ابتدا در خصوص سیر لائیک‌شدن ترکیه از آغاز روی کار آمدن آتاتورک، توضیحی ارئه بفرمایید.
لاییک‌شدن ترکیه به‌عنوان یکی از کشورهای تجزیه‌شده امپراتوری عثمانی، در آغاز قرن بیستم از سوی آتاتورک، موضوعی بوده که مورد توجه قدرت‌های بزرگ قرن بیستم به‌ویژه انگلیسی‌ها قرار میگیرد؛ به این صورت که کشورهای غربی مثل انگلیس و فرانسه که در جنگ جهانی اول حضور داشتند، به دنبال این بودند که با مقابله با امپراتوری مسلمانی مثل عثمانی و بالطبع تجزیه آن، به نوعی تمرکز و انسجام این امپراتوری را از بین ببرند و از متمرکزشدن قدرت مسلمانان در منطقه جلوگیری کنند، لذا موضوع شکل‌گیری یک فضای جدید سکولاریستی یا به معنای دقیق‌تر لاییک در فضای ترکیه امروز که در دوران امپراتوری عثمانی به‌عنوان نقطه اتکا و محل اصلی این امپراتوری بوده، مورد توجه قرار گرفته است. در گذر زمان هم تلاش شده که ترکیه که از کشورهای مسلمان بوده است با فضاهای جدید تمدن غربی و مدرنیزم آشنا شود، در نتیجه در گذر زمان، استحاله فرهنگی در این کشور صورت میگیرد.
این روند، پس از آتا تورک چه تغییر و تحولی را شاهد بوده است؟ حاکمان پس از آتاتورک چگونه با این موضوع مواجهه کردند؟
در گذر زمان و از قرن بیستم، چه آن روزی که آتاتورک قدرت را در دست داشت چه بعد از آن، تمام هم و غم دولت‌های مستقر در ترکیه این بوده که فضای سیاسی- اعتقادی و فضای فکری در این کشور را عوض کنند؛ بر همین اساس، موضوع ورود مظاهر جدید غربی به این کشور، موضوع حجاب و دیانت، موضوع مهم و اساسی اجرای احکام اسلامی و بحث وجوب یا اقرار صریح به لائیک‌بودن سیستم سیاسی ترکیه، از سیاست‌های اصلی این دولت‌ها بوده است تا به دولت‌های بعدی و افرادی که قرار بوده سر کار بیایند نشان داده شود که فضای ترکیه فضایی ضددینی است. تلاش قدرت‌های قرن بیستم نیز این بود که با نزدیکی به ترکیه و واردکردن این کشور به مناسبات‌های غربی مثل عضویت در ناتو و نیز بهره‌گیری از ترکیه در فرایند اروپایی‌شدن، قرابت و نزدیکی جامعه ترکیه به فرهنگ غربی را حفظ کنند، لذا موضوع مدل لباس، مدل فرهنگ، بهره‌گیری از فضای تفریحی و آزاد گردشگری ترکیه، موضوع مهم و اساسی بهره‌گیری از فضای جغرافیای ترکیه برای خوشگذرانی و ایجاد کازینوها و مراکز غیر اخلاقی از جمله نکاتی است که در گذر زمان و در طول قرن بیستم انجام شده است. تا اینکه در اواخر قرن بیستم با ظهور و بروز یک جریان نوگرای اسلامی که آقای اربکان و تیم خود آن را مدیریت می‌کردند، در برخی لایه‌های سیاسی این کشور، با موضوع لاییزم و همچنین مدل حکومتی غیر دینی مبارزه شد و تلاش شد تا مقداری از وجهه دینی و ایدئولوژی در تفکرات حکومت ترکیه جدید به‌وجود بیاید.
عملکرد رهبران جدید ترکیه در ارتباط با اسلامی‌کردن این کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نسل جدید رهبران سیاسی ترکیه تلاش زیادی می‌کنند تا نشان بدهند که انسان‌های معتقد و وفادار به آرمان‌ها و تفکرات اسلامی هستند، اما به نظر می‌رسد که آنها هم برای اینکه بتوانند این موضوع را پیش ببرند با چالش‌هایی مواجه هستند. همان‌طور که مستحضر هستید از سال 2000 به بعد که همین تیم جدید اسلام‌گراها با محوریت حزب اعتدال و توسعه بر سر کار آمد موضوع حجاب، اجرای احکام، مدارس دیانت، خانه‌های عالم و مسائلی از این قبیل، مورد توجه آنها قرار گرفت و اردوغان در دور اول دولت خود تلاش کرد که به برخی از آنها جنبه رسمی و قانونی بدهد؛ تا آنجایی که گروه‌های مخالف اعتراض می‌کردند و می‌گفتند که قرار است حکومتی دینی در ترکیه تشکیل شود. در حال حاضر هم دولت اردوغان بعد از موفقیت‌هایی که در دور اول حکومت خود به‌دست آورده بود و جایگاه مناسبی را برای این کشور در منطقه ایجاد کرده بود، در دور دوم با چالش‌هایی مثل اعتراضات و برخورد با کردها، چالش پیوستن به اتحادیه اروپا و همچنین بحث‌هایی که مربوط به سیاست‌های منطقه‌ای است، مواجه است و همین موضوعات، آنقدر ترکیه را درگیر حواشی کرده است که دیگر فرصت اینکه به مباحث دینی و مطالبات افکار عمومی بپردازد و بخواهد برای آنها برنامه‌ریزی انجام دهد، وجود ندارد.