله(عج) الان حضور داشتند و در محضرشان بودید، آیا اجازه می‌دادند این مطلب منتشر شود؟ اگر دیدید نه، تا آنجایی که می‌توانید احتیاط کنید بهتر است. همان‌طور که فرمایش شده است: «اخوک دینک فحتط لدینک»، دینتان همان برادر شماست، تا می‌توانید در حق این برادر احتیاط کنید.
- در باره انتخابات وظیفه ما چیست؟
آیت‌الله علوی گرگانی: در این باره نظر خاصی ندارم. همیشه عرض کرده‌ام همان‌طور که رهبر بزرگوار و مرحوم امام می‌فرمایند و نظر ما هم همین است، دنبال کسی بروید که واقعاً شایسته و اصلح باشد، این طور هم نیست که نباشد، در میان عزیزان چنین کسی هست. ببینید کسی را که حضورش برای جامعه اصلح است، انتخاب کنید. نظر خاصی برای کسی نداریم و همیشه در همه موارد انتخابات گفته‌ام که بینی و بین‌الله ببینید چه کسی از نظر تعهد، تدین و... شایستگی دارد.
- از منظر حضرتعالی باید اولویت را روی وحدت اصولگرایان بگذاریم یا انتخاب اصلح؟
آیت‌الله علوی گرگانی: در باره مسائل حزبی نمی‌خواهم مطلبی عرض کنم، اما عنوان غیر از عمل است. ممکن است بزرگواری در یک مرحله اجتماعی در حزب باشد، اما وجود خودش ملاک باشد، در عین این‌که تحت عنوان است، علاوه بر آن خودش هم مهم است. یعنی واقعاً بین همان گروه هم عده‌ای اصلح به دیگری باشند. به قول شما میان اصولگرایان باشند اما باید در میان اصولگرایان هم دید کدام اصلح‌اند، هر کدام به نظر مبارک و پس از مشاورت با دوستانتان واقعاً اصلح است، او را مورد نظر قرار بدهید. در انتخاب افراد ملاک اصلی این باشد که در تبعیت از ولایت مستدام باشد و در میانه راه زاویه پیدا نکند. ان‌شاءالله خدا هم شما را دست خالی نمی‌گذارد.
جوانان موتلفه جانشینان پیشکسوتان هستند تا بعد از 120 سال جایشان خالی نباشد و امانت را به دست می‌گیرند، گرچه الان هم این امانت را کمک می کنند. انصافاً اعضای مؤتلفه اسلامی از پیشکسوتان اولیه انقلاب هستند. الان هم همان عنوان و اعتبارشان را حفظ کرده‌اند. ان‌شاءالله امیدوارم در ادامه هم خدا کمکشان کند. توفیق شما و همه دست‌اندرکارانتان در مطبوعات مؤتلفه از خداوند متعال مسئلت دارم و صمیمانه از حضورتان در اینجا تشکر می‌کنم. سلام گرم ما را هم به همه اعضای مؤتلفه ابلاغ بفرمایید.
(1) قرآن کریم، سوره احزاب، آیه 41.
(2) قرآن کریم، سوره ملک، آیه 2.
(3) قرآن کریم، سوره اعراف، آیه 30.