حسن لاسجردی- بدنبال تحولات اخیر مصر و به زیر کشیدن مرسی از مسند ریاست جمهوری توسط ارتش و نیروهای سیاسی آنچه ذهن آدمی را در این کارزار بیشتر مشغول می سازد، نحوه نگرش عناصر مختلف و واکنش ها به این اقدام بوده است.

گذشته از اینکه چرا ارتش در مصر پس از وفاداری به ملت در کنارزدن مبارک، درخصوص مرسی نیز همین رویه را تکرار نمود، اما نکته مهمتر این است که ارتش بنام حفظ منافع ملی دست به چنین اقدامی علیه منتخب مردم در قاهره زد ودر کودتایی خاموش و آرام به انتقال قدرت اهتمام نمود.

علاوه براین،جالبتر اینکه بسیاری از کسانی که در دنیای امروز بعنوان منادیان آزادی و حقوق بشر از آنها یاد می شود در این باره یا سکوت کردند و یا اقدام ارتش را ستودند و آن را تایید کردند و یا اینکه با ارسال نمایندگان خود به مصر و گفتگو با سران حکومت انتقالی به نوعی مهر تایید بر این اقدام و خلاف عرف بین المللی زدند.

سفر کاترین اشتون به قاهره در کنار سفر جان کری به خاورمیانه و سخنانی که آنها درباره تحولات مصر بر زبان راندند، همه نشان از آن دارد که آمریکا و اروپا ضمن تایید عملکرد ارتش در برکناری مرسی، در تلاشند زمینه برپایی یک دولت جدید در این کشور را فراهم سازند بدون اینکه در مورد برکناری رییس جمهور منتخب مردم مصر بازنگری یا دغدغه خاطری داشته باشند و آن را تمام شده فرض کردند.

حال اگر بپذیریم که جامعه مدنی در مصر امروز در سایه تصادمات سیاسی و اختلافات باورمندانه دچار فروپاشی شده و گروههای سیاسی و اجتماعی و حتی تشکل های مدنی بدلیل اوج گیری اختلافات حاضر به مصالحه نباشند و فقر و حرمان داخلی وتصلب شرایط هر نوع سازگاری را در درون مصر ناممکن سازد ولی نقش آفرینی عناصر بیرونی که با دستی باز و خیالی راحت به مبانی دموکراتیک پشت کرده اند، امری به مراتب سخت و غیر قابل باور به نظر می رسد.

اینکه محمد مرسی قافیه را بخود و یارانش در نحوه نگرش به قدرت باخت، حرفی نیست ولی نکته مهم اینکه در دنیای پرتلاطم تحولات شمال افریقا که با دخالت عناصر متعددی در حال شکل گیری است نقش قدرتهای بیرونی می تواند بسیار موثر و راهگشا باشد، به شرطی که آنها نیز قواعد بازی موثر و مفید دموکراسی را اجرا نمایند نه اینکه صرفا تامین منافع خود را برتمامی اصول و بنیادهای رفتار دموکراتیک ترجیح دهند.

از سوی دیگر این تجربه کشورهای شمال آفریقا در حال تکرار وتوالی است که غربیها درخصوص اصول دموکراسی تا انجا پیش می روند که منافع آنها تامین شود چرا که در جریان انتخابات الجزایر در دهه 90 نیز جبهه نجات اسلامی با فشاز خارجی بوپژه غرب بدلیل برپایی حکومت دینی و اصرار بر ان ساقط شد.

در این شرایط باید چنین برداشت کرد که با توجه به درگیریهای داخلی مصر، تشدید اصطحکاک موجود سیاسی و اجتماعی وغلبه ارتش بر امور و از سوی دیگر نگاه مثبت غرب در بازگشت نظامیان به صحنه قدرت، فرشتگان حافظ مدنیت از مصر در حال کوچ هستند وجامعه پر التهاب مصر با مساعدت کشورهای غربی در حال بازگشت به چرخه بسته قدرت هماند دوران مبارک است که به تعبیر امروزی با حداکثر مدل دموکراسی هدایت شده به جلو خواهد رفت و این همان سدی است که در برابر انرژی آزاد شده ملتها نقش مهار کننده را خواهد داشت که البته مطلوب ملتها نیست.