با این انتخابات مردم ایران نشان می دادند چه کس یا چه کسانی را برای به دست گرفتن سرنوشت سیاسی و اجتماعی کشور برگزیده اند.
اشاره: مهندس سید مصطفی میرسلیم، رییس ستاد نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود و چند دوره به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام عملکرد دولتها را رصد کرده است. از این جهت مصاحبه ای با وی در خصوص انتخابات اخیر
انجام داده ایم.
* به نظر شما مهمترین ارزش حاصل از رأی گیری 24 خرداد چیست؟
- حضور حماسی مردم مهمترین ارزش است که قابلیت بسیار خوب مردم ما و رشد آنها را در حفظ و ارتقاء نظام مقدس جمهوری اسلامی نشان می دهد و به اثبات می رساند. حضور بیش از 70% افرادی که واجد شرائط رأی دادن اند گویای اعتماد مردم به نظام حاکم است که همچو سرمایه ای گرانبها باید پاسداری شود.
* اساسا هدف این حرکت حماسی را چه می دانید؟
- تحقق مردم سالاری ، هدف اصلی انتخابات است ؛ با آن حضور در صحنۀ اخذ رأی، مردم نشان می دادند که سرنوشت سیاسی کشور را خود به دست گرفته اند و نظام جمهوری اسلامی ، برخلاف دوران طاغوت، بر تشخیص و نفوذ یک فرد و خانوادۀ او و وابستگان او استوار نیست و این ارادۀ جمعی مردم است که در شکل برگزیدن نمایندگانشان بر کشور حاکم است.
* مردم با رأی دادن چه وظیفه ای انجام دادند؟
- این وظیفه در واقع مفهوم بخشیدن به آراء عمومی بود : با این انتخابات مردم ایران نشان می دادند چه کس یا چه کسانی را برای به دست گرفتن سرنوشت سیاسی و اجتماعی کشور برگزیده اند. البته نباید فراموش کنیم که شیوۀ بررسی صلاحیت نامزدها و انتخاب بر مبنای اکثریت مطلق یا اکثریت نسبی و حد نصاب در مورد اکثریت نسبی، از معیارهای اند که بر اعتبار نتیجۀ انتخابات اثر می گذارند.
* رأی دادن مردم چه مفاهیمی را به ذهن متبادر می کند؟
- مفاهیم متعددی مطرح می شوند از جمله :انتخاب فرد یا افرادی ، به عنوان نمایندۀ خود و برای ایفای تعهداتی که در هنگام تبلیغات و معرفی نامزدها مطرح می شوند.
* لطفا توضیح بیشتری در این باره بدهید.
در این جا 4 نکتۀ کلیدی وجود دارد که باید جزئیات آنها بررسی شود:
1. در انتخاب فرد یا افراد ، سازماندهی رأی گیری باید دقیق باشد تا امکان اشتباه و تقلب را کمینه کند. نظارت نمایندگان داوطلبان بر فرآیند اخذ رأی و شمارش آراء و رسیدگی به شکایات باید تضمین شود. خرید شناسنامه و پرکردن صندوقها بدون سند و دست بردن به برگ رأی و شمارشهای مخدوش باید کاملا حذف شود. خوشبختانه شیوۀ استفاده از معتمدان محلی در پای صندوقها که در جمهوری اسلامی ایران مرسوم است موفقیت خود را به اثبات رسانده است ولی رایانه ای کردن رأی گیری کمک خوبی به حذف آن قبیل اشتباهات و تخلفات ، ولو جزئی، می تواند باشد.
2. مفهوم نمایندگی یعنی: فردی که انتخاب کننده به او رأی می دهد برای رأی دهنده شناخته شده است ؛ او را با توجه به عقائد و برنامه هایش برمی گزیند. می تواند به او مراجعه کند و او را زیر سؤال ببرد و اگر از عملکرد او راضی بود مجددا به او رأی دهد و الا در انتخابات بعدی نامزد دیگری را انتخاب کند.
* به نظر حضرتعالی این ارزیابی در شهرهای بزرگ نیز از سوی مردم قابلیت اجرا دارد؟
- مجبور کردن مردم در برخی از حوزه های انتخابی کلانشهرها و شهرهای بزرگ ، به رأی دادن به تعداد کثیری به عنوان نماینده ناقض مفهوم نمایندگی است زیرا ، برای هر رأی دهنده ، شناخت بیش از چند نفر اگر غیر ممکن نباشد دقیق نیست و بنابراین متناسب با حضور حماسی نیست و جفایی است در حق مردم نجیب ما؛ بعلاوه امکان پاسخگویی را کمرنگ یا زایل می کند مگر این که انتخاب بر مبنای فهرست باشد و آن نیز مستلزم فعالیت احزاب سیاسی است ، با اساسنامه و مرامنامۀ مشخص .البته در این حالت مردم به فهرست حزب مورد نظر خود رأی می دهند و مسئولیت را از حزب می خواهند و حزب را زیر سؤال می برند: اگر از عملکرد منتخبان حزبی خود راضی نبودند به آنها مجددا رأی نمی دهند.
3. مفهوم تعهدات به این برمی گردد که هر یک از نامزدها با توجه به تحلیلی که از شرائط کشور دارد و ارزیابی نقاط قوت و ضعف موجود و عملکرد گذشتگان ، راه کار و برنامۀ خود را به مردم عرضه می کند و در صورت انتخاب شدن نسبت بدان راه کار و برنامه متعهد می شود . این تعهدات نباید به فراموشی سپرده شود و از لحاظ تحقق واقعی ، همواره قابل نقد و بررسی باشد. این امر مستلزم وجود دستگاههای کارشناسی مستقل از احزاب و جریانات و شخصیتهای سیاسی است و بویژه نباید تحت نفوذ دولت باشد ( مانند دیوان محاسبات و مراکز آمار و نظر سنجی و سازمانهای بازرسی ). البته وجود احزاب قوی به موفقیت این ایفای تعهد شدیدا کمک می کند.
4. تبلیغات را نیز از دو نظر می توان بررسی کرد:
الف- محتوای تبلیغات:این محتوا باید مبرا از عوام فریبی نسبت به آینده و سیاه نمایی نسبت به گذشته باشد و بر آن نظارت اعمال شود تا تخلفی صورت نگیرد و به تخلفات نیز دستگاه قضائی سریعا رسیدگی کند. عوامفریبی در انتخاب مقامی اجرائی بسیار مهمی نظیر رئیس جمهور ، با توجه به اختیارات بسیار گسترده ای که دارد، بسیار خطرناک است. البته اگر نامزدها حزبی باشند احتمال عوامفریبی کاهش می یابد زیرا هیچ حزبی با عوامفریبی نمی تواند دوام آورد. راه حل دیگر واگذاری انتخاب به کارشناسان منتخب است مانند انتخاب رهبری در مجلس خبرگان رهبری که بعلاوه بر عملکرد رهبری نظارت دارد. این راه حل اخیر البته نیازمند تجدید نظر در قانون اساسی است.
ب- ابزار تبلیغات یعنی عمدتاً رسانه ها و مناظره ها و اجتماعات و آگهی های مختلف دیواری و برگه ها و عکسها . برخی از این ابزارها ، وقتی تعداد منتخبان هر فرد زیاد است و حوزۀ انتخابی گسترده است ، عملا از حیز انتفاع می افتد و بویژه وقتی با تخلفات متعدد همراه می شود ، نتیجه ای جز اسراف و بدآموزی به بار نمی آورد. راه حل منطقی آن تفکیک حوزه های انتخاباتی است به گونه ای در هر حوزه یک یا دو نفر انتخاب شوند. این امر نیز نیازمند اصلاح قانون انتخابات است که امیدواریم در مجلس شورای اسلامی بدان بپردازند.
انجام داده ایم.* به نظر شما مهمترین ارزش حاصل از رأی گیری 24 خرداد چیست؟
- حضور حماسی مردم مهمترین ارزش است که قابلیت بسیار خوب مردم ما و رشد آنها را در حفظ و ارتقاء نظام مقدس جمهوری اسلامی نشان می دهد و به اثبات می رساند. حضور بیش از 70% افرادی که واجد شرائط رأی دادن اند گویای اعتماد مردم به نظام حاکم است که همچو سرمایه ای گرانبها باید پاسداری شود.
* اساسا هدف این حرکت حماسی را چه می دانید؟
- تحقق مردم سالاری ، هدف اصلی انتخابات است ؛ با آن حضور در صحنۀ اخذ رأی، مردم نشان می دادند که سرنوشت سیاسی کشور را خود به دست گرفته اند و نظام جمهوری اسلامی ، برخلاف دوران طاغوت، بر تشخیص و نفوذ یک فرد و خانوادۀ او و وابستگان او استوار نیست و این ارادۀ جمعی مردم است که در شکل برگزیدن نمایندگانشان بر کشور حاکم است.
* مردم با رأی دادن چه وظیفه ای انجام دادند؟
- این وظیفه در واقع مفهوم بخشیدن به آراء عمومی بود : با این انتخابات مردم ایران نشان می دادند چه کس یا چه کسانی را برای به دست گرفتن سرنوشت سیاسی و اجتماعی کشور برگزیده اند. البته نباید فراموش کنیم که شیوۀ بررسی صلاحیت نامزدها و انتخاب بر مبنای اکثریت مطلق یا اکثریت نسبی و حد نصاب در مورد اکثریت نسبی، از معیارهای اند که بر اعتبار نتیجۀ انتخابات اثر می گذارند.
* رأی دادن مردم چه مفاهیمی را به ذهن متبادر می کند؟
- مفاهیم متعددی مطرح می شوند از جمله :انتخاب فرد یا افرادی ، به عنوان نمایندۀ خود و برای ایفای تعهداتی که در هنگام تبلیغات و معرفی نامزدها مطرح می شوند.
* لطفا توضیح بیشتری در این باره بدهید.
در این جا 4 نکتۀ کلیدی وجود دارد که باید جزئیات آنها بررسی شود:
1. در انتخاب فرد یا افراد ، سازماندهی رأی گیری باید دقیق باشد تا امکان اشتباه و تقلب را کمینه کند. نظارت نمایندگان داوطلبان بر فرآیند اخذ رأی و شمارش آراء و رسیدگی به شکایات باید تضمین شود. خرید شناسنامه و پرکردن صندوقها بدون سند و دست بردن به برگ رأی و شمارشهای مخدوش باید کاملا حذف شود. خوشبختانه شیوۀ استفاده از معتمدان محلی در پای صندوقها که در جمهوری اسلامی ایران مرسوم است موفقیت خود را به اثبات رسانده است ولی رایانه ای کردن رأی گیری کمک خوبی به حذف آن قبیل اشتباهات و تخلفات ، ولو جزئی، می تواند باشد.
2. مفهوم نمایندگی یعنی: فردی که انتخاب کننده به او رأی می دهد برای رأی دهنده شناخته شده است ؛ او را با توجه به عقائد و برنامه هایش برمی گزیند. می تواند به او مراجعه کند و او را زیر سؤال ببرد و اگر از عملکرد او راضی بود مجددا به او رأی دهد و الا در انتخابات بعدی نامزد دیگری را انتخاب کند.
* به نظر حضرتعالی این ارزیابی در شهرهای بزرگ نیز از سوی مردم قابلیت اجرا دارد؟
- مجبور کردن مردم در برخی از حوزه های انتخابی کلانشهرها و شهرهای بزرگ ، به رأی دادن به تعداد کثیری به عنوان نماینده ناقض مفهوم نمایندگی است زیرا ، برای هر رأی دهنده ، شناخت بیش از چند نفر اگر غیر ممکن نباشد دقیق نیست و بنابراین متناسب با حضور حماسی نیست و جفایی است در حق مردم نجیب ما؛ بعلاوه امکان پاسخگویی را کمرنگ یا زایل می کند مگر این که انتخاب بر مبنای فهرست باشد و آن نیز مستلزم فعالیت احزاب سیاسی است ، با اساسنامه و مرامنامۀ مشخص .البته در این حالت مردم به فهرست حزب مورد نظر خود رأی می دهند و مسئولیت را از حزب می خواهند و حزب را زیر سؤال می برند: اگر از عملکرد منتخبان حزبی خود راضی نبودند به آنها مجددا رأی نمی دهند.
3. مفهوم تعهدات به این برمی گردد که هر یک از نامزدها با توجه به تحلیلی که از شرائط کشور دارد و ارزیابی نقاط قوت و ضعف موجود و عملکرد گذشتگان ، راه کار و برنامۀ خود را به مردم عرضه می کند و در صورت انتخاب شدن نسبت بدان راه کار و برنامه متعهد می شود . این تعهدات نباید به فراموشی سپرده شود و از لحاظ تحقق واقعی ، همواره قابل نقد و بررسی باشد. این امر مستلزم وجود دستگاههای کارشناسی مستقل از احزاب و جریانات و شخصیتهای سیاسی است و بویژه نباید تحت نفوذ دولت باشد ( مانند دیوان محاسبات و مراکز آمار و نظر سنجی و سازمانهای بازرسی ). البته وجود احزاب قوی به موفقیت این ایفای تعهد شدیدا کمک می کند.
4. تبلیغات را نیز از دو نظر می توان بررسی کرد:
الف- محتوای تبلیغات:این محتوا باید مبرا از عوام فریبی نسبت به آینده و سیاه نمایی نسبت به گذشته باشد و بر آن نظارت اعمال شود تا تخلفی صورت نگیرد و به تخلفات نیز دستگاه قضائی سریعا رسیدگی کند. عوامفریبی در انتخاب مقامی اجرائی بسیار مهمی نظیر رئیس جمهور ، با توجه به اختیارات بسیار گسترده ای که دارد، بسیار خطرناک است. البته اگر نامزدها حزبی باشند احتمال عوامفریبی کاهش می یابد زیرا هیچ حزبی با عوامفریبی نمی تواند دوام آورد. راه حل دیگر واگذاری انتخاب به کارشناسان منتخب است مانند انتخاب رهبری در مجلس خبرگان رهبری که بعلاوه بر عملکرد رهبری نظارت دارد. این راه حل اخیر البته نیازمند تجدید نظر در قانون اساسی است.
ب- ابزار تبلیغات یعنی عمدتاً رسانه ها و مناظره ها و اجتماعات و آگهی های مختلف دیواری و برگه ها و عکسها . برخی از این ابزارها ، وقتی تعداد منتخبان هر فرد زیاد است و حوزۀ انتخابی گسترده است ، عملا از حیز انتفاع می افتد و بویژه وقتی با تخلفات متعدد همراه می شود ، نتیجه ای جز اسراف و بدآموزی به بار نمی آورد. راه حل منطقی آن تفکیک حوزه های انتخاباتی است به گونه ای در هر حوزه یک یا دو نفر انتخاب شوند. این امر نیز نیازمند اصلاح قانون انتخابات است که امیدواریم در مجلس شورای اسلامی بدان بپردازند.