مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
زمینه های فکری و ماهیت سیاسی تصمیمات اخیر ترامپ را چگونه ارزیابی می کنید؟
برخی از تصمیمات روزهای اخیر آقای ترامپ در کنار بخشی از مواضع وی در دوران مبارزات انتخابات ریاست جمهوری، آشکارا نشانگر مشابهت هایی میان این مواضع با دیدگاه هایی است که از سوی جریان موسوم به alternative right یا راست آلترناتیو در سال های گذشته ابراز شده است.
تاکید آقای ترامپ در خصوص پاک سازی نژادی و تاکید بر ملی گرایی به عنوان مهمترین راهکار برون رفت از چالش‌هایی که آمریکا با آن ها مواجه است، در همین راستاست.
این در حالی است که جنبش راست آلترناتیو نیز در مواضع خود بر طرفداری شدید از سفیدپوستان، مخالفت با جنبش فمینیسم، یهودی ستیزی، بیگانه هراسی و اسلام ستیزی تاکید دارد. این مواضع که بارها در وعده‌های انتخاباتی دونالد ترامپ هم تکرار شد، به نوعی می تواند وجه مشترک میان دیدگاه های رئیس جمهور جدید آمریکا با مبانی فکری این جنبش به شمار می رود. البته نخستین بار خانم «هیلاری کلینتون» نامزد حزب دموکرات و بازنده این دوره از انتخابات، در جریان رقابت های انتخاباتی در «ایالت نوادا» و هنگامی که ترامپ را متهم به دامن زدن به شعله‌های نژادپرستی می کرد، یه این شباهت ها اشاره نمود.
در خصوص سوابق و دیدگاه های راست آلترناتیو بیشتر توضیح دهید.
این واژه نخستین بار، توسط ریچارد اسپن (Richard Spencer)یک نژادپرست سفیدپوست، در سال ۲۰۱۰ به کار برده شد تا جنبشی که حول ملی‌گرایی افراطی سفید پوستان تشکیل شده بود را توصیف کند. طرفداران این نگرش، به صورت مداوم از تبلیغات نازی‌ها در اظهاراتشان استفاده کرده اند. بسیاری از منتقدین در غرب، یهودی‌ستیزی، مخالفت با همجنس‌بازی، نژادپرستی سفیدپوستی، اسلام‌هراسی و پوپولیسم دست راستی را از مهمترین ویژگی های راست آلترناتیو توصیف می کنند.
یعنی معتقد هستید که ترامپ از این جنبش پیروی می کند؟
نه؛ من چنین قضاوتی نکردم و این برداشت شما حرف درستی نیست. من در توصیف زمینه های تصمیمات اخیر ترامپ، به مشابهت میان دیدگاه های وی با این جنبش پرداختم. البته هستند برخی از تحلیل گران که با اشاره به نگرش ها و سوابق برخی از نزدیک ترین مشاوران ترامپ، حدس و گمان هایی را در این خصوص عنوان می کنند. به طور مثال «استفان کوین بانون» که از ۲۸ ژانویه ۲۰۱۷ به عنوان دستیار و استراتژیست ارشد رئیس‌جمهور آمریکا و از اعضای دائم کمیته اصلی شورای امنیت ملی در دوران ترامپ معرفی شد، تا پیش از آن به عنوان رئیس اجرایی Breitbart News، یک وب‌سایت خبری-تحلیلی فعالیت می کرد که دارای گرایش های آشکار راست آلترناتیو بوده است.
به نظر شما، در دوران ترامپ سیاست های تقابلی با ایران افزایش پیدا خواهد کرد؟
پاسخ به این سوال نیازمند زمان و همچنین گفتگو در موضوعات دیگری است که نتیجه آن موضوعات، بر این مساله نیز تاثیر خواهد گذاشت. در خصوص این موضوع نباید شتاب زده و عجولانه رفتار کرد. چند هفته ای بیشتر از تشکیل دولت جدید آمریکا نمی گذرد و هنوز افراد کلیدی و اصلی ترامپ در برخی پست های مهم مستقر نشده اند. همچنین تنش و مخالفت در دو سطح داخلی و بین المللی با سیاست های اعلامی ترامپ روزانه در حال گسترش است. ترامپ با انبوهی از تعهدات داخلی روبروست که مهمترین آن ها جنبه اقتصادی دارد. هر گونه اقدامی که منجر به ماجراجویی در خارج از مرزهای آمریکا باشد، ترامپ را با موج گسترده ای از مطالبات زمین مانده و متراکم داخلی مواجه خواهد ساخت. بر خلاف تصمیمات اخیر ترامپ، به نظر می رسد وی در حال تماس و ارزیابی مستمر مواضع دیگر کشورهاست. وی چالش های فزاینده ای با اتحادیه اروپا، چین، ژاپن و حتی در مواردی کمتر با روسیه خواهد داشت. دولت ترامپ تا زمانی که راهبرد مشخصی برای حل و فصل این چالش ها نداشته باشد، نمی تواند نسبت به افزایش مزاحمت های بی ثمر دولت آمریکا نسبت به جمهوری اسلامی ایران، فکر کند. چرا که هر اقدامی در این خصوص نیازمند مقدماتی از جمله اجماع سازی است؛ که رفتارهای فعلی آقای ترامپ و ارزیابی مقدماتی از وضعیت واکنش های داخلی و بین المللی در مقابل وی، نشان می دهد که در حال حاضرر دولت آمریکا در پایین ترین سطح توانمندی برای اجماع سازی در خصوص تصمیمات آقای ترامپ قرار دارد. امروز بخش های قدرت مندی از جامعه آمریکا همچون رسانه ها، جامعه مدنی، عرصه عمومی و حتی بخش هایی از حاکمیت همچون دادگاه ها و قضات عالیرتبه آمریکا، در مقابل این تصمیمات واکنش نشان داده و مخالفت می ورزند.
نقش موفقیت های اخیر منطقه ای جمهوری اسلامی ایران را در این موضوع چگونه ارزیابی می کنید؟
بدیهی است که قدرت بالای بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران از مهمترین مولفه های محاسباتی در راهبردهای آتی ترامپ نسبت به ایران محسوب می شود، اما مهمتر از قدرت بازدارندگی، بالابودن شاخص های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران و به خصوص «مردم سالاری و اتکاء به مردم در داخل» و«نفوذ معنوی و بهرمندی ازحمایت افکار عمومی در منطقه»، از مهمترین شاخص هایی است که نمی توان به راحتی از کنار آن ها گذشت.
تمام تلاش برخی از لابی های فعال در آمریکایی، مقامات اسرائیلی و دولت های مرتجع عرب در منطقه، این است که روسیه و چین و برخی از کشورهای اروپایی متقاعد شوند تا اعمال برخی محدودیت‌ها در مقابل ایران را به قیمت ایجاد روابط حسنه با آمریکا قبول کنند. البته این توهمی است که به دلایل عقلانی، منطقی و محاسباتی محقق نخواهد شد و در صورت مدیریت صحیح دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، می تواند نتایج معکوسی به همراه داشته باشد و به تقویت روابط ایران با کشورهای مورد اشاره منجر شود.
در بعد جهانی چطور؟ آیا آمریکا خواهد توانست مجدد اجماعی جهانی علیه ایران شکل دهد.
در کوتاه مدت و میان مدت بعید به نظر می رسد. برجام از این جهت دستاوردهای خوبی با همت مذاکره کنندگان به همراه داشته است. نمونه آن نیز هفته گذشته بود که شورای امنیت سازمان ملل به درخواست آمریکا در یک نشست موضوع آزمایش موشکی ایران را مورد بررسی قرار داد و بدون نتیجه‌گیری به کار خود پایان داد. در این جلسه نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل مدعی شده بود این آزمایش نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که در سال ۲۰۱۵ به تایید رسیده و امضا شده است. از سوی دیگر بسیاری از طرف های بین المللی همچنان خود را به برجام متعهد می دانند و در شرایطی که روابط کشورهای عضو پنج به علاوه یک با آمریکا در وضعیت خوبی قرار ندارد، امکان هرگونه اجماعی علیه جمهوری اسلامی ایران نیز منتفی است. البته برخی از کشورهای اروپایی تلاش دارند تا آماج اختلافات میان آمریکای دوران ترامپ با اتحادیه اروپایی را به سمت و سوی دیگری و از جمله به سمت ایران منحرف کنند.
اگر امکان دارد به نمونه هایی از این مخالفت های اروپاییان با مواضع ترامپ اشاره کنید.
این مخالفت ها در دوسطح «نخبگان و سیاست مداران» و «افکار عمومی مردم جهان و از جمله اروپاییان» در حال بروز و ظهور است. در همین هفته گذشته فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنانی اعمال محدودیت سیاست های مهاجرتی از سوی «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا را مورد انتقاد قرار داد. همچنین «کریستین کرن» صدراعظم اتریش در ارتباط با ممنوعیت مهاجرتی اِعمال شده از سوی ترامپ بر اتباع هفت کشور مسلمان از این تصمیم انتقاد و آن را «بسیار مسئله ساز» توصیف کرد. صدراعظم اتریش در ادامه بر این نکته پای فشرد که آمریکا به واسطه مداخلات نظامی خود در منطقه خاورمیانه در برابر موج پناهجویان مسئول است.
همچنین در اغلب کشورهای جهان هزاران نفر از معترضان در مخالفت با سیاست‌های ترامپ و به ویژه فرمان رئیس جمهور آمریکا برای ممنوعیت ورود مهاجران و پناهجویان هفت کشور مسلمان، تظاهرات کردند. دامنه این اعتراضات به گونه ای گسترده است که بسیاری از کشورهای جهان، از استرالیا و ژاپن گرفته تا مکزیک را شامل می شود و بسیاری از مقامات عالیرتبه، رهبران احزاب برجسته و سیاستمداران در این حرکت های اعتراضی حضور و مشارکت دارند.
سیاست تقابلی جمهوری اسلامی ایران در قبال مواضع ترامپ چگونه باید باشد؟
پرهیز از هرگونه اظهارات شتاب زده در قبال مواضع غیر منطقی ترامپ، بسیار مهم است. هدف هر گونه واکنش احتمالی و اقدام متقابل جمهوری اسلامی ایران، می بایست دولت آمریکا باشد و نه مردم آمریکا. در دورانی که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با پذیرش برجام، التزام خود به منطق، تفاهم جمعی، گفتگو و عقلانیت را به رخ جهانیان کشیده است، باید از این دستاورد مهم در افکار عمومی جهان مراقبت نمود.
افکار عمومی دنیا در حال دست یافتن به این برداشت واقعی است که "ترامپ خطرناک است، اما نه برای ایران”؛ بلکه در واقع "ترامپ برای دموکراسی، حقوق بشر، صلح جهانی و حتی آینده آمریکا بسیار خطرناک است”.
من برخلاف بسیاری از اظهار نظرهای روزهای گذشته که در رسانه ها منتشر شده است، معتقدم که ترامپ برای جمهوری اسلامی ایران یک فرصت طلایی است. چرا که نشان دهنده چهره بدون رتوش، ادبیات تهی از منطق و رفتاری متکبرانه تفکری است که سالها با ظاهری آراسته بر جهان حکم رانده است. در مقابل، امروز بهترین زمان برای معرفی چهره واقعی ایران درجهان است. افکار عمومی جهان در حال مقایسه میان متانت، قوت استدلال و رفتار منطقی جمهوری اسلامی ایران و آمریکاست. امروز به اذعان رسانه ها و مراکز معتبر آمریکایی، ایرانیان مقیم آمریکا، تحصیل کرده‌ترین گروه مهاجر در کشور آمریکا محسوب می‌شوند و علیرغم سال های سال دشمنی آشکار آمریکا با ایرانیان و جمهوری اسلامی ایران، تا کنون هیچ گونه تهدید، افراط گرایی و یا رفتارهای تروریستی- برخلاف اتباع دیگر کشورهای دوست آمریکا در منطقه- از سوی جمعیت انبوه ایرانی مقیم آمریکا، بر علیه مردم وجامعه آمریکا صورت نگرفته است.
بر طبق یکی از پژوهش‌های مؤسسه فناوری ماساچوست، گروه ایرانیان مهاجر، ۵۰٪ بالاتر از حد میانگین جامعه در ایالات متحده درآمد کسب می‌کنند و از گروه‌های موفق جامعه آمریکا محسوب می‌گردند. به گفته برخی منابع، سهم ایرانیان در اقتصاد ایالات متحده ۴۰۰ میلیارد دلار است.
اما آمریکایی ها در روزهای اخیر به صراحت علیه توانمندی های موشکی ایران اظهار نظر کرده و تحریم های جدیدی را نیز اعلام کرده اند.
جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است که هر نوع تحریم جدیدی را مغایر با روح برجام می‌داند. همچنین بار ها تصریح نموده است که توسعه توانمندی های موشکی کشور، که صرفا برای اهداف دفاعی و حمل تسلیحات متعارف طراحی شده و هیچگاه جز در دفاع مشروع بکار گرفته نخواهد شد، حق مردم ایران بر اساس حقوق بین الملل و منشور ملل متحد بوده و هرگونه مداخله دیگران در این زمینه نقض قواعد آمره حقوق بین الملل و خارج از صلاحیت هر کشور و نهادی است. نکته مهم این است که از نظر همه جریان ها، گروه ها و احزاب سیاسی ایران، امنیت جمهوری اسلامی ایران غیرقابل مصالحه و غیرقابل مذاکره است. به تعبیر جناب آقای ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان «ایران تحت تاثیر تهدیدات قرار نخواهد گرفت چراکه امنیتش از مردمش ریشه می‌گیرد. ما هرگز آغاز کننده جنگی نخواهیم بود، اما می توانیم به تمام ابزار دفاعی‌مان تکیه کنیم». مردم و همه جریان ها و احزاب سیاسی ایران با گرایش های مختلف، در روز بیست و دوم بهمن امسال یک بار دیگر این همگرایی و اتفاق نظر ایرانیان سراسر جهان، در قبال دفاع همه جانبه از دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران را به جهانیان نشان خواهند داد.
حزب موتلفه اسلامی به عنوان یکی از فعال ترین احزاب کشور در قبال مسائل بین المللی در مواجهه با اقدامات اخیر آمریکا، چه واکنشی نشان خواهد داد؟
حزب موتلفه اسلامی در جلسه آتی نشست سه جانبه رهبران و مقامات ارشد احزاب سه قاره آسیا، اروپا و آمریکای لاتین، به تشریح سیاست های غیر منطقی آمریکا و تبیین مواضع استدلالی و روشن جمهوری اسلامی ایران خواهد پرداخت. همچنین رایزنی و گفتگو هایی با مسئولان و مقامات احزاب هفت کشوری که درفهرست محدودیت های ابلاغی ترامپ در خصوص مهاجران قرار گرفته اند، انجام شده است. در چند روز آینده هیاتی عالیرتبه از حزب موتلفه اسلامی با مقامات ارشد حزب کمونیست چین، در پکن دیدار و گفتگو خواهند داشت. با توجه به گسترش اختلافات لفظی میان چین و آمریکا، یکی از مهمترین محورهای این جلسات گفتگو در خصوص تبادل نظر و همکاری های دوجانبه در قبال این موضوعات است.
در پایان، به نظرشما آیا مواضع ترامپ در سطح منطقه ای تاثیری بر مبارزه با افراط گرایی خواهد داشت؟
مقابله با افراط گرایی عریان در منطقه، می تواند به نقاط پایانی خود نزدیک شود و البته همگان می دانند که جمهوری اسلامی ایران پیشگام و موثر در این روند بوده است. حال در شروع شکل گیری نظم جدید امنیتی منطقه ای، برخی کشورها که به اهداف پنهان خود از اتفاقات تاسف بار این سال ها نرسیده اند، می خواهند ایران را وجه المصالحه تفاهم خود با آمریکا کنند. حال آنکه نمی دانند که امنیت ناشی از اقدامات جمهوری اسلامی ایران در منطقه، بر خلاف اقدامات آنان، امنیت مردم محور است و نه امنیت قدرت محور و مردم رها شده از چنگال تروریسم افراط گرایی در این منطقه این مساله را به خوبی می دانند.
نکته بسیار جالب این است که هرچند ترامپ تا به حال چیزهای زیادی درباره داعش گفته است و حتی در سخنرانی مراسم تحلیف خود قول داد که گروه تروریستی داعش را ریشه کن کند، اما داعش تا کنون در مورد ترامپ به طور کامل ساکت بوده است. به نظر می رسد لفاظی ها و مواضع اخیر ترامپ، فرصت تبلیغاتی خوبی برای این گروه و متحدان اصلی آن ها در جهت یافتن پوشش و بهانه هایی جدید به منظور گسترش ایده های غرب ستیزانه و به تبع آن گسترش تروریسم در غرب به حساب می آید. موضوعی که می تواند به ابزار فشاری موثر برای تغییر موازنه در سیاست های اعلامی کشورهای اروپایی در قبال رخدادهای جدید، محسوب شود.
