حمیدرضا ترقی - ترمیم اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام در دوره جدید و ابقاء آقای هاشمی رفسنجانی در ریاست این مجمع با نگاه جدید و تبیین جایگاه آن در دیدار اعضاء با مقام معظم رهبری، این تشکیلات را مورد توجه و بحث محافل سیاسی و نخبگان جامعه قرار داد. رهبر فرزانه انقلاب در توصیف جایگاه مجمع فرمودند:
(مجمع مظهر خرد جمعی در نظام اسلامی است و بخشی از اساسی‌ترین مسائل کشور در آن حل و فصل می‌شود)20/1/91

وظایف مجمع طبق قانون اساسی
بر اساس اصل 112 قانون اساسی وظایف مجمع عبارتند از:
1- مشورت دادن به رهبری برای سیاستهای کلی نظام و تنظیم آنها
2- حل معضلاتی که از سوی رهبری به مجمع ارجاع می‌گردد
3- حل اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان بر اساس مصلحت نظام
4- در صورت کناره‌گیری رهبری تا اتخاذ تصمیم خبرگان شورایی برای رهبری نظام از رئیس جمهور و رئیس قوه قضائیه و یکی از فقهای شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام تشکیل می‌گردد.
5- در دوران کناره‌گیری رهبری به هر دلیلی فرمان همه‌پرسی، اعلان جنگ و صلح و بسیج نیروها و عزل رئیس جمهور و بعضی موارد بند 6 اصل 110 پس از تصویب سه چهارم اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام اقدام می‌شود.
6- اعضای ثابت مجمع تشخیص مصلحت نیز از اعضای شورای بازنگری قانون اساسی هستند و در انجام این مهم ابتدا به رهبری مشورت می‌دهند. بنابر آنچه در بالا گذشت جایگاه و وظایف این مجمع مهم و سرنوشت‌ساز و تأثیرگذار است و نباید آن را کم اهمیت دانست.

اشکالات موجود مجمع
بر اساس آنچه از سخنان کوتاه ولی مهم و عمیق رهبری معظم انقلاب اسلامی در جمع اعضای مجمع می‌توان استفاده کرد، چند اشکال بر وضع موجود مجمع وارد است.
1- تشخیص مصلحت‌ها بعضاً با اکثریت قاطع اعضا نبوده لذا مشکلاتی را برای کشور پدید آورده
2- احکام و مصوبات مصلحتی مجمع مدت‌دار نبوده و مصلحتی موقتی را به مصلحتی دائمی تبدیل نموده است.
3- نگاه عناصری از مجمع و معدل کل آنها به مسائل کشور مثبت نبوده و در بعضی موارد به روند حرکت رو به جلوی نظام کمک نکرده‌اند.
4- بعضی از اعضاء حضور جدی و فعال و مؤثری در جلسات مجمع نداشته‌اند.
5- پشتوانه کارشناسی بعضی پیش نویسها ضعیف و فاقد دقت در بررسی بعضی موضوعات بوده است.
6- مواضع اعلانی بعضی از اعضای مجمع با مصالح کلی نظام متفاوت بوده و منطبق نبوده است.
7- بعضی از اعضای مجمع وظایف محوله از سوی مجمع را با نشاط و طراوت انجام نداده‌اند.
اشکالات فوق بعضی مدیریتی و بعضی آئین‌نامه‌ای و بعضی ناشی از عدم درک جایگاه مجمع توسط بعضی اعضاء و بعضی ناشی از غفلت و بعضی کم تعهدی نسبت به وظیفه و مسئولیت واگذار شده است که مورد نقد رهبر معظم انقلاب قرار گرفته است.

انتظارات از مجمع
تدبیر مقام معظم رهبری در چینش اعضای مجمع نشان می‌دهد که معظم له خواسته‌اند از همه ظرفیت‌های فکری، سیاسی، اقتصادی و... موجود در نظام در جهت تأمین مصالح و منافع ملی کشور استفاده و بهره‌برداری نمایند، و از این ظرفیت اتاق فکر چالش‌های سیاسی و مدیریتی و اجتماعی و مهم کشور استفاده نمایند.
البته انتظار این است که منصوبین رهبر معظم انقلاب در این مجموعه تبلور و عصاره اندیشه و خواست اسلام و رهبری باشند و اصول و مبانی نظام را پذیرفته و از آن دفاع کنند. انتظار این است که اعضای مجمع به مسائل کشور نگاه مثبت داشته باشند و از منفی‌نگری پرهیز نمایند.  در اتاق فکر نظام باید عزم کمک به نظام برای حرکت رو به جلو تجلی داشته باشد، ظرفیت و امکانات مرکز مطالعات استراتژیک مجمع با حضور کارشناسان متعدد و متنوع در این رابطه باید پیش‌نویس‌های قوی و متقنی را در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و مدیریتی و فرهنگی که با اصول و آرمانهای نظام و انقلاب همخوانی داشته باشد به شورای کمیسیون‌های تخصصی ارائه دهد تا با چکش‌کاری در جلسه رسمی کامل شود.
گزارش‌ها حاکی است که بعضی پیش‌نویس‌ها آنقدر ضعیف است که حتی ویراستاری آن را هم باید در جلسه اصلی انجام دهند، این واقعیت حاکی از فقدان نشاط و طراوت در بدنه کارشناسی و تصمیم‌سازان مجمع است.
اتاق فکری که می‌خواهد بن بست‌شکن باشد به عناصر فعال و پرکار و جوانب‌نگر و با تجربه‌ای نیاز دارد که پیرامون مسائل مختلف مورد بحث و بررسی از اندوخته علمی و پشتوانه تجربی و فکری مناسبی برخوردار باشند.
بر این اساس برداشت سخنگوی محترم سابق دولت نسبت به اینکه نظام از افرادی که اگر بیکار باشند مشکل ایجاد می‌کنند، برای این امر استفاده کرده، کاملاً غیرمنطقی و فاقد هر گونه استدلال و واقعیتی است.
البته نسبت مجمع با دولت و مجلس در قانون تعریف شده است و تردیدی نیست که این نسبت را ریاست مجمع در بعضی موارد رعایت نکرده کما اینکه نسبت مجمع با رهبری نظام هم تعریف شده است و نباید از آن عدول شود. ولی اینها دلیلی نمی‌شود بر اینکه ما جایگاه و نقش مجمع را تابع این نسبت‌ها و رعایت یا عدم رعایت آنها بدانیم. در هر حال شرح صدر و سعه نگرش رهبر معظم انقلاب که همراه با دوراندیشی و عدالت و آزاداندیشی و هم‌افزایی نخبگان و خواص در راه اهداف نظام است، مجموعه‌ای را دور هم جمع کرده که اگر درست مدیریت شود می‌تواند بازوی عظیمی در حل مشکلات کشور برای رهبر عزیز و بزرگوار انقلاب در داخل و خارج باشد.