دراین‌بین عواملی نظیر تکیه‌بر جنگ چریکی، استفاده از سپر انسانی و اتکاء بیش‌ازحد بر عملیات انتحاری و بمب‌گذاری از نشانه‌های ضعف داعش بوده است. ضعف داعش، دلایل متعددی دارد که مرگ رهبران بلندپایه و اعضای کلیدی آن نظیر ابو محمد العدنانی و ابوبکر الشیشانی (چچنی)، بحران مالی و محاصره عناصر آن در موصل و قطع راه‌های امداد و کمک‌رسانی به آن‌ها از آن جمله هستند.
از اواسط سال ۲۰۱۵، عقب‌نشینی داعش از مناطق تحت سیطره خود در عراق آغاز شد. ارتش عراق و نیروهای بسیج مردمی موسوم به «الحشد الشعبی» با حمایت مستشاری سپاه قدس و پشتیبانی هوایی حملات ائتلاف بین‌المللی ضد داعش توانستند مناطق گسترده‌ای ازجمله الرمادی و فلوجه را از دست داعش آزاد کنند. هم‌اکنون آخرین پایگاه داعش در عراق، موصل، مرکز استان نینوا می‌باشد که عملیات آزادسازی آن پس از ماه‌ها کشمکش و اختلافات و رایزنی‌های سیاسی در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶ به‌فرمان حیدر العبادی، نخست‌وزیر و فرمانده کل نیروهای عراق آغاز شد.
پیرامون مدت‌زمان پایان نبرد موصل، مقامات نظامی و سیاسی عراقی و آمریکایی دیدگاه‌های مختلفی اعلام کردند. درحالی‌که حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق، پایان عملیات موصل را تا اواخر سال 2016 اعلام نمود، پیش‌بینی مقامات نظامی آمریکا متفاوت بوده است، برخی از مقامات آمریکا زمان موردنیاز برای آزادسازی موصل را پنج سال اعلام نمودند.
به‌هرحال عملیات بازپس‌گیری موصل، به‌رغم پیچیدگی‌های متعدد نظیر جمعیت بالای موصل، فقدان تجربه کافی نیروهای عراقی در جنگ چریکی در مقابل نیروهای کارآزموده و باتجربه داعش، تاکتیک‌های اتخاذشده توسط داعش نظیر استفاده از عاملان انتحاری و خودروهای بمب‌گذاری‌شده، حضور گسترده تک‌تیراندازها و مخفی شدن در تونل‌های زیرزمینی، بیش از شش ماه است که ادامه دارد.
نیروهای عراقی از آغاز عملیات موصل در 17 اکتبر 2016 تا 17 آوریل 2017، توانسته‌اند 94 درصد از مساحت این شهر را از تروریست‌های داعش آزاد نمایند. امروزه تنها حدود 6 درصد از مساحت موصل در اختیار داعش است و به‌رغم کند پیش رفتن عملیات به دلیل ویژگی جغرافیایی منطقه باقیمانده بخش قدیم موصل به‌ویژه محله النوری و التنک و استقرار تک‌تیراندازهای داعش در این محله قدیمی، نیروهای عراقی تا مدت کوتاهی خواهند توانست آزادسازی تمامی مناطق موصل را اعلام کنند.
حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا با آزادسازی موصل از داعش، فعالیت این گروه در عراق خاتمه می‌یابد؟ بدون تردید بازپس‌گیری مناطق تحت تصرف داعش در عراق به معنای نابودی آن نیست. درواقع شکست نظامی داعش به معنای افول ایدئولوژیکی و اعتقادی آن نخواهد بود؛ زیرا با آزادسازی مناطق تحت کنترل داعش و از بین بردن امکانات آن در عراق، ایدئولوژی افراطی این جریان حذف نمی‌شود.
واقعیت آن است که داعش یک پدیده خلق‌الساعه نیست بلکه گروهی با عقبه تاریخی است. این گروه در ابتدا با عنوان گروه جهاد و التوحید فعالیت می‌کرد که بعدها با طی فراز و نشیب‌های متعددی به سازمان القاعده در سرزمین بین‌النهرین، دولت اسلامی در عراق، دولت اسلامی در عراق و شام و درنهایت خلافت و دولت اسلامی تغییر شکل داده است. درواقع داعش روندی چهارده‌ساله را طی کرده تا به امروز رسیده است. به‌عنوان‌مثال میزان فعالیت این گروه در سال 2005 با رهبری ابو مصعب الزرقاوی بسیار بالابود اما از سال 2007 از میزان فعالیت و اقدامات آن کاسته شد.
از همین رو می‌توان گفت که داعش حتی اگر در سال 2017 شکست بخورد و تمامی مناطق خود در موصل، حویجه و القائم را از دست بدهد همانند تجربه نزدیک به فروپاشی و افول خود در بین سال‌های 2007 تا 2009، به‌صورت مجدد خواهد توانست به تجدیدقوا بپردازد.
دراین‌بین، یکی از تاکتیک‌های احتمالی که داعش پس از شکست نظامی اتخاذ خواهد کرد، فعالیت زیرزمینی خواهد بود. این تاکتیک به این معناست که داعش پس از شکست در سرزمین‌های تحت واپایش خود، به فعالیت مخفیانه خود در عراق ادامه خواهد داد تا زمانی که فرصت مناسب برای ظهور مجدد آن مهیا گردد. به‌احتمال‌زیاد در این تاکتیک، نیروهای داعش به‌جای توجه به مناطق و شهرهای پرجمعیت به مناطق بیابانی، حاشیه‌ای و کم‌جمعیت توجه کنند و به انجام عملیات تروریستی پراکنده در شهرهای مختلف به‌ویژه بغداد روی‌آورند. در این تاکتیک، نیروهای خارجی نقش آن‌چنانی ایفا نخواهند کرد و تمرکز بر نیروهای محلی و بومی‌خواهد بود؛ چراکه این نیرو‌ها با مناطق آشنا هستند، نیازی به پرداخت حقوق بالا ندارند و شناسایی آن‌ها برای نیروهای امنیتی عراق امری دشوار خواهد بود.
در راستای رسیدن به این هدف، بخشی از عناصر عراقی داعش همزمان با پیشروی نیروهای ارتش عراق به موصل به مناطق بیابانی صلاح‌الدین و نینوا تغییر مکان دادند. درواقع، داعش پس از فقدان موصل به ایجاد جبهه جدید در عراق و فعال شدن مجدد در مناطق کوهستانی و بیابانی به‌ویژه در صلاح‌الدین، الانبار و نینوا مبادرت خواهد نمود.
بنابراین می‌توان گفت که به‌رغم آزادسازی موصل و سایر مناطق باقیمانده از دست داعش در عراق همانند الحویجه در کرکوک و القائم در مرز با سوریه، پرونده داعش در سال 2018 و بعدازآن از مسائل و موضوعات مهم عراق خواهد بود.
در حقیقت، راهبرد نابودی فیزیکی داعش کمکی به حل مسئله نمی‌کند؛ زیرا نیروهای داعش و هواداران اندیشه سلفی جهادی همچنان برای بازسازی و تأسیس مجدد خلافت خودخوانده خویش خواهند کوشید. برای جلوگیری از رشد دوباره داعش در عراق می‌بایست نکاتی را مدنظر قرارداد. پاک‌سازی مناطق صحرایی و کوهستانی عراق از نیروهای داعش، رفع تبعیضات قومی و مذهبی، لزوم حل مشکلات اقتصادی و پایان دادن بحران‌های سیاسی و همچنین تقویت سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی ازجمله راهکاری مقابله با ظهور مجدد داعش در عراق است.