در ایام سالروز مبعث رسول اعظم حضرت محمد مصطفى صلى الله علیه و آله و سلم مى خواستیم نظر شما را دربارۀ چرایى اهمیت این سالروز و موضوع مبعث جویا شویم.
بسم الله الرحمن الرحیم. براى درک اهمیت مبعث باید ویژگیهاى جاهلیت قبل از اسلام را شناخت و تجزیه و تحلیل کرد: جاهلیت حالتى فرهنگى است در جامعه که مشخصه اصلى آن عدم حرکت به سمت کمال یا درجازدن یا حتى در جهت خلاف مسیر کمال گام برداشتن و عقب رفتن است. حالت کمال نیز براى جامعه بشرى حالتى حقیقى یعنى محقق شدنى است،فقط ذهنى و اعتبارى نیست، تا کنون هم محقق شده و نمونه ارائه داده است.
آیا این کمال داراى مشخصات خاص و معلومى است؟
براى مسلمانان، دقیقاً، حالت کمال به شایستگى کرامت انسانى و قابلیت خلیفه اللهى او برمى گردد.
آیا جاهلیت به دوران خاصى گفته مى شود؟
از نظر تاریخى اصطلاحاً به دوران قبل از اسلام یا قبل از بعثت پیامبر اکرم، جاهلیت اولى گفته مى شود ولى بعد از اسلام نیز شاهد وقوع جاهلیت بوده ایم و حتى امروز نیز شاهد آنیم!
چه ویژگیهایى را مى توان به جاهلیت نسبت داد؟
کلاً باید به این نکته توجه کرد که جهل درون جاهلیت به معناى نادانى و در مقابل علم نیست؛ جهل در برابر حلم به مفهوم عقل است. از جمله مصداقهاى اعتقادى جاهلیت: خرافه باورى، انحراف نسبت به حقّ، بیهوده گرایى، بى اعتقادى به معنویت یا داشتن اعتقادات ضعیف و پست، و آلوده به گمراهى، توحیدگریزى، حقّ ستیزى، کثرت گرایى و توجیه گرى و انکار رسالت انبیا، دفاع از بردگى انسان نزد انسان. نمونه اى از مصداقهاى اجتماعى جاهلیت: تبعیض، تفاوت طبقاتى، آلودگى به میگسارى و قمار، شهوت پرستى و تبرج ( آشکار کردن زینت و آرایش )، بى بند و بارى و بى مبالاتى و زنا و فحشا و تشویق و رواج آن، تعصب نسبت به رسوم و رسوبات منحط اجتماعى صرفنظر از درستى یا نادرستى آن، تحقیر زن، بى توجهى به والدین، فرزندکشى، کینه توزى، انتقام جویى، استبداد، تنبلى و رفاه طلبى.
آیا مصداقهاى مشخص اخلاقى هم مى توان براى جاهلیت ذکر کرد؟
اتفاقاً جاهلیت، مصداقهاى مشهورى از لحاظ اخلاقى دارد: نمودهاى نفسانى در جامعۀ جاهلى بارز است، خودخواهى، تکبر،نخوت و غرور، جاه طلبى، قساوت، ریاکارى، یاوه گویى، دریوزگى، نفاق، دروغ مدارى، دغلکارى، تقلب و تزویر، بى توجهى به ملکات اخلاقى، غرقگی در زذائل، عدم تمایل به فضائل؛ از نظر اقتصادى : حاکمیت بینش صرفاً مادى و تنگ نظرانه، آلودگى به رباخوارى، فقدان تدیر معیشت و نابسامانىِ زندگى فردى و جمعى.
بسیارى از این ویژگیها را در جامعه امروز نیز مى توان مشاهده کرد!
متأسفانه جوامع امروزین با این که قرنها از دوران جاهلیت اولى فاصله دارند، مبرّا از خصلتهاى جاهلیت نیستند و از این رو برخى از جامعه شناسان معاصر چنین جوامعى را گرفتار "جاهلیت جدید" مى دانند. این ظهور مجدد جاهلیت خاص دوران معاصر نیست و حتى بلافاصله پس از رحلت پیامبر اکرم علائمى از جاهلیت، مانند فسق و فجور، ستم و جور و تبعیض ...خود را نشان داد؛ در دوران ما نیز پس از پیروزى انقلاب، برخى از علائم ویژۀ دوران طاغوت با شکلهاى جدید بارز شدند و امروز در جامعه خودنمایى چنان مصداقهایى را شاهدیم.
شاید همین نضج دوبارۀ خصلتهاى جاهلى و طاغوتى است که موجب شده پیام مبعث به عنوان مهمترین واقعۀ تاریخى زنده و تازه باشد؟
همین طور است: بعثت، برانگیزش پیامبران است براى برچیدن بساط جهالت، از طریق:
١- یادآورى و هشدار دادن نسبت به عواقب وضع نکبت بار بشر در دوران جاهلیت
٢- تبیین آیات حق و تشریح زیبایى هاى آن براى مردم
٣- امیدوار کردن افراد نسبت به آینده در صورت ترک جاهلیت و پذیرش حق
٤- خبر خوش دادن از عاقبت پیروان حقّ و انصاف و همدردى
٥- بیم دادن به منکران حقّ و کفار و معاندان و منافقان از عاقبت سوء و عذاب خوارکننده اى که در انتظارشان است و درگیر شدن اینها با تمام کسانى که وجه مشترکشان، به پیروى و تأسى از انبیاء، نشر حقایق کلام الهى و راهنمایى به سمت خیر است.
٦- مقابله انبیاء و مؤمنان با گروههایى که همت خود رامصروف تولید و انتشار اراجیف مى کنند.
آیا مى توانیم بگوییم جاهلیت جدید حالتى است که پس از رحلت پیامبر اکرم شکل گرفت تا همه یا بعضى از مشخصات دوران جاهلیت اولىٰ رواج مجدد یابد؟
آرى، اما به علاوۀ مشخصاتى که به زمانۀ تاریخى خاص برمى گردد، که در دوران ما وجه غالب آن فروپاشى خانواده ، غلبۀ کمیت بر کیفیت در نماد هاى مختلف آن، توسعۀ حرکتهاى دینجدا و دینگریز، رواج بى بند و بارى و هتاکى و افشاگرى وحشیانه و مغرضانه و غیر مسئولانه در فضاى مجازى، به نام آزادى مطلق، و بدون توجه به ضرورتِ احترام به آزادیهاى مشروع دیگران و حقوق عمومى به اتکاء آگاهى از وحى.
پس به نظر شما نوعى بازگشت به عقب حتى نسبت به ارزشهاى انقلاب اسلامى، بویژه نزد برخى طیفهاى ضربه خورده از انقلاب اسلامى، رخ داده است؟
آرى و به آن بازگشت به عقب از نظر فرهنگى و سبک زندگى، اصطلاحاً "ارتجاع" مى گویند: ارتجاع نو همان حرکت تجدیدنظرطلبانه نسبت به ریشه هاى انقلاب اسلامىِ ملهَم و ناشى از بعثت نبى اکرم است و بازگشت افراد و گروههایى که در ابتدای پیروزى انقلاب، مخالف انقلاب اسلامى و حکومت جمهورى اسلامى و اصول قانون اساسى با ترکیب کنونى بوده اند ولى با فرصت طلبى، از هر شرائطى براى ابراز وجود و تبرج یا خودنمایى و هتاکى زبانى و رفتارى استفاده مى کنند.
آیا مى توانیم نتیجه بگیریم که امروز ما در جهان، در دورانى از جاهلیت جدید بسرمى بریم و در معرض مخاطرات ناشى از ایجاد شرائط ارتجاع نوییم؟
این نتیجه گیرى را من هم تأیید مى کنم؛ بنابراین پیام بعثت معتبر و ماندگار است و نجات دهندۀ طبقات مختلف اجتماعى ما خواهد بود از عواقب دوران جهالت جدید و ارتجاع نو ، ان شاءالله.
