محمد علایی- توافقنامه ژنو شاید شروع خوبی باشد اما توقفگاه خوبی نیست و باید با سرعت آن را پشت سر گذاشت. قطعا همچون دو ماه گذشته، تیم دیپلماتیک ایران در چارچوب سیاست‌های کلان نظام و در مسیر دفاع از حقوق ملت، از حمایت تمامی ملت ایران در مذاکرات برخوردار خواهد بود.
درحالی که پس از ده سال مذاکره، بالاخره ایران با گروه 1+5 به یک توافق اولیه دست یافتند این امیدواری ایجاد شد که پرونده هسته‌ای ایران برای همیشه تا چند ماه دیگر به روند عادی خود در نهادهای بین المللی برگردد.
هنگامی که متن این توافقنامه اولیه هسته‌ای مورد مطالعه قرار گیرد، شاید از بعد اقتصادی آن در قدم اول به غیر از بازگشت اموال حقه ایران در فروش نفت که در کشورهای دیگر بلوکه شده بودند و برخی موارد دیگر، مانند آزادسازی قطعات هواپیما و... برد قابل توجهی نصیب ایران حداقل در این مرحله نشده است. اما با نگاهی دقیق‌تر در بطن این توافقنامه ایران را شاهد چندین برد و موفقیت تاریخی می‌بینیم.
پذیرش حق غنی سازی در خاک ایران
این توافق چهار صفحه‌ای مورد تفاسیر متعدد از سوی طرفین قرار گرفته است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در سخنانی که پس از حصول توافق ایراد کرد از آن به عنوان «توافقی ضامن حقوق مردم» ایران یاد کرد که نه‌تنها غنی‌سازی را متوقف نمی‌کند بلکه از تحریم‌های یک جانبه غرب نیز خواهد کاست.
چند دقیقه پس از سخنان آقای ظریف، جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده تفسیری دیگر از توافق ارائه کرد که با تعابیر ظریف فاصله زیادی داشت. وی پس از آن نیز در مصاحبه‌های متعدد ابراز داشت که نه‌تنها حق غنی‌سازی ایران مورد تایید قرار نگرفته بلکه در دوره ۶ ماهه توافق، آمریکا با ایران بر سر کاهش ابعاد برنامه هسته‌ای گفتگو خواهد کرد.
تعابیر مختلفی که از این توافق می‌شود، بیانگر آن است که توافق، قابل تفاسیر مختلف است و لذا قطعا می‌توان ابهاماتی را در آن شناسایی کرد و توافق مزبور باید از منظر حقوقی و سیاسی مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
این به معنای نفی تلاش‌های انجام پذیرفته یا نفی نفس مذاکره نیست. توافق مزبور قطعا نکات مثبتی دارد: «اشاره مستقیم به غنی‌سازی توسط ایران، برگشت‌پذیر بودن اقدامات اعتمادساز داوطلبانه ایران، ادامه غنی‌سازی در دوره ۶ ماهه توافق و کاهش بخشی از تحریم‌های ضدایران» از جمله نکات مثبت است.
در توافقنامه ژنو، دو بار به حق غنی‌سازی ایران اشاره شده است. یک بار در مقدمه و یک بار در بخش پایانی. در مقدمه چنین آمده است: «این راه حل جامع متضمن یک برنامه غنی سازی با تعریف مشترک و محدودیت‌های عملی و اقدامات شفاف ساز به منظور تضمین ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای می‌باشد.» در بخش پایانی نیز آمده است: «گام نهایی باید متضمن یک برنامه غنی‌سازی باشد که توسط طرفین تعریف می‌گردد، برنامه‌ای که شاخصه‌های آن با موافقت طرفین و منطبق با نیازهای عملی، با محدودیت‌های مورد توافق در خصوص دامنه و سطح فعالیت‌های غنی‌سازی، ظرفیت غنی‌سازی، محل‌هایی که در آن غنی‌سازی انجام می‌شود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای دوره زمانی که مورد توافق قرار می‌گیرد، تعیین می‌گردد. »
اولین برد مشهود، پذیرش انجام غنی سازی ایران توسط ۱+۵ بر خلاف قطعنامه‌های صادر شده تاکنون در شورای امنیت می‌باشد. حقی که به گفته عراقچی در ژنو، ساعت‌ها بر روی کلمات توافق آن بحث شد.
اینکه غنی سازی حتی به صورت غیر مستقیم و در چارچوب ان. پی. تی. مورد قبول طرف مقابل قرار گرفته خود یک برد محسوب می‌شود. باید به یاد داشت، زمانی غربی‌ها حاضر به پذیرش وجود یک سانتریفیوژ در ایران نبودند. اما به واسطه مقاومت ده ساله، غنی سازی ۵ درصد را پذیرفته‌اند.
افزایش وجهه بین‌المللی ایران
ایران توانست با این توافق از دوره گذشته خود عبور کند و وارد فصل تازه‌ای شود. توافق با شش قدرت جهانی نشان داد ایران کشوری تعامل کننده با جهان می‌باشد و قصد انزوا و درگیری را ندارد. این فرصت برای دستگاه دیپلماسی باعث تهدید زدایی و رفع نگرانی از سوی دیگر کشور‌ها می‌شود. چراکه تعدادی از کشورهای جهان به صورت معمول دارای روابط مناسبی با ایران هستند، اما به واسطه تهدیدهای قدرت‌های غربی و درصدر آن‌ها، آمریکا، مبنی بر تحریم و مجازات کردن آن کشور‌ها، طی سالیان گذشته روابط خود با ایران را کاهش داده‌اند. در حال حاضر با توجه به کاهش شدید این نگرانی‌ها، این کشور‌ها که معمولا پیشینه روابط خوب با ایران را دارند، انگیزه پیدا خواهند نمود مجددا روابط خود را با ایران گسترش دهند.
پافشاری ملت در احقاق هسته‌ای؛ عامل اصلی توافق ژنو
مطمئنا تاکنون بخش زیادی از مردم ایران از بحث هسته‌ای و دستیابی به این فناوری حمایت کرده و این مسئله به مطالبه‌ای عمومی تبدیل شده بود. حتی کسانی که معتقد به انرژی صلح آمیز هسته‌ای در داخل کشور نبودند نیز، با دیدن رفتار دوگانه غرب، این اواخر اصرار داشتند دیپلمات‌های ایرانی بر سر حرف خود باقی بمانند و از حقوق هسته‌ای پیش آمده عقب نشینی نکنند.
این پافشاری و اصرار در نهایت کشوهای غربی را وادار به کوتاه آمدن طرف‌های غربی در برابر خواسته‌های نمایندگان ایران کرد. چرا که اگر آنان این مطالبه عمومی در داخل ایران را نمی‌دیدند، راه را برچانه زنی بیشتر و موثر‌تر تیم مذاکره کننده ایرانی می‌بستند.