جمله سیاست‌های ابلاغ شده اخیر رهبری است که یکی از ابزارهای آن می‌تواند حضور قدرتمند در سازمان همکاری شانگهای باشد. سازمانی که در سال 2001 توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه‌گذاری شد و 5 کشور منطقه از جمله ایران تا سال 2012 به عنوان عضو به آن پیوستند. از جمله چشم اندازهای این سازمان حذف دلار از مناسبات فی مابین است که گامهایی نیز در مسیر آن برداشته شده است.در کشاکش مذاکرات هسته‌ای، دکتر روحانی به برای شرکت در اجلاس این سازمان به شهر «اوفا» روسیه رفت. اجلاسی که استراتژی توسعه این سازمان تا سال 2025 را در دستور داشت. درباره فرصتهای حاصل از عضویت در این سازمان و برخی حواشی آن با اسدالله عسگراولادی گفتگو کرده ایم.
یکی از اتفاقات مهم در عرصه سیاست خارجی ایران در کنار مذاکرات، حضور رئیس جمهور در اجلاس شانگهای بود. ارزیابی شما از آن چیست؟
اجلاس خیلی خوب برگزار شد. حواشی خوبی هم داشت. دیدار رئیس‌جمهور کشورمان با نخست‌وزیر هند بود که خیلی ارزش داشت. دو دیدار هم با رئیس‌جمهور چین و روسیه که همه این ملاقات‌ها باارزش بودند.
همانطور که می‌دانید ما عضو ناظر در اجلاس شانگهای هستیم و مدتی است که اصرار داریم از عضویت ناظر به عضویت اصلی برسیم. مقدمات این کار فراهم شده، ولی هنوز نهایی نشده است. بایستی روسیه و چین موافقت کنند و بقیه کشورها خیلی ایراد و اعتراضی ندارند. اگر چین و روسیه موافقت کنند ما عضو اصلی می‌شویم، چون در رابطه ما اثر بسیاری دارد. در اجلاس دیگری که در شانگهای یک بود، در آنجا بانکی درست کردیم. بیشتر صحبت در آن اجلاس در باره «جاده ابریشم» است.
علت اهمیت فوق العاده جاده ابریشم چیست؟
جاده ابریشم جایی است که در 800 سال پیش ایران در سر راه بود و در آن زمان دو کشور بیشتر در مسیر آسیایی آن نبودند. چین و ایران. مرز ما و چین همان چین‌چیانگ بود که در گذشته به آن ترکستان شرقی می‌گفتیم. بقیه کشورهای آن طرف مربوط به چین و این طرف متعلق به ایران بود. الان چند سال است که اصرار کردیم جاده ابریشم را احیا کنیم. متأسفانه دولت‌های نهم و دهم اعتنایی نکردند. در دولت یازدهم پیشنهاد کردیم و همزمان با پیشنهاد ما به دولت، رئیس‌جمهور چین عوض شده بود و رئیس جمهور جدید آن کشور جاده ابریشم را جزو همت خود قرار داد و الان رقم سنگینی در حدود 800 میلیارد تومان بودجه گذاشته است که در نقاط مختلفی این جاده را از نظر کمربند اقتصادی احیا کند. ما در کمربند اقتصادی این جاده قرار می‌گیریم. این جاده همانطور که می‌دانید از شهری به نام شیان در چین شروع می‌شود و به خاک هند و افغانستان و پاکستان می‌آید، دو شقه می‌شود که از دریا می‌آید به خلیج فارس و دریای عمان و شرق آفریقا و یک طرف هم از راه زمین است و به ایران می‌آید و به ترکیه و اروپا می‌رود.
نقش ما در این جاده چه خواهد بود؟
ما اصرار داریم دبیرخانه خاورمیانه‌ای آن در تهران باشد. دولت ما باید حمایت کند و خیلی سعی بر این کار دارد که یک دبیرخانه در شیان چین باشد و یک دبیرخانه در تهران و دبیرخانه سوم در اروپا، احتمالاً در یکی از شهرهای ایتالیا مثل رم یا جای دیگر. اهمیت آن این است که این کشورها را که در حدود 25 کشور هستند می‌توانند از نظر اقتصادی پیوند دهد و نیازهای‌شان را با کمک یکدیگر رفع کنند، ولی هنوز ما اقدام اساسی نکردیم. در اجلاس دو بحث خیلی خوبی شده است. ان‌شا‌ءالله خداوند توفیق دهد که دولت ما هم بتواند در این کمربند اقتصادی جاده ابریشم نقش مهم و ارزشمندی را به عهده بگیرد که بتوانیم در شش ماه آخر سال حداقل یک امتیازی در این باره در ایران داشته باشیم.
عضویت ایران در اجلاس شانگهای در تحریم‌های ما تأثیری خواهد گذاشت؟
ربط مستقیمی‌ندارد، ولی بی‌تأثیر هم نیست. برای اینکه ما در شانگهای می‌توانیم مبادلات خود را بالاتر ببریم، ولی بانک‌های کشورهای عضو شانگهای چون با غرب ارتباط دارند از جریمه‌های سنگین بانک‌های آمریکایی می‌ترسند.
ارزیابی شما از نقش چین در مذاکرات با 1+5 چیست؟
نقش چین مثبت بوده، البته منافع خود را هم در نظر دارد. همه این شش کشور منافع خود را در نظر دارند و نه منافع ما را. ما خودمان منافع خودمان را باید در نظر بگیریم و انصافاً هم تیم آقای ظریف خیلی زحمت کشیده است و من از ایشان قدردان هستم و حتی اگر برنده نشویم، واقعاً این تیم برنده است و برای ملت زحمت خود را کشیده است. تقصیر از ما نیست. ما کارهای‌مان را انجام دادیم و آمریکایی‌ها به اصطلاح ما جِر زدند و دبه کردند.
فکر می‌کنید اگر مذاکرات به نتیجه برسد یا نرسد وضعیت تحریم‌ها چگونه می‌شود؟
باید بلافاصله برای اقتصاد مقاومتی قدم برداریم. ما هشت ماه تا پایان سال 94 فرصت داریم و در این فرصت باید اقتصاد مقاومتی را جا بیندازیم و دنبال اهدافی که مقام معظم رهبری ترسیم کردند ـ که خداوند به ایشان طول عمر و سلامتی دهد ـ بگیریم و اقتصاد مقاومتی را در این هشت ماه جا بیندازیم که نیازی به برداشتن یا برنداشتن تحریم‌ها نداشته باشیم. اگر این موافقت نشود تحریم‌ها می‌ماند. ما باید با علم به اینکه تحریم‌ها تا دو سه سال باقی می‌ماند اقتصاد مقاومتی را حرکت دهیم و متکی به خودمان باشیم. باید بتوانیم در اقتصاد داخل، اتکای خود را به خارج مخصوصاً اروپای غربی کم کنیم یا بیشتر به این مسئله توجه کنیم.
به موضوع مصاحبه برگردیم، شما را بیشتر به عنوان رئیس اتاق چین می‌شناسند. اما در آستانه این اجلاس نشان دوستی روسیه را دریافت کردید؛ علت اعطای این نشان چه بود؟
اولین ارتباط من با روسیه 58 سال پیش بود. در تمام 50 سال در دوران کمونیست‌ها و بعد از کمونیست‌ها در اقتصاد روسیه خیلی کوشش کردم. یکی از صادرکنندگان بزرگ به روسیه بودم و همواره کار من صادرات بود. اینها وقتی به کارنامه 50 ساله نگاه کردند در هیئت دولت تصمیم گرفته شد به‌عنوان دوستی که در اتاق ایران با روسیه بوده است به من به‌خاطر فعالیت‌های 30 سال اخیر لوح تقدیری بدهند. این لوح تقدیر «نشان دوستی» در هیئت دولت روسیه تصویب و توسط آقای پوتین امضا شد و این حکم را هفته گذشته سفیر روسیه در یک جلسه رسمی به من اهدا کرد که از آقای پوتین و از دولت‌مان که وسایل این کارها را فراهم کرده است، ممنونم.
همانطور که اشاره کردید روابط خوبی میان ایران و چین و روسیه برقرار است. اما علی رغم آنکه ایران چند سال است که درخواست عضویت دائم خود را در اجلاس داده و چرا پذیرفته نشده است و چرا به آن رسیدگی نکردند؟
دلایل سیاسی دارد. مشکل از طرف کسی نیست. بده‌بستان‌های سیاسی باید انجام شود. وزارت خارجه بهتر می‌داند چرا به تأخیر افتاده است. باید از وزارت خارجه سئوال کنید که چرا این عضویت اصلی ما از ناظر بودن به رسمی‌شدن به تأخیر افتاده است. اینجا هم صحبت شده است.
فکر می‌کنید در اجلاس بعدی عضویت ما دائمی‌می‌شود؟