حسن لاسجردی- تحولات سوریه به باور صاحب نظران علاوه بر عناصر درونی که نقش اساسی در وقوع حوادث در این کشور داشته اند، زمینه نقش آفرینی پررنگ قدرتهای منطقه ای و فرا منطقه ای را نیز فراهم ساخته است. از آغاز بحران سوریه تاکنون به دلایل گوناگون حضور بازیگران منطقه ای در این میدان به حدی جدی و پردامنه بوده که  آنها تمامی تلاش خود را صرف اثبات توانایی و اهداف خود کردند و مزید اطمینان از غلبه دادن نگاه خود در آرایش سیاسی احتمالی آینده، زمینه مشارکت فعالتر قدرتهای بیرون منطقه را نیز مهیا ساختند.

در چنین فضایی بطور حتم رقابت ها نفس‌گیر، پیچیده و دارای اضلاع  متعدد خواهد بود و این در هم تنیدگی عناصر به حدی است که تصویر آینده ای روشن وحتی امید بخش را از ذهن دور کرده و تمامی نگاهها به رویدادها و اتفاقات غیر قابل پیش بینی متمرکز خواهد بود.
ازسوی دیگر به جهت حساسیت موقعیت استراتژیک سوریه برای شکل گیری پازل آتی خاورمیانه ، رقابتی در منطقه شکل گرفته که به نظر می رسد گرافیک ترتیبات سیاسی و امنیتی آینده را می توان از آن تصور نمود و بر اساس آن چیدمان جدیدی را نیز استنباط کرد.
در میان عناصر دارای قابلیت و نقش آفرین، بحران سوریه عامل یک شکاف عظیم در قدرتهای منطقه ای شد چرا که به فاصله کوتاهی از این بحران ابتدا محور عربی - غربی ضد حکومت بشار شکل گرفت و در این جبهه بندی کشورهای داخل و خارج منطقه به صراحت از موضع خود سخن گفتند ولی در مقابل نیز جمعی از کشورها خواستار حفظ وضع موجود اما طرفدار اصلاحات تدریجی نیز جناح مقابلی را تشکیل دادند که در نهایت دو طیف پررنگ حامیان و مخالفان حکومت سوریه را ساختند.
با وجود این صف بندی و فراز و نشیب های بیش از یک و نیم سال بحران سوریه و حتی ورود سازمان ملل چه در قالب ماموریت عنان و یا در قامت اخضر ابراهیمی، در حال حاضر به نظر می‌رسد که دورنمای هر چند کم سوی امید بخشی برای پایان بخشیدن و یا حداقل کاهش تنش ها در بحران سوریه با محوریت تعاملات تهران - آنکارا بیش از سایر بازیگران این صحنه در حال شکل گرفتن است.
علت اساسی چنین نگاه هم‌گرایانه را می توان به عواملی مانند نزدیکی جغرافیایی، نگاه عمیق به مسایل سوریه،نمایندگی دو جریان موافق و مخالف نظام اسد،داشتن برخی دغدغه های مشترک در منطقه ، رقابت دو قطب برای فتح قله قدرت منطقه ای شدن و در عین حال می توان به مباحث اعتقادی یا مذهبی مرتبط دانست که آنکارا در یک تلاش نیمه عریان می کوشد که نمایندگی سیاسی امنیتی محور غربی _ عربی و سکانداری جریان مذهبی جهان عرب در تحولات سوریه را از آن خود کند.
نکته کلیدی در ترتیبات اخیر، دقت در نوع بازیگری و فراز و فرود های ترکیه است که تا چندی پیش جلودار پر وپا قرص مخالفان بشار بوده ولی اکنون در یک تغیییر موضع قابل تأمل در خصوص ادامه حاکمیت بشار با تهران توافق کرده است، شاید این رفتار حاکمان حزب عدالت و توسعه بتواند در مقابل  احزاب مخالف به عنوان مسکنی در جهت ثبات داخلی استفاده شود ولی از سوی دیگر این اقدام ابزار مناسبی برای سنجش تیزهوشی دستگاه دیپلماسی کشورمان محسوب می گردد تا در یک محاسبه دقیق بتوانند محاسبات این تغییر ریل مهم درخصوص رأس حاکمیت در سوریه را از نگاه دولتمردان ترکیه بشناسند.
احساس نیاز به چنین درکی از آنجا ناشی می شود که تا مدتی پیش مجموعه سیاست های آنکارا بر محور کاهش مشکلات با همسایگان، نگاه به شرق و زمینه سازی برای ارتقاء نقش منطقه ای بوده ولی موضع جدید اردوغان را می توان در راستای فرصت سازی جدید یا مأموریتی نوین برای فضای پیش روی منطقه تعریف کرد و آن اینکه این کشور در یک تغییر موضع آشکار با تدوام حکومت بشار موافقت می نماید تا بتواند شتاب نقش آفرینی تهران در خاورمیانه را کاهش و یا حتی خنثی کند.
در گام دوم آنکارا می کوشد تا با همراهی محور تهران  و سازمان ملل زمینه آرامش مقطعی در سوریه فراهم شده و در ادامه با زمینه سازی برای برگزاری انتخابات و حمایت و نقش آفرینی پرحجم از اپوزیسیون، شرایط برای مانور سیاسی مخالفان مهیا شده و مرحله دیگری از فشارهای سیاسی و امنیتی علیه سوریه را سازماندهی کند.
با چنین نگاهی باید تیزبینی دستگاه سیاست خارجی را مورد ارزیابی قرار داد و با هشدار به دستگاههای مربوطه خواست تا ضمن دقت بسیار بالا در مراکز و عناصر تصمیم گیری  مراقبت لازم را از منافع ملی و منطقه ای به خرج داده و در آوردگاههای آتی بویژه با آنکارا با دستی پر به میز مذاکرات بروند.

*عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی