* در انقلاب اسلامی شعارها یک سلاح مهم در مبارزه با رژیم پهلوی بودند، این شعارها نیز در چند بخش خلاصه می‌شدند، شعارهای مربوط به مبارزه با شاه به‌عنوان نماد استبداد داخلی، مبارزه با آمریکا و اسرائیل به‌عنوان استکبار جهانی و شعارهایی در خصوص حکومت موردنظر مردم پس از ساقط کردن شاه، در این خصوص برای ما توضیح بیشتر می‌فرمایید؟
- شعارهای هر انقلاب ماهیت آن انقلاب است. با بررسی شعارهای انقلاب ما مشخص می‌شود که از همان ابتدای کار، ماهیت این انقلاب بر اساس اسلام و مبتنی بر خواست مردم پایه‌گذاری شده است. مردم نیز خواسته اولیه و دغدغه‌شان، اجرای احکام اسلامی است چراکه مردم از بی‌اعتنائی رژیم پهلوی نسبت به مظاهر دینی گلایه‌مند بودند. این در حالی است که اکثریت مردم ایران در آن زمان در فقر به سر می‌برند و با مشکلات زیاد اقتصادی درگیر بودند. محرومیت در همه کشور فراگیر بود، در اکثر نقاط آب بهداشتی لوله‌کشی وجود نداشت، مناطق کمی از نعمت برق برخوردار بودند. بهداشت در سطح بسیار پائینی بود و مردم به‌ویژه در روستاها از بیماری‌های زیادی رنج می‌بردند، در این شرایط شعارها سمت‌وسوی اقتصادی پیدا نمی‌کند و کسی ازاین‌گونه مسائل سخن نمی‌گوید، هر چه هست و هرچه مردم بر سر رژیم شاه فریاد می‌زدند به خاطر اسلام و مسائل دینی بود. ملت ایران استقلال را فریاد می‌زد، جمهوری اسلامی می‌خواست و از شاه و اربابانش یعنی آمریکا و اسرائیل ابراز انزجار می‌کردند. خوب این مهم گویای خواست اصلی مردم است، آن‌ها حکومت در لوای اسلام می‌خواستند.
*با این مقدمه پس می‌توان گفت که شعارهای مردم از اندیشه رهبر انقلاب سرچشمه می‌گرفته است؟
- بله امام خمینی (ره) سمت‌وسوی حرکت مردم را برای مبارزه تعیین کردند، ایشان یک رهبر دینی و یک مرجع بزرگ شیعه محسوب می‌شدند، امام کسی بودند که مردم حلال و حرام زندگی‌شان را از او می‌گرفتند، ایشان عضو یک‌نهاد پاک و محترم در نزد مردم یعنی روحانیت بودند. خوب این‌یکی از ویژگی‌های خاص انقلاب ما بود. انقلابی که سرچشمه آن از یک منبع پاک و الهی الهام می‌گرفت. بر این اساس شعارها و آرمان‌هایی که برای این انقلاب در نظر گرفته شد، شعارهای دینی و الهی بود. از آنجائی هم که این انقلاب باهدف دینی شکل گرفت در تمامی مراحل چه دوران مبارزه، چه در ماه‌ها و روزهای منتهی به پیروزی و چه در استمرار آن الطاف خداوند متعال مشاهده می‌شود. این لطف الهی هم شامل ملت ما شد چون مردم باایمان و وحدت به تبعیت از یک رهبر دینی پرداختند و پشت سر او برای مبارزه حرکت کردند. این‌که می‌گویم لطف الهی مصداق‌های عینی زیاد دارد. یکی آن اجرای کودتای نظامی در 21 بهمن بود، اما لطف خداوند شامل مردم شد و امام با رهبری الهی خود مانع از پیاده شدن توطئه ژنرال هایزر آمریکائی شدند. چرا این لطف خداوند بر ما ساری و جاری شد، برای آنکه رهبری داشتیم که به دنبال پست و مقام نبود، دغدغه مال و ثروت نداشت، دنیا در نزد او خوار بود، ریاست کردن را نه‌تنها ارزش نمی‌دانست بلکه ضد ارزش بود. این‌ها اندیشه امام بود و این اندیشه در شعارها نمود پیدا می‌کرد، لذا انقلابیون هم دنبال پست و مقام نبودند و خدمت به مردم و اعتلای اسلام هدف غائی آنان محسوب می‌شد.
* آزادی از مفاهیمی بود که در دوران مبارزه نقش پررنگی در شعارهای مردم داشت، آزادی مدنظر مردم چه ویژگی هائی داشت؟
- این آزادی با آنچه در غرب از آن یاد می‌شود، تفاوت بسیار داشت. هیچ‌گاه مردم در پی بی‌بندوباری نبودند که اگر این را می‌خواستند در دوران رژیم پهلوی آن را داشتند و عمال رژیم سعی می‌کردند که در این مورد از غرب هم پیشی بگیرند. زمانی اقداماتی در جشن هنر شیراز انجام دادند که صدای غربی‌ها درآمد و آن‌ها را خلاف عفت عمومی‌دانستند، با این مقدمه مردم دنبال آزادی از نوع غربی نبودند. آزادی مدنظر مردم از نوع آزادی در انتخاب نوع سرنوشتشان بود، مردم آزادی حق انتخاب می‌خواستند، مردم به دنبال آزادی در اظهارنظر بودند، این‌ها گم‌شده‌های مردم بود که در دوران پهلوی و زیر لوای دیکتاتوری رضاشاه و محمدرضاشاه از آن‌ها همه این آزادی‌ها سلب شده بود، مردم محکوم بودند بپذیرند آنچه شاه برایشان می‌پسندد. انتخابات به معنای واقعی در کار نبود، نام هر که را شاه می‌خواست از صندوق‌ها بیرون می‌آورند و به نام مردم، مطیع فرامین محمدرضا می‌شدند. این را شما مقایسه کنید با الآن. مردم هرکه را می‌خواهند انتخاب می‌کنند، مقام معظم رهبری از مخالفان نظام هم دعوت می‌کنند تا از حق خود در این مورد بهره ببرند و در تعیین سرنوشتشان نقش ایفا کنند. اقلیت‌ها برای خود نماینده در مجلس دارند و در سرنوشت انقلاب سهیم هستند. مردم در پی آزادی کرامت انسانی بودند، مردم آزادی می‌خواستند که به رشد و تعالی آن‌ها کمک کند. مردم آزادی در فکر و اندیشه می‌خواستند که این حق از آن‌ها سلب شده بود.