***
در خبرها آمده بود که امریکا قصد دارد مفاد جدیدی را به توافقنامه ژنو اضافه کند. آیا چنین امری شدنی است؟
معمولاً در قراردادهای توافق‌نامه‌ها به دلیل این که از یک طرف زمینه گپ و گفت و از طرف دیگر یک قرار غیر رسمی است، به نظر نمی‌رسد در اصل موضوع منعی باشد، ولی در مورد پرونده هسته‌ای به علت حساسیت موضوع و این که بحث هسته‌ای با برخی حوزه‌ها به‌ویژه امنیت و امور بین‌المللی مرتبط است می‌تواند با حساسیت و ملاحظاتی همراه باشد. در مورد این حساسیت باید دید طرفین چه می‌گویند و چه درخواستی را مطرح می‌کنند.
به نظر شما اگر آمریکا بخواهد مفادی را به توافقنامه اضافه کنند، آن موارد چه خواهد بود؟
در همین مدتی که بعد از توافقنامه ژنو موضوع مطرح شد، کشورهای غربی دو سه ملاحظه داشتند؛ یکی بحث تعهداتمان بود که با آنچه که در ژنو مطرح شد، تفاوت داشت؛ دیگری بحث‌های مرتبط با حوزه دسترسی‌ها بود که غربی‌ها اصرار دارند این موضوع هر چه بیشتر در اختیار آژانس قرار بگیرد؛ مورد دیگر بحث‌های مرتبط با تعهدات بین‌المللی مثل بحث پروتکل الحاقی است که اینها اصرار دارند این موضوع هر چه سریع‌تر حل شود، ولی تیم مذاکره‌کننده ما معتقد است پروتکل الحاقی با توجه به تعهداتی که برای ما ایجاد می‌کند توسط نمایندگان مجلس تصویب شود و به دولت ابلاغ و دولت متعهد شود. نکته چهارم که از نکات مهم است، این است که آنها علاقمندند تا آنجایی که می‌توانند از ما اطلاعات کسب کنند، چون فکر می‌کنند مجموعه اطلاعاتی که به دست آوردند و می‌آورند می‌تواند بسیار کمک و فضا را شفاف کند. در عین حال آنچه که خیلی برای آنها مهم است این است که خیلی اصرار دارند تا آنجایی که می‌توانند جمهوری اسلامی ایران را در فضای فعالیت، تعهدات، گپ و گفتگو و مبناهایی که قول و قرار می‌گذارند محدود کنند تا بتوانند کنترل مورد نیازشان را در فضاهای هسته‌ای ـ‌که از نظر آنها جزو فضاهای (High Level) یا تکنولوژی برتر است‌ـ اعمال کنند، لذا به نظرم می‌رسد آنچه که امروز دغدغه امریکایی‌ها و بالطبع دغدغه 1+5 هست، این است که با توجه به این زمینه مقدماتی و توافق به وجود آمده اصطلاحاً این توافق را سفت و همه‌جانبه کنند تا خیالشان راحت شود.
پس هدفشان این نیست که توافقنامه را دور بزنند؟ واقعاً نمیخواهند زیرش بزنند؟
فضای توافقنامه به‌گونه‌ای نیست که بخواهند زیرش بزنند، چون اولاً توافقنامه الزام‌آور نیست، یعنی تعهدی است که دو طرف بنا بر ملاحظات، مقتضیات و خواستشان آمدند و قراری گذاشتند و امکان دارد این قرار در مناسبات بین‌المللی ثبت نشده یا اگر هم ثبت شده باشد هیچ نیروی بین‌المللی پشت آن نایستاده است که اگر یک نفر خطایی کرد سازمان ملل یا شورای امنیت ورود پیدا می‌کند و طرفین را به صلابه می‌کشد، چون در این توافقنامه و قراردادی که ایران با 1+5 بسته است، محل حل اختلاف خود شورایی مرکب از حاضران بر سر میز قرار داد است. لذا نشان می‌دهد که این توافق پیش از آن که یک توافق رسمی و با پشتوانه بین‌المللی باشد، یک توافق مورد خواست دو طرف است که دارند با یک فضای همراه با اعتمادسازی جلو می‌روند تا ان‌شاءالله بعدها به توافق بزرگ‌تری برسند.
هر یک از طرفین از بعضی مواد توافقنامه برداشت‌های نادرست کرده بودند. آیا این موضوع به انگیزه آمریکا برای دست کاری و افزودن به مواد توافقنامه مربوط است؟
اگر منظورتان متنی است که امریکایی‌ها بلافاصله پس از توافق، صبح روز یکشنبه منتشر کردند این طور نیست، چون امریکایی‌ها یک اقدام غیر اخلاقی و غیر حرفه‌ای انجام دادند و آن هم این بود که قبل از این که متن رسمی توافقنامه ژنو منتشر شود، متنی را منتشر کردند که یک مقدار با متن رسمی متفاوت است. در آنجا امریکایی‌ها قدری به خودشان امتیاز و میدان‌داری‌شان را به رخ دیگر کشورها نشان دادند، ولی بعداً که سند رسمی منتشر شد با متن اول یک مقدار تفاوت داشت، اما آنچه که مهم است این است که دو طرف علاقمندند موضوع هسته‌ای در فضای اعتمادآفرینی و در سایه تعاملات قابل فهم طرفین حل شود. آنچه که جمهوری اسلامی ایران در شرایط فعلی به دنبال آن می‌گردد این است که بتواند فضای ذهنی غرب ـ‌چه کشورهای اروپایی و چه امریکاـ را نسبت به خودش تغییر بدهد و نشان دهد جمهوری اسلامی کاملاً قابل اتکاست و مهم‌تر از همه این که در حال حاضر جمهوری اسلامی در تلاش هست مطرح کند فضای پرونده هسته‌ای عامل تشدید نزاع‌ها در فضای منطقه‌ای و بین‌المللی است و کشورمان دارد با تصحیح و ترمیم نگاه‌ها به نقش‌آفرینی مثبت و مهمش در فضای منطقه‌ای و بین‌المللی نزدیک می‌شود.
رسانه‌های امریکایی تلاش می‌کنند به ما بفهمانند اوباما می‌خواهد از تحریم‌های جدید علیه ایران جلوگیری کند، ولی کنگره امریکا به دنبال این است که این تحریم‌ها را اضافه کند. نظرتان در این باره چیست؟
این خبر را درست می‌دانم، زیرا این کشمکش و چالش بین دولت و کنگره امریکا هست که دو حزب نوعی کُرکُری‌خوانی در فضای سیاسی و مدیریت جامعه در امریکا دارند که همین کرکری‌خوانی‌ها و رقابت‌ها می‌تواند فضای افکار عمومی را برای انتخابات بعدی شکل بدهد. به این دلیل است که امریکایی‌ها در آستانه انتخابات محلی هستند که این انتخابات زمینه انتخابات پارلمانی و دیگر اتفاقات را فراهم می‌کند. آنچه در گذشته مطرح بوده این است که شاید بخشی از آنچه که اوباما چندین بار مطرح کرد که گزینه‌ها روی میز هست همین باشد، چون آنچه که بعد از توافقنامه ژنو مطرح بود، این بود که دولت امریکا تحت فشار هست، چون لایحه‌ای را که مجلس نمایندگان می‌خواهند در خصوص تشدید تحریم بنزین یا برخی سازمان‌ها و نهادها به تصویب برسانند، دولت ممانعت ایجاد می‌کند. به نظر می‌رسد این موضوع درست است و امریکایی‌ها یا لااقل جریان جمهوری‌خواه نمی‌خواهد میوه ارتباط با جمهوری اسلامی یا حل مسئله تنازع بین ایران و امریکا را حزب دموکرات ببرد و آنها علاقمندند خودشان از این فضا بهره‌گیری کنند، لذا این یک رقابت بین حزبی در امریکاست که طرفی که الان سوار است علاقمند است از این فضا استفاده کند و طرفی که پیاده است ممانعت ایجاد می‌کند و با تغییر دولت اگر دولت جمهوری‌خواهی بر سر کار بیاید او هم چنین فضایی را ایجاد خواهد کرد. بیشتر رقابت‌ها حزبی است و رنگ و بوی فشار، تحریم و تشدید نگاه‌ها را تزریق می‌کند.
متن اصل توافقنامه که منتشر شد، در کشور خودمان بعضی ها مطرح کردند این با آنچه که قبلاً شنیده بودیم از توافق ها بسیار متفاوت است. این نگاه را قبول دارید؟
با این نگاه موافق نیستم، چون اگر بگوییم یک نفر یا یک گروه این توافقنامه را نوشتند، امضا یا چانه‌زنی کردند، مثل این است که اصطلاحاً بگوییم یک تیم خودشان بریدند و دوختند. ولی چون موضوع توافقنامه محل اجماع هفت طرف بوده است، دیگران هم وقتی متن رسمی منتشر شد اظهارنظر رسمی یا خلاف متن نکردند و نمی‌شود گفت آنچه که ارائه شده برخلاف واقعیت‌هاست. اگرچه شاید در مورد برخی کلمات و عبارت‌ها بشود تعبیر چندگانه یا تعبیری غیر از آنچه که مورد نظر نویسندگان بوده است کرد، لذا برخی جاهایی که منتقدین انتقاد کرده‌اند، برداشت‌های متفاوتی بوده که بعضی جاها قابل اعتناست و برخی جاها قابل اعتنا نیست.
پیش‌بینی‌تان در باره ژنو 2 چیست؟
به نظر من ژنو 2 در صورتی شکل می‌گیرد که دو طرف بتوانند اولاً روی یک چالش مهم توافق و ثانیاً همدیگر را قبول که در مورد آن چالش با هم مذاکره کنند. مدت‌ها بود بحث دولت انتقالی محور ژنو 2 و بعد از آن بحث دولت بشار در مذاکرات مطرح بود. در حال حاضر به نظر می‌رسد شکل‌گیری یک فضای سیاسی قابل حضور گروه‌های مختلف برای آینده سوریه محور بحث است. سفرهایی که اخضر ابراهیمی به کشورهای منطقه و بیرون از آن کرد نشان می‌دهد، وی با این چالش مواجه بوده است که کشورها و گروه‌های مختلف منافع، شعارها یا خواسته‌های متفاوتی داشته‌اند که این خواسته‌ها نتوانسته بودند در چند ماهی که ایشان روی این پرونده کار کرد زمینه آن نشست را فراهم کند. به نظر می‌رسد ژنو 2 با این مسئله مهم مواجه هست که هنوز نتوانسته‌اند دستور کار واحدی برای آن تعریف کنند. شاید اگر قدرت‌های بزرگ توافق کنند بتوانند یک دستور کار اجباری مثل فضای سیاسی آینده انتخابات را عملی سازند، اما به نظر می‌رسد تا دو طرف قبول نکنند فضای مناسب و مثمرثمری در ژنو 2 شکل نخواهد گرفت.
با اظهارات اخیر جان کری، گویا ایران مخالفی برای حضور در ژنو 2 نخواهد داشت و می‌تواند در آنجا حضور یابد.
هم تجربه ژنو 1 در اختیار هست و هم مجموعه رایزنی‌هایی که اخضر ابراهیمی انجام داد و هم نتیجه ندادن توافقات ژنو 1 نشان داد در پرونده سوریه همه عناصر بازیگر مهم و سرنوشت‌ساز باید حضور داشته باشند تا تحولات در سوریه نقش جدی بگیرد. به‌طور حتم در این فضا جمهوری اسلامی ایران نمی‌تواند حذف شود، زیرا یکی از عناصر مهم و بازیگران مؤثر هست.