***
آیا روندی که تا به حال وزارت علوم در باب اجرای نقشه علمی کشور داشته، مطلوب بوده است؟
زمانی که نقشه علمی کشور توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد، تأکید ایشان این بود که تصویب این اسناد خوب است، اما مهم این است که این سندهای خوب بالادستی اجرا شوند، به خاطر همین هم در این اسناد بالادستی مثل نقشه جامع علمی کشور دیده شد که یک کمیته اجرایی تشکیل شود که هم در کارهای اجرایی حضور داشتند و هم مسئولینی که در حقیقت در مورد آن سند می‌توانند نقش‌آفرینی کنند، تا هماهنگی در اجرای امور به وجود بیاید. این کمیته تشکیل شد و الان فعال است.
ما معتقدیم در برنامه‌های پنج ساله هم باید به‌طور عملی این نکات برنامه‌ای که تأثیرپذیر از نقشه جامع علمی کشور هست، ذکر شوند. وقتی برنامه پنج ساله قرار بود تصویب شود، هنوز نقشه جامع علمی کشور آماده نبود، اما چون مراحل آخر تصویبش را می‌گذراند، بنده هم به عنوان رئیس کمیسیون از جریانات تصویب مطلع بودم و سعی کردیم قدری از تکالیف مهمی که برای پیشرفت علمی کشور لازم است، حتی‌الامکان در برنامه پنج ساله پنجم هم بیاوریم، اما برنامه پنج ساله ششم فرصت خیلی خوبی است که نقشه جامع کشور به‌طور مفصل در برنامه پنج ساله ششم منعکس شود و در حقیقت بتواند از نظر تکلیف قانونی دستگاه‌های اجرایی پشتیبانی برنامه‌ای هم داشته باشد. آنچه که مهم است همتی است که دستگاه‌های ذی‌ربط مثل وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و معاونت علم و فناوری رئیس‌جمهور در اجرای این نقشه دارند. باید یک هماهنگی کامل در کمیته اجرایی نقشه جامع علمی کشور در مورد پیاده‌سازی اهداف تعریف‌شده در دستگاه‌ها به وجود بیاید و به‌خصوص اعتبارات لازم اختصاص داده شود. یکی از مشکلاتی که در اجرای اسناد بالادستی مشاهده می‌کنیم، این است که اهداف را خوب تعیین می‌کنیم، راهبردها و اقدامات علمی تعریف می‌شوند، اما به تناسب آن اقدامات عملی اعتبارات لازم را اختصاص نمی‌دهیم. مثلاً در قانون برنامه پنج ساله پنجم که منعکس‌کننده بخشی از سند نقشه جامع علمی کشور و چشم‌انداز 20 ساله هست، یکی از موارد این است که تا پایان برنامه پنج ساله پنجم باید بودجه تحقیقات از تولید ناخالص داخلی به 3 درصد برسد، در صورتی که می‌بینیم دولت در اعتباراتی که در بودجه سنواتی اختصاص می‌دهد در حقیقت به این قم نمی‌رسد و حتی اعتباراتی که در بودجه سالانه دیده می‌شود، در پایان آن سال به‌طور کامل تخصیص داده نمی‌شود، لذا الان داریم به برنامه پنج ساله پنجم نزدیک می‌شویم و تا پایان این برنامه باید اعتبارات پژوهشی به 3 درصد از تولید ناخالص ملی برسد در صورتی که تا آنجایی که اطلاع دارم رقمی بین نیم درصد تا یک درصد است. همین عدم اعتبار کافی می‌تواند از بخش‌هایی که مربوط به تحقیقات دیده و هدف‌گذاری شده است اختلال ایجاد کند و نتوانیم اهداف تعیین‌شده در نقشه جامع علمی کشور را اجرا کنیم. امثال این مسائل زیاد است. همین عدم تخصیص اعتبارات کافی به آنچه که در برنامه پنج ساله دیده شده است، نهایتاً اجرای نقشه جامع علمی کشور را دچار مخاطره و از اجرایی شدن آن جلوگیری می‌کند.
به این ترتیب در برنامه پنج ساله ششم چه کار هایی را باید پیگیری کنیم؟
باید هم در برنامه پنج ساله ششم بتوانیم اقدامات علمی را به‌طور منسجم و به صورت یک تکلیف عملی انجام دهیم، چون اینها در نقشه جامع علمی کشور به صورت توصیفی آمده‌اند و در برنامه پنج ساله ششم باید بتوانیم اینها را به‌طور عملی بیاوریم و تکالیف نقشه جامع علمی کشور را به‌طور عملی ببینیم و همچنین دولت در برنامه پنج ساله ششم موظف شود اعتبار لازم را در بودجه سنواتی برای اجرای چیزهایی که در نقشه جامع علمی کشور دیده شده است اختصاص بدهد و بالاخره عزم دستگاه‌هایی که معتقد به نقشه جامع علمی کشور هستند و هماهنگی آنها می‌تواند در اجرایی شدن این نقشه مؤثر باشد.
وظیفه اساتید و دانشجویان در این زمینه چیست؟
برای این که در دنیا رتبه‌های علمی برتری پیدا کنیم، بدیهی است باید دانشگاه‌ها را هم از نظر آموزشی و هم از نظر پژوهشی ارتقا بدهیم که این کار طبیعتاً باید با کمک اساتید صورت بگیرد، به‌خصوص بسیاری از شاخص‌های برتری علمی به مسائل پژوهشی برمی‌گردد و لذا باید دانشجوها و اساتید در زمینه پژوهشی فعال شوند. فعال شدن آنها منوط به این است که شورای عالی و فناوری بتواند هماهنگی‌های بیشتری را به عمل بیاورد و در حقیقت اعتبارات کافی برای تحقیقات به مؤسسات، دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی اختصاص داده شود، در حالی که در حال حاضر شورای عالی عطف بر اساس قوانینی که دیده شده و مصوب مجلس هم هست، در دولت گذشته تقریباً به حالت نیمه تعطیل در آمده بود، الان هم که قدری فعال شده‌اند، هنوز هم شورای عالی عطف به‌طور کامل به وظایفی که در قانون برایش دیده شده بازنگشته است و عمل نمی‌کند. انسجام شورای عالی عطف (شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری) و اعتبارات کافی برای تحقیقات و فعال‌سازی اساتید در امر تحقیقات و توسعه تحصیلات تکمیلی و فعال شدن دانشجویان در امر تحقیقات، آن هم تحقیقات کاربردی که در واقع رابطه صنعت و دانشگاه را می‌تواند تعریف و منسجم کند، در این راستا می‌تواند بسیار فعال شود. به عبارت دیگر اساتید باید تلاش کنند موانعی که سد راه نزدیک شدنشان به صنعت هست برداشته شود و صنعت هم باید تلاش کند به هر طریق ممکن خودش را به دانشگاه و اساتید نزدیک سازد و در این بین دانشجویان، به‌خصوص دانشجویان تحصیلات تکمیلی به عنوان نیروی عظیم انسانی محقق و نخبه که می‌توانند در حل معضلات و مشکلات کشور نقش‌آفرینی کنند، نقش مؤثری داشته باشند.
آیا این نکته را قبول دارید که دانشجویان ما پژوهش محور نیستند؟
این مطلب را قبول ندارم. چندین سال است اعتبارات پژوهشی یا در اختیار دانشگاه‌ها قرار نمی‌گیرد یا آنچه که مصوب شده است قرار نمی‌گیرد. حتی تحقیقات تئوریک هم نیاز به اعتبارات تحقیقی دارند. وقتی اعتبار را در اختیار محقق، استاد و دانشجو قرار نمی‌دهید، نهایتاً این طور تصور می‌شود که دانشجو و استاد از تحقیق گریزان‌اند. این بخش را قبول ندارم. وقتی قرار می‌شود اعتبارات پژوهشی تا آخر برنامه پنج ساله پنجم به 3 درصد از تولید ناخالص ملی برسند و هنوز در حدود نیم درصد است و هر سال درجا زده‌ایم، این نشان می‌دهد نتوانسته‌ایم اعتبارات تحقیقاتی را به دانشگاه‌ها برسانیم. از طرفی دستگاه‌های اجرایی هم با توجه به وضعیتی که الان دارند و اعتباراتشان بسیار محدود است و خودشان درگیر مسائل و مشکلاتی هستند، آنها هم اعتبارات زیادی در اختیارشان نیست که بخواهند بیایند و به دانشگاه بپیوندند و با آن همکاری کنند و نهایتاً بودجه تحقیقاتی که در اختیار دستگاه‌ها هست، استفاده شود. البته صفر نیست و نمی‌خواهم بگویم اعتبارات پژوهشی صفر هستند، اما وضعیتی که الان داریم به هیچ عنوان از نقطه نظر اعتبار تحقیقاتی متناسب با موادی که نقشه جامع علمی کشور یا در برنامه پنج ساله پنجم یا حتی در بودجه سنواتی دیده شده است، به آن صورت اختصاص پیدا نمی‌کند و به این ترتیب بسیاری از تحقیقات معطل امر اعتبار می‌مانند، لذا فکر می‌کنم اگر اعتبارات کافی در اختیار قرار بگیرند و شرایط لازم برای نزدیک شدن دانشگاه و صنعت آماده شود و موارد تحقیقاتی را به سمتی ببریم که تبدیل به کارهای عملیاتی برای کشور شود، گسترش تحصیلات تکمیلی و به‌کارگیری دانشجویان در مقاطع فوق‌لیسانس و دکترا قطعاً می‌تواند برای کشور نقش‌آفرینی کند و رتبه علمی ما را در دنیا بالا ببرد و سطح علمی کشورمان را ارتقا بدهد.