ارزشهای اسلامی در ایران ریشه دارد؛ و اجتماع، رفتارهای اجتماعی، انگیزه ها و افراد اجتماع که تشکیل دهنده انقلاب هستند با اینگونه ارزشها در آمیخته شده اند.
سمیه عظیمی-انقلاب اسلامی ایران در طی گذر از دوره چهارم خود است؛ انقلابی که بر پایه اصول اسلامی و با حمایت آحاد جامعه به رهبری امام راحل صورت گرفت.
انقلابی که معادلات اندیشمندان غربی مبنی بر وقوع ترمیدور در همه انقلاب های جهان را با چالشی اساسی مواجه ساخت. نظریه ای که معتقد است انقلاب پس از روی کار آمدن از ارزش های انقلابی فاصله خواهد گرفت و به اصطلاح فرزندان خود را خواهد خورد.
با مهندس نظیفی رئیس واحد جوانان حزب موتلفه درباره ریشه ها و ویژگی های انقلاب اسلامی گفتگو کردیم. اینکه چرا انقلاب ایران پس از گذشت سه دهه از وقوع آن ادامه یافته و همچنان از پشتوانه مردمی خود برخوردار است.
• انقلاب ایران مهمترین رویداد سال های 1970 به بعد است؛ اتفاقی که نظام شاهنشاهی ایران را برچید و نظامی اسلامی را پایه گذاری کرد. اما شاید مهمترین نکته در انقلاب ایران ادامه این انقلاب طی 30 سال گذشته است. به نظر شما ریشه و ویژگی اصلی انقلاب اسلامی که به باطل کردن نظریه ترمیدور انجامید چیست؟
ترمیدور در واقع نظریه ای است که در نظام سیاسی و اجتماعی به بازگشت انقلاب و بلیعیدن نیروهای انقلابی توسط خود انقلاب اطلاق می شود. در این باره باید این نکته را در نظر داشت که این نظریه غربی است و در باره انقلاب های روسیه، فرانسه ، انگلیس و امریکا ارائه شده و به طور مشخص ارزش های اجتماعی و سیاسی این انقلاب ها با انقلاب اسلامی ایران متفاوت است.
یکی از این نکات اینکه در غرب و انقلاب های غربی عامل محرک انقلاب، بحث مادی گرایی است، در حالی که در انقلاب اسلامی ایران همانطور که از پسوند اسلامی آن مشخص است انقلابی مادی نیست، انقلابی است که به استقرار ارزش ها توجه دارد. این ارزش ها هم اخلاقی و برپایه عدالت در یک دید کلی، اسلامی در نظر گرفته شده است.
ارزشهای اسلامی در ایران ریشه دارد؛ و اجتماع، رفتارهای اجتماعی، انگیزه ها و افراد اجتماع که تشکیل دهنده انقلاب هستند با اینگونه ارزشها در آمیخته شده اند.
بنابراین یک عامل کنترلی و موثری که در انقلاب های غربی و مادی نیست در انقلاب اسلامی مطرح شود که همواره همه چیز براساس این خط کش و مقیاس سنجیده شود. لذا تاکید بر ارزشهای والای اسلامی است که با عث می شود اتفاقی که بر اساس نظریه ترمیدور در انقلاب های مختلف جهان روی داده در انقلاب اسلامی ایران رخ ندهد.
• عده ای معتقد بودند که در زمان اصلاحات، انقلاب ایران در طی مسیر به سمت وقوع ترمیدور گام بر می داشت؛ یعنی چه شعارها و چه رفتار دولتمردان احتمال وقوع ترمیدور در انقلاب ایران را پیش بینی می کرد.
من معتقد نیستم که دولت اصلاحات به واسطه فاصله گرفتن از ارزشها یا بهره گیری از شعارهای مخالف بر سر کار آمده باشد.
در زمان انتخابات می توان انگیزهای مذهبی یعنی همان اصول اساسی اسلامی را میان مردم مشاهده کرد؛ مردم ما اصولی کلی دارند که همیشه در همه اتفاقات حتی در برخوردهای روزانه خود رعایت می کنند. بنابراین می توان گفت که دولت اصلاحات بیشترین رای را از جامعه مذهبی کشور کسب کرد. اما سران اصلاحات از این مساله استفاده کردند و خواستند که با طرح شعارهایی مثل آزادی موجی را در کشور به راه بیندازند و به دنبال استفاده از این موج بودند.
به همین دلیل در پایان دوره خاتمی برخی گمان می کردند که اصول انقلاب در حال از بین رفتن است اما از آنجا که اصول انقلاب ایران با اصول اسلامی منطبق است لذا انقلاب با همان ارزشهای اساسی و کلی ادامه یافت.
از طرف دیگر این موضوع قابل توجه است که اکثریت مردم ایران پای بند ارزش های اسلامی هستند و بسیاری از تحلیل گران سیاسی یا کسانی که طراحان انقلاب های رنگی هستند بر این باورند که هر اتفاقی که در ایران می افتد باید بر اساس اصول اسلامی و مذهب باشد.
لذا هرچند در پایان دوره اصلاحات آقای خاتمی سعی کرد که نظریات خود را با نظریات بسیاری از تئوریسین های غربی موافق نشان دهد و حتی در بحث تسامح و تساهل فردی امریکایی را شهید خطاب کرد اما وقتی مردم دیدند که دولت از بحث ارزش های انقلاب اسلامی فاصله می گیرد خود را با علم و پرچم ارزش های اسلامی هماهنگ کردند و در نتیجه دولت آقای احمدی نژاد با طرح شعارهایی که از اصول اولیه انقلاب بود بر شعارهای مادی گرایانه دولت اصلاحات چیره شد.
• پس یکی از مواردی هم که باعث ادامه روند انقلاب اسلامی بر پایه اصول کلی انقلاب شده حضور مردم است؛ یا به تعبیر مقام معظم رهبری حکومت مردم سالاری دینی است که انقلاب اسلامی را پا برجا نگه داشته است؟
مردم در نظام های اسلامی چه صدر اسلام یا انقلاب اسلامی ایران، خیلی مهم دیده شده اند. به نحوی که پیامبر گرامی اسلام نیز بر نقش مردم تاکید داشته اند و جامعه تحت حاکمیت ایشان مردم سالار بوده است.
همچنانکه در قرآن کریم هم آمده که خداوند در برخی موارد با درخواست پیامبران برای عذاب الهی مخالفت می کرده و می فرموده که من بندگانم را دوست دارم هرچند خطاکار باشند.
در جمهوری اسلامی نیز همین طور است؛ مردم جایگاه بسیار مهمی دارند، همان چیزی که در ادبیات ما که البته رنگ زیادی از اصول اسلامی گرفته است نیز دیده می شود.
به علاوه اینکه قدرت و عامل اثر گذار در انقلاب ایران حضور مردم در صحنه است، چه در زمان امام راحل که به پشتوانه همین مردم، بر رژیم ستم شاهی پیروز شدند چه در زمان جنگ که حضور مردم بسیار تاثیرگذار بود و چه در شرایط کنونی.
نکته مهم دیگر اینکه اصل ولایت فقیه هم همین گونه است؛ چرا که ولایت فقیه هم اعتبار خود را از مردم می گیرد. روحانیون و مراجع بخشی از همین مردم هستند که از میان آنها ولی فقیه برای جامعه مشخص و تعیین می شود.
و تا زمانی که اصل ولایت فقیه در کشور وجود داشته باشد انقلاب اسلامی به بن بستی که انقلاب های دیگر با آن برخورد کرده اند نخواهیم رسید.
ولی فقیه همیشه باید که از این اصول تبعیت کرده و آنها را رعایت کند. بحث ترمیدور بر این اساس شکل گرفت که کسانی که می خواستند گیوتین را از پادشاهان بگیرند خودشان دست به گیوتین بردند و نوع دیگری از کشتار را به همان شیوه شروع کردند و به همین دلیل هم با شکست مواجه شدند.
اما در نظام ولایی اینگونه نیست؛ در واقع فرق نظام ولایت فقیه با نظام پادشاهی این است که ولی فقیه همواره تلاش می کند تا خودش را با ارزش های اسلامی مطابقت دهد و آنها را رعایت کند. بنابراین یکی از علت هایی که جامعه اسلامی به بن بست نمی رسد و فرمول ترمیدور در انقلاب ایران شکل نمی گیرد بحث وجود ولایت فقیه است.
•در واقع باید وجه مشخصه حکومت یا دولتی که در متن انقلاب اسلامی شکل می گیرد پای بندی به ارزش های اسلامی، اخلاقی و انقلابی باشد تا از حمایت مردمی برخوردار باشد؟
ذکر این نکته لازم است که در زمان انتخابات نظم سیاسی جامعه به هم می ریزد و دغدغه همه این است که رئیس جمهور بعدی در چه مسیری قدم بر خواهد داشت. آیا به اصول و ارزشهای انقلابی پای بند است یا نه؟
آنچه که مسلم است این که از یک طرف مردم ایران طی سال های پس از انقلاب ثابت کرده اند که همواره بر اصول اعتقادی و اسلامی خود تاکید دارند و از سوی دیگر با توجه به بحث بیداری اسلامی در منطقه و مشکلاتی که برای غرب چه در حوزه سیاسی و چه در بحث مسائل اقتصادی پیش آمده مشخص شده که کارآمدی انقلاب ایران به بالاترین سطح تاثیرگذاری است.
مردم در انتخابات و راهپیمایی 22 بهمن باز هم به اصول انقلاب اسلامی که در سال 57 اتفاق افتاد رای می دهند و پای بند هستند. همان مساله ای که غربی ها همیشه درباره آن دچار اشتباه شده اند و نظریات اندیشمندان غربی همچون برینتون و هابرماس را با چالش مواجه کرده است.
باید گفت که همانطور که ارزش های مادی در غرب تعیین کننده هستند در ایران ارزش های اخلاقی ملاک و معیار انقلاب و انتخاب سران مملکت قرار دارد. در ایران حتی در سال های پیش از انقلاب بحث عدالت و ارزش های اخلاقی میان مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و با ظهور اسلام به این ارزش ها به طور وسیع تری پرداخته شده است.
حتی در مواقعی هم که مسائلی همچون آزادی و ارزشهای غربی در کشور مطرح شده اما مردم همواره با شناخت مسیر درست به ارزش های انقلابی بازگشت کرده اند.
انقلابی که معادلات اندیشمندان غربی مبنی بر وقوع ترمیدور در همه انقلاب های جهان را با چالشی اساسی مواجه ساخت. نظریه ای که معتقد است انقلاب پس از روی کار آمدن از ارزش های انقلابی فاصله خواهد گرفت و به اصطلاح فرزندان خود را خواهد خورد.
با مهندس نظیفی رئیس واحد جوانان حزب موتلفه درباره ریشه ها و ویژگی های انقلاب اسلامی گفتگو کردیم. اینکه چرا انقلاب ایران پس از گذشت سه دهه از وقوع آن ادامه یافته و همچنان از پشتوانه مردمی خود برخوردار است.
• انقلاب ایران مهمترین رویداد سال های 1970 به بعد است؛ اتفاقی که نظام شاهنشاهی ایران را برچید و نظامی اسلامی را پایه گذاری کرد. اما شاید مهمترین نکته در انقلاب ایران ادامه این انقلاب طی 30 سال گذشته است. به نظر شما ریشه و ویژگی اصلی انقلاب اسلامی که به باطل کردن نظریه ترمیدور انجامید چیست؟
ترمیدور در واقع نظریه ای است که در نظام سیاسی و اجتماعی به بازگشت انقلاب و بلیعیدن نیروهای انقلابی توسط خود انقلاب اطلاق می شود. در این باره باید این نکته را در نظر داشت که این نظریه غربی است و در باره انقلاب های روسیه، فرانسه ، انگلیس و امریکا ارائه شده و به طور مشخص ارزش های اجتماعی و سیاسی این انقلاب ها با انقلاب اسلامی ایران متفاوت است.
یکی از این نکات اینکه در غرب و انقلاب های غربی عامل محرک انقلاب، بحث مادی گرایی است، در حالی که در انقلاب اسلامی ایران همانطور که از پسوند اسلامی آن مشخص است انقلابی مادی نیست، انقلابی است که به استقرار ارزش ها توجه دارد. این ارزش ها هم اخلاقی و برپایه عدالت در یک دید کلی، اسلامی در نظر گرفته شده است.
ارزشهای اسلامی در ایران ریشه دارد؛ و اجتماع، رفتارهای اجتماعی، انگیزه ها و افراد اجتماع که تشکیل دهنده انقلاب هستند با اینگونه ارزشها در آمیخته شده اند.
بنابراین یک عامل کنترلی و موثری که در انقلاب های غربی و مادی نیست در انقلاب اسلامی مطرح شود که همواره همه چیز براساس این خط کش و مقیاس سنجیده شود. لذا تاکید بر ارزشهای والای اسلامی است که با عث می شود اتفاقی که بر اساس نظریه ترمیدور در انقلاب های مختلف جهان روی داده در انقلاب اسلامی ایران رخ ندهد.
• عده ای معتقد بودند که در زمان اصلاحات، انقلاب ایران در طی مسیر به سمت وقوع ترمیدور گام بر می داشت؛ یعنی چه شعارها و چه رفتار دولتمردان احتمال وقوع ترمیدور در انقلاب ایران را پیش بینی می کرد.
من معتقد نیستم که دولت اصلاحات به واسطه فاصله گرفتن از ارزشها یا بهره گیری از شعارهای مخالف بر سر کار آمده باشد.
در زمان انتخابات می توان انگیزهای مذهبی یعنی همان اصول اساسی اسلامی را میان مردم مشاهده کرد؛ مردم ما اصولی کلی دارند که همیشه در همه اتفاقات حتی در برخوردهای روزانه خود رعایت می کنند. بنابراین می توان گفت که دولت اصلاحات بیشترین رای را از جامعه مذهبی کشور کسب کرد. اما سران اصلاحات از این مساله استفاده کردند و خواستند که با طرح شعارهایی مثل آزادی موجی را در کشور به راه بیندازند و به دنبال استفاده از این موج بودند.
به همین دلیل در پایان دوره خاتمی برخی گمان می کردند که اصول انقلاب در حال از بین رفتن است اما از آنجا که اصول انقلاب ایران با اصول اسلامی منطبق است لذا انقلاب با همان ارزشهای اساسی و کلی ادامه یافت.
از طرف دیگر این موضوع قابل توجه است که اکثریت مردم ایران پای بند ارزش های اسلامی هستند و بسیاری از تحلیل گران سیاسی یا کسانی که طراحان انقلاب های رنگی هستند بر این باورند که هر اتفاقی که در ایران می افتد باید بر اساس اصول اسلامی و مذهب باشد.
لذا هرچند در پایان دوره اصلاحات آقای خاتمی سعی کرد که نظریات خود را با نظریات بسیاری از تئوریسین های غربی موافق نشان دهد و حتی در بحث تسامح و تساهل فردی امریکایی را شهید خطاب کرد اما وقتی مردم دیدند که دولت از بحث ارزش های انقلاب اسلامی فاصله می گیرد خود را با علم و پرچم ارزش های اسلامی هماهنگ کردند و در نتیجه دولت آقای احمدی نژاد با طرح شعارهایی که از اصول اولیه انقلاب بود بر شعارهای مادی گرایانه دولت اصلاحات چیره شد.
• پس یکی از مواردی هم که باعث ادامه روند انقلاب اسلامی بر پایه اصول کلی انقلاب شده حضور مردم است؛ یا به تعبیر مقام معظم رهبری حکومت مردم سالاری دینی است که انقلاب اسلامی را پا برجا نگه داشته است؟
مردم در نظام های اسلامی چه صدر اسلام یا انقلاب اسلامی ایران، خیلی مهم دیده شده اند. به نحوی که پیامبر گرامی اسلام نیز بر نقش مردم تاکید داشته اند و جامعه تحت حاکمیت ایشان مردم سالار بوده است.
همچنانکه در قرآن کریم هم آمده که خداوند در برخی موارد با درخواست پیامبران برای عذاب الهی مخالفت می کرده و می فرموده که من بندگانم را دوست دارم هرچند خطاکار باشند.
در جمهوری اسلامی نیز همین طور است؛ مردم جایگاه بسیار مهمی دارند، همان چیزی که در ادبیات ما که البته رنگ زیادی از اصول اسلامی گرفته است نیز دیده می شود.
به علاوه اینکه قدرت و عامل اثر گذار در انقلاب ایران حضور مردم در صحنه است، چه در زمان امام راحل که به پشتوانه همین مردم، بر رژیم ستم شاهی پیروز شدند چه در زمان جنگ که حضور مردم بسیار تاثیرگذار بود و چه در شرایط کنونی.
نکته مهم دیگر اینکه اصل ولایت فقیه هم همین گونه است؛ چرا که ولایت فقیه هم اعتبار خود را از مردم می گیرد. روحانیون و مراجع بخشی از همین مردم هستند که از میان آنها ولی فقیه برای جامعه مشخص و تعیین می شود.
و تا زمانی که اصل ولایت فقیه در کشور وجود داشته باشد انقلاب اسلامی به بن بستی که انقلاب های دیگر با آن برخورد کرده اند نخواهیم رسید.
ولی فقیه همیشه باید که از این اصول تبعیت کرده و آنها را رعایت کند. بحث ترمیدور بر این اساس شکل گرفت که کسانی که می خواستند گیوتین را از پادشاهان بگیرند خودشان دست به گیوتین بردند و نوع دیگری از کشتار را به همان شیوه شروع کردند و به همین دلیل هم با شکست مواجه شدند.
اما در نظام ولایی اینگونه نیست؛ در واقع فرق نظام ولایت فقیه با نظام پادشاهی این است که ولی فقیه همواره تلاش می کند تا خودش را با ارزش های اسلامی مطابقت دهد و آنها را رعایت کند. بنابراین یکی از علت هایی که جامعه اسلامی به بن بست نمی رسد و فرمول ترمیدور در انقلاب ایران شکل نمی گیرد بحث وجود ولایت فقیه است.
•در واقع باید وجه مشخصه حکومت یا دولتی که در متن انقلاب اسلامی شکل می گیرد پای بندی به ارزش های اسلامی، اخلاقی و انقلابی باشد تا از حمایت مردمی برخوردار باشد؟
ذکر این نکته لازم است که در زمان انتخابات نظم سیاسی جامعه به هم می ریزد و دغدغه همه این است که رئیس جمهور بعدی در چه مسیری قدم بر خواهد داشت. آیا به اصول و ارزشهای انقلابی پای بند است یا نه؟
آنچه که مسلم است این که از یک طرف مردم ایران طی سال های پس از انقلاب ثابت کرده اند که همواره بر اصول اعتقادی و اسلامی خود تاکید دارند و از سوی دیگر با توجه به بحث بیداری اسلامی در منطقه و مشکلاتی که برای غرب چه در حوزه سیاسی و چه در بحث مسائل اقتصادی پیش آمده مشخص شده که کارآمدی انقلاب ایران به بالاترین سطح تاثیرگذاری است.
مردم در انتخابات و راهپیمایی 22 بهمن باز هم به اصول انقلاب اسلامی که در سال 57 اتفاق افتاد رای می دهند و پای بند هستند. همان مساله ای که غربی ها همیشه درباره آن دچار اشتباه شده اند و نظریات اندیشمندان غربی همچون برینتون و هابرماس را با چالش مواجه کرده است.
باید گفت که همانطور که ارزش های مادی در غرب تعیین کننده هستند در ایران ارزش های اخلاقی ملاک و معیار انقلاب و انتخاب سران مملکت قرار دارد. در ایران حتی در سال های پیش از انقلاب بحث عدالت و ارزش های اخلاقی میان مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و با ظهور اسلام به این ارزش ها به طور وسیع تری پرداخته شده است.
حتی در مواقعی هم که مسائلی همچون آزادی و ارزشهای غربی در کشور مطرح شده اما مردم همواره با شناخت مسیر درست به ارزش های انقلابی بازگشت کرده اند.
