بنابراین، بدون درک صحیح تحولات ناشی از اثرات فناوری‌های نوین اطلاعاتی، به ویژه پدیده نوظهور شبکه‌های اجتماعی، نمی‌توان تحلیل درستی از آنچه که در محیط امنیتی کشور می‌گذرد به دست آورد و این یکی از مهم‌ترین خلاهایی است که بدان توجه لازم مبذول نگردیده است.
ایرنا برآن است تا درگفتگویی با محمدرضا ملک‌شاهی راد، نماینده مردم خرم‌آباد در مجلس شورای اسلامی و عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی، به سؤالاتی ناظر بر اینکه شبکه‌های اجتماعی چه فرصت‌ها و تهدیداتی را برای امنیت اجتماعی ایجاد می‌کنند؟ و چگونه می‌توان از فرصت‌های شبکه‌های اجتماعی در امنیت اجتماعی حداکثر بهره‌برداری را نمود و تهدیدات را کنترل کرد؟ پاسخ دهد .
از نظر شما مؤلفه‌ها و شاخص‌های تأثیرگذار شبکه‌های اجتماعی بر امنیت اجتماعی در کشور کدامند؟
بهتر است قبل از آغاز بحث در مورد شاخص‌های تأثیرگذار این دو مفهوم بر یکدیگر، تعریفی جامع از آنها داشته باشیم. چراکه لفظ شبکه‌های اجتماعی در معنای عام هر گروه تشکیل شده از انسان‌ها در طول تاریخ را در بر می‌گیرد؛ اما به یقین مفهوم جدید و اهمیت‌یافته «شبکه‌های اجتماعی» نوع رسانه‌ای این شبکه‌ها است که در بستر اینترنت و با استفاده از نرم‌افزارهای ارتباطی تلفن همراه یا رایانه شکل می‌گیرند.
دو مفهومی که شما در سؤال مطرح می‌کنید و سعی دارید میزان رابطه یا همبستگی آنها را با یکدیگر بسنجید یک وجه اشتراک مشخص دارند و آن «اجتماع» است. هر دوی این مفاهیم به اجتماع یا گروه‌های اجتماعی اشاره دارند که بارز‌ترین و مهم‌ترین نمود آن همان «ملت» است.
از طرفی شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان پدیده‌های نوظهور عصر ارتباطات دارای مختصات و ویژگی‌هایی هستند که تا حدود زیادی آنها را از گونه‌های دیگر رسانه‌ای متمایز کرده و باعث به‌وجود‌آمدن فضای جدیدی در حوزه ارتباطات فردی، اجتماعی و بین‌المللی شده‌اند.
با این مقدمه باید عرض کنم یکی از شاخص‌های مهم شبکه‌های اجتماعی که بر امنیت اجتماعی موثر است ضریب نفوذ بالا و رو به افزایش این ابزارهای ارتباطی در جامعه است. به گونه‌ای که حتی رسانه‌های با سابقه، قدرتمند و رسمی کشورها را به نیز چالش کشیده و در رقابت جذب مخاطب گاه بر آنها پیشی می‌گیرد. این ضریب نفوذ رو به تزاید می‌تواند تأثیرات بسیار زیادی بر امنیت اجتماعی به عنوان حوزه‌ای متأثر از رسانه‌ها داشته باشد.
مشخصه دیگری که می‌تواند در افزایش سطح تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر امنیت روانی جامعه نقش داشته باشد سرعت انتقال و تکثیر پیام و مفاهیم در این فضا است. اگر کاربر این گروه‌ها باشید این تجربه را داشته‌اید که یک موضوع مورد علاقه و توجه مردم به سرعت در تمام کشور توزیع شده و شاید روزها روی آن بحث می‌شود و همین عامل سبب به‌وجود‌آمدن موجی از افکار عمومی خواهد شد که بسیار تأثیرگذار و غیرقابل کنترل است.
مسئله دیگری که می‌تواند امنیت روانی را تحت تأثیر قرار داده و حتی آن را جریحه‌دار نماید موضوع بحران صحت و سندیت است. متأسفانه مطالب بارگذاری‌شده در گروه‌های اجتماعی از نظر سندیت به شدت دچار ضعف بوده و به هیچ عنوان نمی‌توان به آن اطمینان داشت. چنین خصیصه‌ای از سویی موجب رشد و ازدیاد شایعه، جعل و دروغ در جامعه شده و از سویی دیگر می‌تواند با به‌خطرانداختن «کپی رایت» یا همان حق مولف، امنیت شغلی و روانی تولید‌کنندگان حرفه‌ای پیام و محصولات رسانه‌ای را فراهم آورد.
یکی دیگر از خصوصیات این فضا مسئله هویت است. هویت از دو جهت در شبکه‌های اجتماعی در مخاطره است. اول اینکه در سایه این تکنولوژی جعل هویت بسیار سهل و آسان صورت می‌پذیرد و افراد می‌توانند به راحتی با هویت‌های جعلی در گروه‌های اجتماعی فعالیت نمایند. از سویی دیگر این گروه‌های اجتماعی می‌توانند در شکل‌گیری هویت اعضاء خود تأثیرات شگرفی داشته باشند که در صورت تمایل به استفاده منفی از آنها می‌تواند با تقویت سبک زندگی بیگانه یا حتی خودساخته هویت واقعی افراد را بگیرد و موجودیتی جدید برای آنان بسازد.
شبکه‌های اجتماعی چه فرصت‌ها و تهدیداتی را برای امنیت اجتماعی ایجاد می‌کنند؟
صرف‌نظر از کارکرد‌های مختلف این شبکه‌ها، در یک تقسیم‌بندی کلی‌تر، کاربردها و آثار شبکه‌های اجتماعی را می‌توان در دو جهت مثبت و منفی دسته‌بندی کرد و جهت‌گیری نحوه استفاده از این نرم‌افزارها در جامعه به سمت مثبت یا منفی بیشتر از آنکه متأثر از نوع نرم‌افزار و یا حتی نیت و هدف سازندگان آن باشد، از نحوه استفاده کاربران تأثیر می‌پذیرد. به عبارت دیگر شبکه‌ها و نرم‌افزارهای اجتماعی که ما آنها را به عنوان فضای مجازی می‌شناسیم چون کاربرمحور هستند، بیشتر توسط کاربران ساخت یافته و کاربرد پیدا می‌کنند.
از طرفی جامعه ایرانی همواره از نوعی تأخر فرهنگی در رابطه با استفاده از رسانه‌ها رنج برده است. تأخر فرهنگی به این معنی که ما هیچ‌گاه نتوانسته‌ایم مطلوبیت و بهره کاملی در استفاده از رسانه‌ها داشته باشیم و در بسیاری موارد از ظرفیت آنها در جهاتی غیر سودمندانه بهره برده‌ایم که این امر شاید به شیوه، ترتیب و سرعت ورود این ابزارهای ارتباطی به کشور ایران ارتباط داشته باشد.
البته در مورد شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی من این نوع نقیصه را کمتر دیده و اعتقاد دارم که مردم ایران به سطحی از درک اجتماعی و سواد رسانه‌ای رسیده‌اند که می‌توانند از این رسانه‌های جدید در جهت مثبت و سازنده استفاده نمایند. کما اینکه امروزه شاهدیم که رسانه‌های اجتماعی کاربردهای بسیار فراوانی در ایجاد کمپین‌های مفید در جامعه و ایجاد تعاملات جمعی برای حل مشکلات کشور یافته‌اند. کاربردهایی همانند مسئله محیط‌زیست، صرفه‌جویی در منابع، کمک به نیازمندان و... که این روزها شاهد تجارب موفقی در حل آنها با استفاده از گروه‌های اجتماعی فضای مجازی هستیم که به صورت مستقیم امنیت اجتماعی جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
با اتخاذ چه راهبردهایی می‌توان از فرصت‌های شبکه‌های اجتماعی در امنیت اجتماعی حداکثر بهره‌برداری را نمود و تهدیدات را کنترل کرد؟
نسل جدید رسانه‌های جمعی تحت عنوان ارتباطات فضای مجازی به قدری سریع در حال تغییر فضای ارتباطی و اجتماعی جهان هستند که بسیار بعید به نظر می‌رسد بتوان تغییرات آن را پیش‌بینی نمود و برای مواجهه با آن برنامه‌ریزی بلند مدت داشت. بلکه باید با حفظ آمادگی و انعطاف در عرصه‌ی سیاست‌گذاری و با استفاده از اصول مدیریت اقتضایی، خود را با تغییرات فضای ارتباطی جهان با تکیه بر منافع و اولویت‌های ملّی و محلی وفق داد.
لازمه این کار ارتباط مستمر مبادی قانون‌گذاری با محافل علمی و مراجع پژوهشی است تا با داشتن چشم‌انداز و درکی قابل قبول نسبت به قانون‌گذاری و تعیین خط‌مشی‌های رسانه‌ای و ارتباطی کشور اقدام نمود.
یکی دیگر از موضوعاتی که در این عرصه حائز اهمیت است، ضرورت بومی‌سازی این تکنولوژی در داخل کشور است. این موضوع که یکی از الزامات سیاست اقتصاد مقاومتی نیز می‌باشد و از ضرورت‌هایی است که باید هرچه زودتر محقق گردد. چراکه وابستگی کشور از نظر زیرساخت‌های ارتباطی فضای مجازی همواره به عنوان تهدیدی جدی مطرح بوده است که آن را غیر قابل اطمینان می‌نماید.
اقدام دیگری که در این راستا باید انجام گردد حضور پررنگ نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای کشور در این فضا و استفاده از آن در جهت تولید محتواهای منطبق بر فرهنگ ایرانی– اسلامی است. در واقع فضای مجازی می‌تواند به عنوان همکار یا حتی یک مکمل، رسانه‌های سنتی و رسمی کشور را در برقراری ارتباط با انبوه مخاطبان یاری نموده و حتی پیام‌های آنها را تقویت نماید.