تحولات روابط فرهنگی ایران و چین در دوره جدید نیازمند تبیین دقیقی از رویکرد ایران و چین به پدیده افراطگرایی است. رویکردی که می‌بایست مبتنی بر یک راهبرد جامع برای مبارزه با افراطگرایی شکل گیرد. این راهبرد برای ایران و چین منافع مشترکی به همراه خواهد داشت. دو کشور همچنان نیازمند یک راهبرد جامع، همگرا و منسجم برای مقابله با افراطگرایی هستند. زمینه‌های فرهنگی چنین راهبردی که به همگرایی سیاسی ایران و چین در مبارزه با افراطگرایی منتهی خواهد شد، می‌تواند بر محورهای زیر استوار باشد:
۱. این راهبرد ایجاب می‌کند که هر اقدامی در مبارزه با افراطگرایی باید در وهله اول در عرصه‌های فرهنگی صورت گیرد. لذا یک راهبرد موفق راهبردی است که علاوه بر دیپلماسی رسمی، برای دیپلماسی عمومی نقش ویژه‌ای قائل شده و فعالان فرهنگی، مذهبی و اجتماعی، رسانه‌ها، دانشگاه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای مشابه را برای نفی تفاسیر مخدوش و افراطی از اسلام هماهنگ نماید.
۲. مبتنی بر اصول فرهنگی مشترک، غیرتبعیض آمیز و مشارکتی باشد تا از به‌کارگیری مبارزه با افراطی‌گری به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی خودداری نموده و در راستای مبارزه با حامیان گروههای افراطی از برخورد گزینشی و استانداردهای دوگانه اجتناب نماید.
۳. این راهبرد باید زمینه‌هایی را نیز که موجب ایجاد فضا و محیط مناسب برای رشد افراطگرایی می‌شوند، مورد توجه قرار دهد و راهکار عملی برای مهار اقدامات موازی و افراطی پرور دولت‌های حامی افراطی‌گری اتخاذ نماید.
۴. این راهبرد باید حاوی تدابیری علیه هرگونه افراطگرایی باشد. پدیده افراطگرایی منحصر به مسلمانان نیست و همزمان با افراطگرایانی که در حال ارائه چهره‌ای مخدوش از اسلام هستند، افراطگرایان دیگری نیز با نقض آشکار قوانین بینالمللی و اصول انسانی، به شکلی نژادپرستانه در حال کشتار و آوارهسازی انسان‌های بی‌گناه و یا اعمال سیاست‌ها و اقدامات تبعیضآمیز و محرومیت ساز هستند.
برنامهریزی برای بهرهگیری مناسب از زمینه‌های فرهنگی همگرایی سیاسی ایران و چین برای مبارزه با افراطگرایی، پس از تدوین اشتراکات مفهومی و بهرهگیری از تجربیات تاریخی روابط فرهنگی، می‌تواند شامل موضوعات ذیل باشد:
۱. مشارکت جمهوری اسلامی ایران در ارتقاء دانش و بینش صحیح مسلمانان چین از طریق شناساندن آموزه‌های اسلام اصیل که کانون آن جمهوری اسلامی ایران است.
۲. گسترش تبادلات فرهنگی و هنری با اولویت شناسایی، حمایت و مشارکت در تامین محتوای رسانه‌ای و نرمافزاری همچون تاسیس شبکه‌های تلویزیونی مشترک.
۳. هدایت سطح تعاملات مردمی در حوزه تجارت از طریق کاهش تلقی سودانگاری محض از تجارت و تقویت ابعاد فرهنگی تجارت متقابل بر پایه بهرهگیری از الگوی تاریخی تاثیرات فرهنگی جاده ابریشم.
۴. افزایش تبادل استاد و دانشجو بهویژه حمایت از برپایی کرسی‌های مرتبط با معرفی اسلام ناب و فرهنگ ایرانی اصیل در چین.
۵. کنترل و مهار اقدامات فرهنگی دولت‌های حامی افراطگرایی در چین.
۶. تلاش برای شکل‌گیری و گسترش تعاملات هدفمند شبکه‌ای میان فعالان دینی، ائمه جماعات و شخصیت‌های برجسته هنری و فرهنگی ایران و چین.
۷. گسترش نظاممند ترجمه متقابل آثار فرهنگی ایران و چین.
بی‌تردید الگوی همکاری سازنده میان ایران و چین در بهرهگیری از زمینه‌های فرهنگی همگرایی سیاسی در مبارزه با افراطی‌گری، علاوه بر تاثیرات دو جانبه، می‌تواند آثار گسترده منطقه‌ای و بینالمللی در مهار افراطی‌گری داشته باشد.
در پایان مناسب است که به تجربیات دوازده ساله همکاری میان «حزب مؤتلفه اسلامی» و «حزب کمونیست چین» به‌عنوان الگویی عملی از اراده سیاسی معطوف به ارزش‌های فرهنگی مشترک همچون مبارزه با افراطگرایی، اشاره نمود. در خلال این همکاری تاکنون د‌ها هیئت کار‌شناسی و سیاسی در سطوح مختلف با یکدیگر دیدار و گفتگو نموده‌اند. با همکاری حزب کمونیست چین، تمامی مناطق مسلمانان نشین چین مورد بازدید حزب مؤتلفه اسلامی قرار گرفته است و فرصت دیدار از مساجد، حوزه‌های علمیه و مراکز اسلامی و نیز گفتگوی صریح و رودررو با مقامات، علما، رهبران مذهبی، طلاب و فعالان اجتماعی و فرهنگی جامعه مسلمانان چین فراهم شده است. در خلال این دیدار‌ها زمینه‌های همگرایی فرهنگی مورد ارزیابی طرفین قرار گرفته است. تلاش برای ارائه تصویر واقعی از جامعه چین و بهویژه مسلمانان آن از سوی حزب حاکم چین و نیز ارائه چهره‌ای حقیقی از اسلام برای مخاطبان و مقامات چینی از سوی حزب مؤتلفه اسلامی، همواره مهم‌ترین موضوع و هدف گفتگو‌ها بوده است. بار‌ها طرفین در کارگاه‌های آموزشی طولانی‌مدت که با حضور کار‌شناسان، نخبگان و اساتید برگزار شده است، به نقد جدی و ارزیابی واقع‌بینانه از نگرش‌های فرهنگی و ظرفیت‌های واقعی زمینه‌های فرهنگی همگرایی سیاسی ایران و چین، پرداخته‌اند. بهرهگیری از تجربیات مفید به دست آمده در این مدت می‌تواند افق‌های گسترده‌تری برای حصول نتایج اطمینان‌آوری از تشریک مساعی ایران و چین در مقابله با افراطگرایی فراهم آورد.
* خلاصه ای از مقاله ارائه شده در چهارمین همایش روابط فرهنگی ایران و چین