امیر صابری- کسی گمان نمی‌کرد برخورد خشن پلیس با گروهی از دوستداران محیط زیست که به تخریب یک پارک در میدان «تقسیم» استانبول و بنا کردن یک مجتمع تجاری به جای آن معترض بودند، چنان آشوبی به پا کند که دیگر شهرهای بزرگ و کوچک این کشور را نیز در بر بگیرد. این اعتراضات که در ابتدا فقط در استانبول بود، رفته رفته افزایش یافت و به شهرهای دیگر ترکیه نیز سرایت کرد و به تدریج به درخواست برای استعفای اردوغان مبدل شد.
اگرچه این اقدام بهانه ای برای اعتراضات بود، ولی این اعتراضات ریشه در مسائل عمیق‌تری دارد و مسلماً دارای پیامدهای گوناگونی در بعد داخلی، منطقه ای و بین المللی است. اعتراضات گسترده مردم ترکیه را باید واکنشی به اقدامات حزب عدالت و توسعه به رهبری «رجب طیب اردوغان» نخست وزیر ترکیه و همچنین سبک حکومت شخص نخست‌وزیر دید.
در این میان حزب مردم جمهوری‌خواه ترکیه که بزرگترین حزب سکولار و معارض این کشور به‌شمار می‌آید، با دادن فراخوانی از مردم ترکیه خواست با برگزاری تظاهرات گسترده‌ای خواستار برکناری رجب طیب اردوغان شوند.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
میدان تقسیم استانبول، سمبل مقاومت کارگری ضدسرمایه‌داری است. این میدان در اول ماه می 1977 که روز کارگر است، شاهد قتل 34 نفر و مجروح شدن 126 نفر بود. گفته می‌شود که سازمان سیا و سوپرناتو، مسئول قتل عام میدان تقسیم استانبول بودند. هر سال در ماه می سندیکای کارگری تلاش می‌کند در میدان تقسیم تجمع روز کارگر را برگزار کند، ولی با مخالفت حکومت‌های آنکارا از جمله حزب عدالت و توسعه روبه‌رو می‌شود. لذا حکومت حزب عدالت و توسعه درصدد است که کاربری آنها را تغییر و آن را از حالت «سمبل مقاومت» خارج کند. قطع 600 اصله درخت پارک غازی در نزدیکی این میدان و تلاش برای ایجاد مجتمع تجاری نیز با همین هدف انجام گرفته و موج اعتراضات گسترده در استانبول و شهرهای دیگر را دامن زده است.
از سوی دیگر، تخریب این پارک راه را برای ساخت مرکز خرید «مگا» و قدیر توپباش از حزب عدالت و توسعه هموار می‌کند، وی شهردار استانبول است و به سبب مالکیت یک فروشگاه زنجیره‌ای نقش مهمی در این مرکز خرید ایفا می‌کند. افزون بر این، گفته می‌شود داماد رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه نیز کسی است که قرارداد ساخت این مرکز را بر عهده دارد. حزب حاکم عدالت و توسعه به دلیل دوستی با تأمین‌کنندگان مالی کمپین‌های انتخاباتی‌شان و حمایت از این افراد به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است.
اعتراضات محیط زیستی در بسیاری از کشورهای دیگر هم مرسوم است اما برخورد غلط پلیس ترکیه با معترضین و نامیدن آنان به عنوان چپاولگر از سوی اردوغان سبب گسترش سطح اعتراضات شده و بهانه‌ای ایجاد کرده تا مخالفان تغییر مسیر داده و ماهیت اعتراض مدنی محیط زیستی تبدیل به ماهیتی سیاسی گردد.
در واکاوی این نارضایتی عموی، بخش سیاست خارجی اردوغان را باید مسئول بخشی از بهای سنگینی به‌شمار آورد که اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه به خاطر دست داشتن کشورش در باتلاق بحران سوریه باید پرداخت کند.
نخست‌وزیر ترکیه مشغول ساخت و بنای آسمان خراش قدرت و اقتدار خود و احیای امپراتوری عثمانی با همکاری و هماهنگی دولت آمریکا است. شکست‌های اخیر در سیاست خارجی ترکیه به‌ویژه در مسئله سوریه اتفاق کمی نیست و مردم این کشور به خوبی می‌دانند که نباید به سادگی از آن بگذرند. مشارکت اردوغان در تشدید بحران سوریه و ادامه خونریزی‌ها و همچنین تحمیل هزینه تسلیح تروریست‌ها و هزینه‌های گزاف دیگر بر مردم ترکیه در حالی که تاکنون هیچ نفعی عاید مردم این کشور نشده است، عملکرد ناموفق نخست‌وزیر ترکیه را نشان می‌دهد که رسانه‌های وابسته به دولت نتایج این شکست را همواره برعکس جلوه می‌دهند.
تظاهرات‌کنندگان در میدان تقسیم ترکیه و شهرهای مختلف این کشور طیف‌های گوناگونی را از مردم این کشور تشکیل می‌دهند که با اسلام هیچ مشکلی ندارند اما از نگاه کاسب کارانه حزب حاکم به اسلام و سوء‌استفاده از عواطف و گرایش‌های قشری به شدت بیزار و خسته شده‌اند. آنها معتقدند حزب عدالت و توسعه به سرکردگی اردوغان منافع حزبی خود را بر منافع مردم ترجیح داده و در بسیاری از مواقع با سر دادن شعارهای عوامفریبانه - از قبیل حمایت از مردم فلسطین و سوریه - در صدد همسو کردن تعداد بیشتری از مردم با خود است. به‌کار بردن زبان خشن، ادبیات اهانت آمیز و سیاست مشت آهنین در برابر مردم، همان رفتاری است که اردوغان چندی پیش با همین شیوه ژنرال‌های مزاحم را حذف نمود. او شاید با حذف ژنرال‌های برجسته‌ای از جمله «باش بوغ»، «یاشار بیوک آنیت» و چند افسر دیگر از قدرت، تصور کرده همه تهدید‌ها را از سر راه خود برداشته اما چرا او نمی‌تواند دریابد که حساب مردم با حساب نظامیان جداست؟ او اگر نتواند سیل عظیم مردم خشمگین را کنترل کند و بر اوضاع مسلط شود و همچنین نتواند با زبان نرم سیل عظیم مردم را به خانه بازگرداند، عاقبت خوشی در انتظارش نخواهد بود.
ادامه اعتراضات مردمی می‌تواند نتایج تلخی را در انتخابات مجلس ترکیه برای حزب عدالت و توسعه رقم بزند، انتخاباتی که شاید شکست تلخ حزب عدالت و توسعه را به دنبال داشته باشد و مسبب اصلی این شکست کسی جز اردوغان نیست.