برای هدایت جامعه به سمت رشد و تعالی باید چه مصداق‌هایی را در نظر گرفت؟
- با توجه به اینکه خداوند متعال درایه 21 سوره احزاب می‌فرماید «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ – ما برای شما پیامبر (ص) را مدل و الگویی نیکویی قراردادیم» بر همین اساس مرم نیز باید از ایشان رفتار و گفتارشان را اقتباس کنند و با توجه به اینکه درباره پیامبر (ص) باری‌تعالی در سوره مبارکه القلم آیه ۴ می‌گوید «وَإِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظیمٍ- و تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری!» که برای همگان الگوست، یا در سوره حشر می‌آورد «و ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهو- هر چه پیامبر (ص) امر کرد آن را انجام دهید و هر چه نهی کرد، از آن اجتناب کنید». از سوی دیگر خداوند وعده داده به مردم که هرکس از خداوند و رسولش اطاعت کند، بهشت جایگاه او خواهد بود «و من یُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ – سوره نساء آیه 13- و هر کس پیرو امر خدا و رسول او باشد، او را به بهشت‌هایی داخل می‌کنند که در زیر درختانش نهرها جاری است و آنجا منزل ابدی آنان است و این سعادت و رستگاری بزرگی است». در نقطه مقابل این بشارت، نسبت به کسانی که نافرمانی می‌کنند، می‌فرماید و من یعص الله و رسوله و یتعد حدوده یدخله نارا خالدا فیها وله عذاب مهین - و هر کس نا فرمانی خدا و رسولش را نماید و از حدود خدا تجاوز کند خدا او را به آتشی درمی‌افکند که در آن جاودانه خواهد بود و همواره برای او عذابی خوارکننده می‌باشد – سوره نساء آیه 14» با این مقدمه باید گفت که بهترین روش برای رستگاری تأسی به سیره رسول خداست.
اخلاق نبوی در عرصه سیاست چگونه بود، در این خصوص توضیح بفرمایید؟
- قرآن کریم درجاهای مختلف نسبت به تبیین سیره رسول اکرم (ص) در مباحث اخلاقی اقدام کرده است.
یکی از آن‌ها اقامه قسط و عدل است، لقد ارسلنا رسلنا بالبیّنات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم النّاس بالقسط- سوره حدید آیه 25- پیامبران آمده‌اند مردم را دعوت کنند به عدل و قسط را برپا دارند.
دوم؛ آزادی انسان‌ها از قیدوبندهای جاهلی است. ویضع عنهم إصرهم والأغلال التی کانت علیهم – آیه 157 سوره اعراف-
سوم؛ پیامبر بر هدایت مردم حریص بود و از ناراحتی‌شان ناراحت می‌شد.«سوره مبارکه التوبه آیه ۱۲۸ لَقَد جاءَکُم رَسولٌ مِن أَنفُسِکُم عَزیزٌ عَلَیهِ ما عَنِتُّم حَریصٌ عَلَیکُم بِالمُؤمِنینَ رَءوفٌ رَحیمٌ»
چهارم؛ پیامبر فرمودند مؤمن نباید نسبت به مردم خیانت بکند، لذا پیروان ایشان نیز بر همین رویه باشند و به یکدیگر خیانت نکنند.
پنجم؛ اهمیت دادن به صدق و راستی است. پیامبر گرامی ما (ص) فرمودند به کثرت روزه و نماز و این‌ها نگاه نکنید بلکه بنگرید که آیا راست‌گفتار و اهل ادای امانت نیز می‌باشد یا خیر.
ششم؛ اینکه اهل مشورت و گفتگو باشیم.«و امرهم شورابینهم» و یا «شاورهم فی الامر». پیامبر اکرم (ص) که خود عقل کامل بودند با مردم و اصحاب مشورت می‌کردند.
هفتم؛ قاطعیت در تصمیم‌گیری است. «فإذا عزمت فتوکل على الله» اگر تصمیم گرفتید بر خدا توکل کنید.
هشتم؛ واگذاری کارها به افراد لایق است. پیامبر (ص) فرمودند: «مَنْ تَقَدَّمَ عَلی قَوْمٍ مِنَ الْمُسْلِمینَ وَ هُوَ یَری أَنَّ فیهِمْ من هو افضل منه فقد خان اللَّهو رسوله و المسلمین- هر کس جلودار - امام - عدهای از مسلمانان گردد درحالی‌که میداند در بین مسلمین فردی بهتر از او وجود دارد پس خائن به خدا، رسولش و مسلمانان خواهد بود». درواقع پیامبر (ص) در این حدیث بر شایسته‌سالاری تأکیددارند.
نهم؛ عدم استفاده از افراد نامناسب و ناکارآمد. پیامبر (ص) در همین زمینه فرموند «انا لا ننتصرباهل الکفر علی اهل الشرک» ما برای پیروزی بر اهل کفر از اهل شرک یاری نمی‌خواهیم؛ یعنی اینکه از افراد مناسب در امورتان یاری بگیرید.
دهم؛ شرح صدر است. «الم نشرح لک صدرک»
یازدهم؛ با مؤمنین دوست باشند و دشمن باشند با کفار.«اشداء علی الکفار رحماء بینهم»
دوازدهم؛ استقامت و پایداری است. «فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ و من تَابَ مَعَکَ» نباید درراه حق سستی به خرج دهیم. سیزدهم؛ مقابله با کفار و منافقین است. «جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ» باید با آن‌ها مبارزه کرد و بر آن‌ها سخت گرفت.
چهاردهم؛ مؤمنین را زیر چتر حمایت خود بگیرد.
پانزدهم؛ از ولی امر مسلمین و پیشوای خود جلو نیافتیم. در همین رابطه قرآن می‌فرماید «لا ترفعوا أصواتکم فوق صوت رسول الله تتجهموه بالکلام» صدایتان بالاتر از صدای پیامبر (ص) نیاورید و یا آیه دیگر که «لا تقدموا بین یدی الله ورسوله» یعنی از ولی‌تان جلو نزنید.
علاوه بر این موارد، نکات دیگری است که فهرست‌وار آن‌ها را بیان می‌کنم. پیامبر (ص) سلیم الصدر بودند یعنی فضای خوش‌بینی در جامعه ایجاد می‌کردند، اجرای قانون برای همه یکسان بود و عدالت را برای همه در نظر می‌گرفتند، برای مبارزه با فقر برنامه داشتند و برای اجرای آن اهتمام جدی داشتند، نسبت به چاپلوسی و تملق ابراز تنفر جدی داشتند، از رفتار شاهانه با مردم بیزاری می‌جستند، در امور جامعه بر مردم آسان می‌گرفتند و در همین رابطه به مأمور خود در یمن فرمودند «یسر و لا تیسر»، بر تکریم مردم و رعایت احترامشان اهتمام وافر داشتند، با احترام و ادب نسبت به دیگران برخورد می‌کردند و با تحقیر و اهانت مقابله می‌کردند «ذل الناس، وأحقر الناس» یعنی پست‌ترین مردم کسانی هستند که به دیگران اهانت می‌کنند، مبارزه با فحاشی و ناسزاگوئی در جامعه. نمونه‌های زیاد دیگری در این باب وجود دارد که مسئولان باید نسبت به‌دقت و اهتمام آن‌ها، جدیت به خرج دهند تا جامعه در مسیر سعادت قرار بگیرد.