محمد جواد مقصودی- إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّه مُبَارَکًا وَ هُدًى لِّلْعَالَمِینَ(1) نخستین خانه‌ای که برای مردم و ستایش خداوند متعال قرار داده شده، سرزمین مکه است که پربرکت و مایه هدایت همه جهانیان است. در جای دیگر قرآن می‌فرماید: «وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَه لِّلنَّاسِ وَ أَمْنًا»(2) و به خاطر بیاورید بیت (خانه خدا) را محل گرایش و رجوع مردم و امن و امان قرار داده‌ایم. در آیه دیگر می‌فرماید: «وَ لِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا»(3)، اعمال حج به عهده مردم است، در حج خانه کنند البته برای کسی که قدرت رفتن داشته و شرایط برایش مهیا باشد.
مهم‌ترین مکانی که خداوند متعال برای وحدت و همگرایی مسلمین قرار داده کعبه یا بیت‌الله است که برای عظمت آن تشریفاً بیت‌الله یا خانه خدا نامگذاری شده است. البته خدا که نعوذبالله جسم نیست که خانه داشته باشد، اما برای بیان عظمت خانه خدا، آن مکان را بیت‌الله یا خانه خدا نامگذاری نموده است همانند شهرالله، یعنی ماه خدا که ماه مبارک رمضان است و به خاطر عظمت آن تشریفاً ماه خدا گفته شده، البته همه ماه‌ها ماه خداست.
محل و مکان این خانه قدیمی‌ترین خانه‌ای است که همزمان با خلقت بشر و برای نیایش او با ربش مقرر شده است، ودر هر زمانی خانه خدا مورد توجه انسان‌ها بوده است و رویکرد انسان‌ها به این خانه زیاد بوده و علاقه به آن در فطرت یا نهان انسان‌ها مکوّن شده است و لذا می‌فرماید: «وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَه لِّلنَّاسِ وَ أَمْنًا»، یعنی محل اجتماع و گرایش مردم و جای امنیت و بازگشت و امن برای مردم قرار داده است. همانند خانه انسان که وقتی به خانه‌اش می‌رود آرامش پیدا می‌کند. پس رویکرد انسان‌ها به خانه برای آرامش، سکون قلب و امنیت از هر متجاوزی است. آنگاه که انسان امنیت و آرامش را به دست آورد، می‌تواند به ملکوت و حقایق هستی بیندیشد و یا خالق خود را از کُنه هویت خود درک کند و بشناسد و با هویت خود با او ارتباط برقرار کند. لذا این مکان و این خانه برای بشر حائز اهمیت زیادی است که برحسب توان و رشد فکری انسان همه‌جانبه از آن بهره‌برداری کند. در گذشته‌های دور انسان‌های معمولی بنا بر فطرت و پاسخ روحشان به سوی کعبه می‌رفتند و مراسمی را انجام می‌دادند. حتی در جاهلیت اُولی به نظرشان می‌رسید که باید با بدن برهنه طواف خانه خدا بکنند، در گذشته امت اسلامی‌مان و در زمان طاغوت هم مردم به حج می‌رفتند و به صورت ظاهر مناسکی را انجام می‌دادند و با انجام حج تمتع حاجی می‌شدند و برمی‌گشتند و دیگر هیچ، لکن بعد از انقلاب اسلامی و رهنمودهای امام راحل(ره) تحول عظیمی در مناسک حج پدید آمد که یکی از آنها برائت از مشرکین و ایجاد وحدت بین مسلمین بود که از وظایف حجاج مقرر شد، یعنی رفتن به خانه خدا و انجام مناسک برای امتی به‌پا خاسته کافی نیست. امت به‌پا خاسته در اجتماع بزرگ حج پیام قرآنی رسول مکرم اسلام را که برائت از مشرکین است باید اعلام نماید .
باید به دنیا اعلام گردد که ما از مشرکین و کافرین بیزاری می‌جوییم. ما ملتی خداپرست و توحیدی هستیم و هر راه و طریقی که به سوی خدا نیانجامد باطل می‌دانیم. بشر با حقیقت وجودی‌اش تنها با قوانین حقیقی می‌تواند تکامل یابد و قوانین بشری که مبنا، منابع و حقایق ندارد نمی‌تواند به انسانیت انسان رشد و کمال ببخشد. «وَ مَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِیدٍ»(4) امر فرعون و دستور فراعنه، و هر موجودی غیر خدا رشددهنده نیست. دستورات کسی رشددهنده است که انسان را آفرید و به تمام زوایای حیات مادی و معنوی او آگاهی کامل دارد و مهربان‌ترین مهربانان است و هر دستور و حکمی که فرموده تنها برای سعادت خود انسان است. او بی‌نیاز مطلقی است که کوچک‌ترین احتیاجی به کسی یا چیزی ندارد، لذا با فتوای بزرگان و مراجع بزرگ، به‌خصوص امام راحل(ره) و مقام معظم رهبری تحول عظیمی در نگرش به حج اتفاق افتاده است و می‌رود مسلمانان جهان در این مکان و زمان خاص فرصت را غنیمت بشمارند و با ایجاد وحدت در میان خودشان از ظلم و ستمکاری مستکبران جلوگیری کنند و تحول عظیمی در جهان پدید آورند.
ماه ذی‌الحجه ماه بزرگی است که سازمان حج باید آن را غنیمت بشمارد، زیرا در این ماه مکه و مدینه ظرفی برای حضور معتقدان به مبدأ و معاد است و مظروف این ظرف و مکان مؤمنین هستند که اعتقاد به ایدئولوژی و جهان‌بینی اسلامی دارند و همه برای انجام تکالیف می‌آیند. سازمان حج برای این جمع عظیم و آگاهی‌بخشی به حاجیان که از اقطار عالم به این مکان مقدس می‌آیند برنامه‌ریزی کند و هر چه توان دارد نیروهای توانمند که به زبان‌های مختلف تسلط دارند آموزش و آماده و در ماه ذی‌الحجه به حجاز اعزام کند تا با حجاج دیگر کشورها تعامل و اوضاع جهان را با هم بررسی و دشمنی استکبار جهانی را علیه اسلام و مسلمین فاش و با وحدت کلمه و وحدت عمل از جور جائرین بر مسلمین جهان جلوگیری کنند.
برای سازمان حج و زیارت پیشنهادی هم دارم. اول این که هر ساله برای حجاج در تمام نقاط کشور برنامه آموزشی بگذارند تا حاجی‌های ما از نظر ادب و اخلاق سرآمد حجاج سایر کشورها باشند. از نظر ایدئولوژی هم هر چه در توان دارند قوی شوند تا در مقابل هجمه وهابیت پاسخگو باشند و از نظر زبان نیز حداقل بتوانند بعضی از ارزش‌های الهی را به حجاج دیگر کشورها منتقل کنند.
پیشنهاد دومم این است که گروهی را برای تعامل با بعثه‌های دیگر کشورها بسیج کنند. این بعثه‌ها هستند که مردم را می‌آورند تا مناسک حج را انجام بدهند. اگر بعثه‌های دیگر کشورها با بعثه ایران هماهنگ شوند می‌توانند راه‌های مفیدی برای عرضه ارزش‌های دینی و الهی بیابند، چون با تعامل با کشورهای مختلف نسبت به فرهنگ و آداب و رسوم هر کشور آگاهی به دست می‌آورند تا در زمان حج با شناخت آداب و رسوم و فرهنگ مردم آن کشور و اطلاعی که به دست آورده‌اند بتوانند هر چه بهتر مفاهیم ارزشی مورد نظر را با هنرمندی به حجاج دیگر کشورها منتقل کنند و برسانند.
پیشنهاد سوم بنده این است که زبان‌دان‌هایی که اعزام می‌شوند، حداقل جهان‌بینی و ایدئولوژی اسلام را بدانند و به آن معتقد باشند. صِرف دانستن زبان اثری ندارد، زیرا در هنگام گفتگو و تعامل با برادران غیرایرانی بر مبنای اعتقادات و باورهای قلبی خود با آنها مذاکره و صحبت کنند و بطئی نباشد، اینکه به آنچه که از ارزش‌های الهی به دیگران می‌گویند معتقد باشند و آنها را هضم و لمس و درک کرده باشند.
تذکر دیگر این که اگر نظام الهی ما بخواهد رسالت تاریخی خود را در ابلاغ و رساندن حقایق به دنیای اسلام انجام دهد نیازی به صرف میلیاردها دلار یا ریال ندارد، بلکه این امر با سهل‌ترین راه و حضور حاجیان در مکان و زمانی واحد بدون صرف هزینه‌های سنگین میسر خواهد شد، یعنی مکه و مدینه ظرف است و مظروف آن حاجیان مؤمن و معتقدند. اینها در دسترس امت اسلامی و سازمان حج هستند. ما باید از این فرصت استفاده کنیم و با برنامه‌ریزی‌های مختلف از گروه‌ها و فرهنگ‌های متفاوت چه نوشتاری و چه گفتاری بهره ببریم و ارزش‌های الهی را به آنها منتقل کنیم. این امر با هزینه‌های بسیار کم که خداوند متعال در اختیارمان قرار داده شدنی است.
از صدا و سیما هم درخواست می‌کنم با همکاری سازمان حج بخشی از شبکه‌های تلویزیونی مثلاً هفته‌ای یک بار یا یک روز در میان از مناسک، فلسفه و اهداف حج برای همه مردم بگویند تا مردم بدانند خداوند متعال حج را برای رشد و تعالی انسان در نظام ارزشی الهی قرار داده است. از این طریق مردم بسیار آگاه می‌شوند و حاجی‌هایی هم که هر سال می‌خواهند به مکه بروند با استفاده از برنامه‌های تلویزیون آموزش می‌بینند و در آنجا در مقابل تبلیغات وهابیت که بسیار علیه شیعه هست با برهان قوی مقاومت و دید وهابیت را ابطال تا بدانند که این تبلیغات باطل است و بتوانند در مقابل هجمه‌های عظیم وهابیت از شیعه مظلوم دفاع و نظر وهابیت را فاقد ارزش نمایند.
و السلام علیکم و رحمه الله.
پی‌نوشت‌ها:
قرآن کریم، سوره آل‌عمران، آیه 96
قرآن کریم، سوره بقره، آیه 125
قرآن کریم، سوره آل‌عمران، آیه 97
قرآن کریم، سوره هود، آیه 97
