اگر امریکا در برجام کنار بکشد، چه پیامدهایی برای ما خواهد داشت؟
برجام یک قرارداد چند جانبه است که همه اعضا به‌نوعی در آن دخیلند، اما اگر بخواهیم با واقعیت برجام برخورد منطقی کنیم ایران و امریکا به عنوان دو بازیگر اصلی که به هم تعهد داده‌اند و نقش بیشتری داشتند و محور گفتگوها حول اینها بود، در نظر گرفته می‌شوند. قرارداد ما با 1+5 صفر و صدی است، یعنی همه یا هیچ. لذا هر کسی بخواهد برجام را نقض کند یا یک مورد از آن نقض شود گویی همه چیز نقض شده است. بنابراین چون این قرارداد را یا باید بپذیریم یا نپذیریم و صفر و صدی است نقض آن به معنای نادیده گرفتن و زیر پا گذاشتن و پایان این قرارداد است.
حتی اگر امریکا پایبند نباشد و بقیه کشورهای متعهد بمانند، باز هم چنین خواهد شد؟
به هر حال بازیگران اصلی برجام ایران و آمریکا هستند و با خروج یکی از کشورها این قرارداد به سمت بی‌ثباتی سوق پیدا می‌کند. این قرارداد چند جانبه است که به امضای هفت کشور رسیده است. امکان دارد ایالات متحده زبانی بگوید خودش را بیرون می‌کشد، اما در عمل این کار را نکند. ما باید در گمانه‌ها و گزینه‌های آینده ببینیم احتمال کدام یک بیشتر است. آنچه که ایالات متحده تاکنون به دنبالش بوده این است که دارد زبانی اصرار می‌کند باید برجام نقض، نفی، تکمیل و مذاکره مجدد شود، ولی عملاً این‌گونه نیست و می‌کوشد با کشورهای دیگر رایزنی کند و فشار کشورهای دیگر را می‌پذیرد. نمایندگان مختلف در سنا و مجلس نمایندگان دانشگاهیان و نخبگان دارند ترامپ را نهی می‌کنند که برجام را زیر پا بگذارد. اینکه ایالات متحده خودش را بیرون بکشد یکی از احتمالات است. احتمالات دیگری هم هست. مهم این است که باید از میان احتمالات متعدد در مورد امریکا در یابیم کدام قرین به صرفه برای او یا نزدیک بودن به واقعیت است. در حال حاضر امریکایی‌ها مانند سایر موارد، به‌ویژه در مورد ما در پرونده هسته‌ای می‌کوشند فضای روانی و فشار ایجاد کنند تا امتیاز بگیرند. اگر جمهوری اسلامی ایران همچنان با رفتار منطقیش در مقابل آنها بایستد و امتیاز ندهد آنها به راهکار مرضی‌الطرفین برمی‌گردند. تجربه ما تاکنون ثابت کرده است فشار امریکا در موضوع برجام سهمگین و شکننده نیست، زیرا بقیه کشورها پای آن را امضا و خودشان را متعهد کرده‌‌اند و سهم‌دار آن می‌دانند. اینکه اگر امریکایی‌ها برجام را نقض کنند همه چیز زیر سئوال خواهد رفت درست نیست اما قابل کتمان نیست که با توجه به اینکه برجام یک توافق‌نامه مبتنی بر اعتماد متقابل و احترام به حقوق کشورهای عضو است، خروج یکی از طرفین این پیمان می‌تواند تبعات مخربی به دنبال داشته باشد.
اینکه خروج یکی از کشورهای متعهد برجام را به سمت بی‌ثباتی و تنش‌زایی سوق می‌دهد، به ضرر امریکاست یا ما؟
به نظر من هر کسی برجام را نقض کند و خودش را بیرون بکشد از همه بیشتر ضرر می‌کند.
از چه نظر؟
همه کشورها توافقی کرده و تعهدی داده و قرار مشترکی گذاشته‌اند. هر کس از این قرار مشترک بیرون برود نفی تعهد کرده است. همین امر برای پرستیژ بین‌المللی آن کشور مناسب نیست. نکته دوم اینکه وقتی تعهد متقابل و چند جانبه می‌کنید هر کسی سهمی را برمی‌دارد و جایی را تعهد می‌کند. اگر قرار باشد یک نفر متعهد نباشد بقیه هم می‌توانند از تعهد بیرون بیایند. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد اگر امریکایی‌ها یا هر عضوی بخواهد برجام را نقض کند ما به جای اولمان برمی‌گردیم. شاید این قضیه مطلوب هیچ‌یک از کشورهای 1+5 نیست.
در این صورت به نفع ما و به ضرر آنهاست.
اگر برگردیم همین‌طور است. آنها خیلی تلاش کردند ما را سر خط بیاورند و در فضای ذهنی خودشان کنترل کنند، اما اگر از فضای برجام بیرون بیایند ما به کار خودمان ادامه می‌دهیم، مثل بحث غنی‌سازی، درصدهای بالا و مسائل دیگر. مهم این است که دست امریکا را خوب بخوانیم. ترامپ در پی این است که بلوف بزند، ادعاهای بزرگ و هر روز موضوع جدیدی را مطرح کند. یک روز موشکی، روز دیگر حقوق بشر و... تا ما را تحت فشار و در عمل انجام شده قرار دهد. رفتار منطقی جمهوری اسلامی ایران همان‌طور که مقام معظم رهبری و بقیه دولتمردان اشاره کردند این است که از برجام بیرون نمی‌آییم و به تعهداتمان عمل می‌کنیم و هر کسی بیرون برود به‌طور حتم منزوی خواهد شد. به همین جهت ایالات متحده آمریکا اصرار دارد که برجام را نقض کند اما هزینه‌های نقض آن را بر دوش جمهوری اسلامی ایران بیاندازد که این امر زمینه‌ساز مرحله جدیدی از بی‌اعتمادی خواهد بود.
به نظر شما نقض برجام توسط امریکا تبعات نامطلوب برای سایر کشورهای متعهد خواهد داشت؟
حتماً چنین خواهد بود. اگر بخواهیم واقع‌گرایانه اظهار نظر کنیم به نظرمی‌رسد که بازیگران اصلی برجام جمهوری اسلامی ایران و آمریکا هستند و دیگر کشورهای عضو تا حدودی نقش تسهیل کننده و فراهم‌کننده راه هموار این قرار داد را ایفا می‌کنند. این تبعات ممکن است نوسان داشته و کم و زیاد باشد، اما مسلم است این یک تعهد و قرارداد چند جانبه است. بنابراین بیرون رفتن امریکا دیگران را هم در فضای برجام تحت تأثیر قرار می‌دهد، ولی چه امریکایی‌ها، چه فرانسوی‌ها، چه آلمانی‌ها، چه چینی‌ها و چه روس‌ها نشان داده‌اند نمی‌خواهند برجام نقض شود و کنار برود، زیرا آن یک بنیان مناسب همکاری متعهدانه و متقابل است.
امریکا از نقض برجام چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
ماهیت قدرت‌های بزرگ در بلندپروازی و رفتار متکبرانه است. تیم جدید کاخ سفید به دنبال این است که نشان بدهد امریکا دست برتر را در نظام‌های جهانی دارد. همچنان که یکی از شعارهای مهم انتخاباتی ترامپ بازگرداندن ابهت امریکا بود. امریکایی‌ها فکر می‌کنند جمهوری اسلامی ایران با این قرارداد و تعهد متقابل توانسته است امریکایی‌ها را آرام کند و سر جایشان بنشاند. در رقابت‌های انتخاباتی ترامپ علیه دولت قبلی عنوان می‌شد ایران سر امریکا را کلاه گذاشته است. لذا به نظر می‌رسد امریکایی‌ها در فضای تفکرات ترامپ دارند خودشان را به نظام‌های جهانی دیکته می‌کنند تا امریکا همچنان قدرت برتر باشد. این خودخواهی و حرف زدن از موضع بالا نشان می‌دهد امریکایی‌ها در حال حاضر بیشتر دارند بلوف می‌زنند تا کار دیگری انجام بدهند.
پس به نظر شما برجام مانعی در هژمونی جهانی امریکاست؟
به‌طور حتم.