به سبب اهمیتی که جشنواره فیلم فجر در مناسبات فرهنگی،اجتماعی و حتی سیاسی جامعه دارد و به منظور ارزیابی سی امین دوره این جشنواره که آغازی بر ورود آن به دهه ی چهارم سینمای پس از انقلاب محسوب می گردد، گفت وگویی با جمال شورجه، نویسنده و کارگردان خوشنام و نام آشنای سینمای ایران و یکی از داوران بخش مسابقه سینمای ایران در این دوره ازجشنواره انجام داده ایم که تقدیم خوانندگان می گردد.

 * به عنوان یکی از داوران بخش اصلی مسابقه که ماحصل سینمای ایران در سال 1390 را به تماشا و داوری نشستید، چه ارزیابی  در این خصوص دارید؟
 خب در این زمینه هم ما شاهد فیلم های خوب و بدی بودیم. نظر من از سی و دو فیلمی که در بخش مسابقه بود و ما آنها را دیدیم و رصد کردیم و قاعدتأ این ها  به عبارتی  منتخب بقیه فیلم ها بودند که به بخش مسابقه راه پیدا کرده بودند و باید نسبت به بقیه فیلم ها بهتر محسوب می شدند، اما تعدادی از همین ها هم جای بحث داشتند...

 * یعنی بقیه فیلم هایی که به این بخش نیامدند، از نظر محتوایی و تکنیکی پایین تر بودند؟
  در فیلم هایی که به بخش مسابقه راه نیافتند هم فیلم هایی ضعیف تر از این فیلم ها و هم فیلم هایی که شایسته حضور بودند وجود داشت.
 بله! بسیاری از منتقدان و صاحب نظران هم همین نظر را داشتند که بعضی از فیلم ها باید به بخش مسابقه راه می یافتند که نیافتند و بعضی هم نباید راه می یافتند که یافتند!
 بله! مثلاً با توجه به اینکه بعضی از فیلم های مثلاً کودکان و نوجوانان را من قبلأ در جشنواره فیلم کودکان اصفهان دیده بودم و  فیلم های خوبی بودند، به نظرم چند تا از این فیلم ها بی خود و بی دلیل   به بخش مسابقه راه نیافتند. در حالی که بعضی از فیلم های بسیار ضعیف به بخش داوری و مسابقه آمده بودند. به این شکل به نظرم به آن فیلم ها ظلم و جفا شد. مثلأ یکی از این فیلم هایی که جا داشت در بخش مسابقه باشد فیلم آقای فروزش بود و یا فیلم رویای سینما ساخته آقای شاه حاتمی وچند فیلم دیگر که ارزش حضور در بخش اصلی مسابقه جشنواره فیلم فجر را داشتند، اما متاسفانه نادیده گرفته شدند.

 *  از نظر محتوایی و موضوعی  فیلم ها را چگونه دیدید؟
 در یک ارزیابی کلی از میان حدود 32 فیلمی که ما در بخش مسابقه دیدیم به نظرم می رسد حدود یک سوم فیلم ها بطور مستقیم و غیر مستقیم متأسفانه به مثلث های عشقی  و خیانت زن به شوهر و شوهر به زن پرداخته بودند. اینها در حقیقت مروج نوعی موضوعات و مضامین جوامع غرب است که بعضی فیلمسازان ما متاسفانه به عبارتی در پیروی از بعضی  فیلم های آمریکایی و اروپایی به سراغ این سوژه ها رفته اند؛ فارغ ازاینکه اصولأ در جامعه دینی ما اینگونه سوژه ها ونگاه ها نگاه غلطی است و نگاه و بی عفتی و بی اعتقادی و بی ایمانی است من خاطرم است در سالها ی گذشته ما در شورای اداره کل نظارت و ارزش یابی حتی یک کلمه رکیک هم نمی گذاشتیم در فیلمی باشد. ولی الان این الفاظ به یک امر بدیهی تبدیل شده و حتی می بینیم نسبت به سفره و نعمت خدا در فیلم  یک فیلمساز بزرگ کلمه ی زشتی بکار برده می شود.  این نشان می دهد که ما باید در بخش ارزشیابی و ممیزی فیلم ها  محکم تر عمل کنیم و این فیلم ها را همینطوری به جشنواره راه  ندهیم و پروانه ندهیم.  به نظرم می رسد همانطور که روایت داریم  اگر ما یک نفر را هدایت کردیم، تمام جامعه را هدایت کردیم و بر عکس هم هست اگر یک نفر را گمراه کردیم تمام جامعه را  گمراه کردیم. خب این ها اگر در یک فیلم هایی لحاظ و رعایت نشود، قطعأ ما به سینمای آرمانی انقلاب اسلام نخواهیم رسید. سینماگر باید به یک تهذیب نفس رسیده باشد تا اثرش نیز مهذب باشد و تربیتی باشد و اگر این فیلمساز نتواند خودش را لحظه به لحظه از نظر درونی، اعتقادی و معنوی با ارزش های دینی، اعتقادی و ارزش هایی که جامعه ما به آنها معتقد است، هم سو  و همگرا کند، قطعأ از کوزه همان برون تراود که در اوست. به نظر من باید یک فکری برای این حوزه بکنیم. باید جوانانی که وارد این حوزه می شوند در واقع بداخلاق نباشند و آموزش های دینی را دیده باشند و تریبون مهمی مانند این سینما را به دست هر نااهلی نسپاریم که  بخواهد از این تریبون با جامعه ما برخورد کند و یا مخاطب و جامعه را متاسفانه لحظه به لحظه به سمت هرزگی، بی حیایی و بی عفتی دعوت کند.  واقعأ باید برای این کار یک فکر اساسی بکنیم و ممیزی ها را یک مقدار سخت گیرانه تر کنیم و واقعأ این تریبون و منبر را باید به اهلش و افراد صالح سپرد. به افراد اندیشمند و خوش اخلاق سپرد. افرادی که مروج اخلاق و امید و بیداری و معنویت باشند. ما اول باید فیلمساز مهذب را و فیلمساز با اخلاق را تقویت کنیم تا بعد متناسب با آن فیلم بسازیم نه اینکه فقط آمار و ارقام را بالا ببریم. 

 * گفته می شود اجازه حضور به چنین فیلم هایی بخاطر این بوده که  هر فیلم سازخودش را نشان بدهد و اگر نتوانست درست عمل کند، گله ای برای عدم حمایت های بعدی یا ندادن پروانه نمایش به فیلمش نداشته باشد، نظر شما در باره این سیاست چیست؟
به هر حال امسال خیلی  از فیلمسازان خودشان را نشان دادند، ازمذهبی ترین فیلمسازها تا غیرمذهبی ترین و معتدل و سکولار فیلم های خودشان را ساختند و هر چه در توان داشتند نشان دادند و من فکر می کنم حالا دیگر باید سره از ناسره شناخته شده باشد و فیلم ها از این به بعد با دقت بیشتری ممیزی و جدا سازی شود. واقعأ به فیلمسازی که مروج بی اخلاقی و بی تربیتی در جامعه هست، چه  لزومی دارد که به او پروانه ساخت بدهیم. حداقل یک سال، یک دوره کاری ما به او پروانه ساخت ندهیم . لزومی ندارد که به چنین فیلمسازی مجوز داده بشود و بیاید فیلمش را بسازد و بعد از آن طرف نزدیک چهارصد پانصد میلیون تومان هم هزینه بکند و بندازد گردن ارشاد و این  مسئول و آن مسئول را ببیند یا در سایت ها و رسانه های ما جوسازی کند که فلان فیلم توقیف شد و سانسور هست و فلان وفلان. لزومی ندارد ما اصولأ مجوزی برای ساخت اینگونه فیلم ها بدهیم. فیلمسازی که می آید فیلمنامه ای می دهد که قابل قبول است اما وقتی فیلم آماده می شود، پنجاه شصت در صد مغایر با آن فیلمنامه است، خب! چه لزومی دارد که ما بعدأ به او پروانه ساخت یا نمایش بدهیم. وقتی عمل به فیلمنامه خود نمی کند در واقع کار غیر قانونی و غیر اخلاقی انجام می دهد. قاعدتأ اینجا اداره کل نظارت و ارزش یابی می تواند گلوگاهی باشد که اینگونه فیلم ها را مورد ممیزی قرار دهد. البته ما به موازات آن هم باید روی فیلمسازان جوان کار کنیم و نسل جدیدی وارد سینما شوند که تربیت شده باشند. اخلاق مدار باشند. دین مدار باشند و این ها بیایند و آرام آرام سکان سینما و تولیدات ما را در دست بگیرند. خب ما می بینیم که مسن ترین فیلمساز ما می آید و فیلم خودش را می سازد و فرهنگ خودش را که خیلی هم نمی شود به آن اعتنا کرد و متاسفانه به نوعی هم مروج نوعی نگاه خاص سینماگر است و مطابق با معیارهای جامعه ماحرکت نمی کند. ما می بینیم که در روز 22بهمن مردم به شکل میلیونی در  خیابانها حضور پیدا می کنند و به قول دبیر جشنواره در شب اختتامیه،  چرا از این مردم و حضور شکوه مند آنها در صحنه های انقلاب هیچ اثری در فیلم هایمان نمی بینیم.  چرا از این حضورگسترده و جشن ملی و از این ظرفیت ها هیچ  نشانی در فیلم ها نیست. آن وقت بعضی به اصطلاح هنرمندان مثل مگسی می شوند که فقط هر جا نجاستی می بینند فقط می روند و روی آن نجاست می نشینند و تنها می خواهند همان را به تصویر بکشند و جامعه را طوری نشان دهند که گویی جامعه ما به کلی پر از نجاست است.

 * در جشنواره امسال شاهد بعضی فیلم های با ارزش در باره دفاع مقدس و انقلاب اسلامی نیز بودیم و بعد از چند سال رکود در سینمای دفاع مقدس چند اثر خوب در این دوره تولید و به نمایش گذاشته شد، لطفأ در این باره هم توضیح دهید؟
بله! قطعأ جشنواره فیلم فجر نقاط  مثبت قابل توجهی هم داشت که به نظر می رسد باید تقویت شده و گسترش یابند. مانند حضور چند فیلم دفاع مقدس و ارزشی که با استقبال پرشور مردم و صاحب نظران ومنتقدان روبرو شد. از جمله فیلم هایی که امسال در حوزه دفاع مقدس خوب درخشیدند و به گفته  بسیاری از صاحب نظران از ویژگی های مهم و نقاط شاخص جشنواره امسال محسوب می شدند و با استقبال و تشویق و تقدیر نیز روبرو  گردیدند می توان به فیلم های ملکه و روزهای زندگی  و تا حدودی ضد گلوله اشاره کرد . در حوزه سینمای انقلاب و سیاسی نیز  که در دوره های قبلی غایب و مهجور بود نیز امسال فیلم های خوبی مانند محرمانه تهران و یا فیلم قلاده های طلا  حضور داشتند که این یکی البته به دلیل حضور تهیه کننده اش در جایگاه دبیر جشنواره در بخش مسابقه حضور نداشت. اما  دیدیم که همین فیلم با استقبال خیلی خوبی روبرو شد و در اختتامیه هم جناب آقای شیخ طادی جایزه خودشان را به آقای طالبی کارگردان این فیلم اهدا نمود. این نشان می دهد که ما در این ژانر هم می توانیم پیشرفت هایی داشته باشیم و با توجه به اقدامات خصمانه و  مستمر سینمای غرب بر علیه انقلاب اسلامی، باید این ژانر بیشتر تقویت شود و فیلم های بیشتری را در این زمینه در سال آینده شاهد باشیم تا بتوانند سیاست های ضد بشری غرب را افشا کنند. پرداختن به این مضامین همچنین

 * در بخش مستند هم شاهد آثار خوبی با مضامین ارزشی بودیم.
 بله! البته من به دلیل حضور در هئیت داوری بخش مسابقه سینمای ایران بخش مسابقه را ندیدم، اما شنیدم در آنجا هم فیلم های با ارزشی با مضامین دینی و انقلابی و دفاع مقدس به نمایش در آمده است. به هر حال اینگونه کارها باید بیشتر حمایت و تقویت شود و همانطور که رئیس سازمان سینمایی یعنی جناب آقای شمقدری با بعضی سیاست های صحیح و فراهم آوردن زمینه نمایش این فیلم ها توانستند زمینه حمایت از اینگونه آثار را فراهم سازند، جا دارد تا این سیاست و حمایت از سوی سازمان سینمایی در سال آینده تقویت شده و فیلمسازان بیشتر و  مضامین گسترده تری در حوزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مورد حمایت جدی قرار گیرند تا سینمای ما با شتاب بیشتری به سمت سینمای آرمانی و منطبق با ارزش های انقلاب حرکت کند. واقعأ باید گفت فیلم های دفاع مقدس امسال ناجی جشنواره بودند.

 * اخیرأ آقای حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی  اعلام کرده اند باید جهت  گیری ما در حمایت از سینما، فیلم ها باشند و نه سینماگران که حرف بسیار درستی است، نظر شما در این خصوص چیست.
 بله! طبیعی است که باید این اتفاق بیافتد. ما دیده ایم که متاسفانه بعضی  فیلمسازان بزرگ ما در دوره ی گذشته فیلم های خوبی نتوانستند بسازند. یعنی حکومت و نظام اعتماد لازم را دیگر نمی تواند داشته باشد .ما نوعأ دیده ایم که در کشورهای مختلف فیلمسازان بزرگ و پر سابقه خودشان یک برند برای خودشان هستند و یک اعتبار برای خودشان هستند  و حکومت ها به آنها اعتماد می کنند و سرمایه در اختیار آنها قرار می دهند تا فیلم خوب بسازند و فیلم های خوبی هم نوعأ در جهت اهداف و منافع کشورهای خود می سازند. ولی اینجا ما متاسفانه شاهد سیر نزولی در این زمینه از سوی بعضی فیلمسازان نامدار هستیم و از فیلمسازان بزرگ ما چندان فیلم خوبی دیده نمی شود. امسال هم  دیدیم، سال گذشته هم دیدیم و همین ها باعث می شودکه اعتمادها کم و سلب شود. البته به نظرم امروز جوانان ما اینقدر با استعداد و با دانش هستند که می  توانیم با حمایت و راهنمایی آنها  شاهد  آثار خوبی توسط آنها باشیم. در همین جشنواره امسال فیلمسازان جوان زیادی حضور داشتند که اگر درست راهنمایی و حمایت شوند، می توانند اثرات خوبی را تولید کنند. البته این فیلمسازان باید هر چه بیشتر با منابع دینی و اندیشه های دینی آشنا شوند تا بتوانند از طریق هنر سینما بازتاب دهنده ارزش های الهی و معنوی باشند و صرفأ  سینما را برای سینما نبینند.
به هر جهت این حرکت درستی است که آقای حسینی اشاره کردند و نباید فقط به نام ها بسنده کرد و بلکه باید اندیشه ها را مقدم بر نام ها دانست.