جو بایدن، معاون رئیس‌جمهور آمریکا طی روزهای حضورش در کنفرانس امنیتی مونیخ در آلمان مواضعی را در حمایت از دیپلماسی و مذاکره با ایران اتخاذ کرد. وی روز جمعه در سخنرانی‌اش در مونیخ سخن از مذاکرات مستقیم با ایران گفت. فردای آن روز یعنی شنبه نیز در حاشیه این کنفرانس در پاسخ به سؤال خبرنگاری درخصوص زمان مذاکرات از آمادگی آمریکا گفت و توپ را به زمین ایران انداخت که هر‌گاه رهبر عالی ایران در این مسئله موافقت داشته باشد، مذاکرات برگزار می‌شود. اما دو روز بعد نیز بایدن مجدداً از مذاکرات مستقیم با ایران صحبت کرد که تأکید و اصرار آمریکا بر این مسئله همزمان با نزدیک شدن به فصل انتخابات و مذاکرات ایران و 1+5 را می‌رساند.
وی روز جمعه در مراسم افتتاحیه این نشست اعلام کرد: «واشنگتن برای مذاکرات دوجانبه بین ایران و آمریکا آماده است.» او همچنین اضافه کرده بود: واشنگتن همچنان برای دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک تلاش می‌کند و برای مذاکرات دوجانبه بین ایران و آمریکا آماده است.» معاون رییس‌جمهوری آمریکا همچنین گفت: در صورتی که ایران خواستار راه‌حلی جدی برای حل بحران هسته‌ای این کشور باشد، آمریکا آماده است مذاکراتی دوجانبه با ایران را آغاز کند. او افزود: این پیشنهاد پابرجاست، اما تلاش برای گفت‌وگو باید واقعی و ملموس باشد و دستور کاری جهت زمینه‌سازی برای گفت‌وگوها از سوی ایران وجود داشته باشد. ما فقط برای دستگرمی آماده گفت‌وگو نیستیم.
فردای این اظهارات وی در حاشیه کنفرانس درباره مذاکرات ایران و آمریکا گفت: آمریکا آماده است تا درباره برنامه هسته‌ای، با ایران مذاکره مستقیم انجام دهد. بایدن در پاسخ به این پرسش که مذاکرات مستقیم میان دو کشور چه زمانی امکان‌پذیر خواهد بود، گفت: زمانی که رهبر عالی جمهوری اسلامی ایران جدی باشد. معاون رئیس‌جمهوری آمریکا همچنین گفت که هنوز زمان کافی برای حل مسئله برنامه هسته‌ای ایران از راه دیپلماتیک وجود دارد.
پاسخ صالحی چه بود؟
این اظهارات بایدن با واکنش سریع مقامات تهران همراه بود. هرچند در ماه‌های اخیر پیشنهاد مذاکره آمریکا و ایران بارها از زبان مقامات آمریکایی از اوباما گرفته تا هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه سابق و جان کری، جانشین وی مطرح شده بود، اما تهران به سرعت به این موضع‌گیری‌ها واکنش نشان نمی‌داد.
علی اکبر صالحی که برای شرکت در کنفرانس امنیتی مونیخ به آلمان سفر کرده بود، در واکنش به اظهارات بایدن به یورونیوز گفت: این مذاکرات تنها زمانی انجام می‌شود که اطمینان کافی داشته باشیم آمریکا این‌بار با نیت صادقانه جلو آمده است چراکه تجربه‌های گذشته ایران متأسفانه خلاف این امر را به اثبات رسانده است.
این در حالی است که وزیر امور خارجه ایران همچنین پیشتر در واکنش به انتخاب جان کری به عنوان وزیر خارجه جدید آمریکا؛ ابراز امیدواری کرده بود که «جان کری» با ویژگی‌های فردی خود بتواند حداقل موجب اصلاح بخشی از رویکردها و سیاست‌های ضدایرانی دولت آمریکا شود. وی همچنین گفته بود: آقای جان کری چهره شناخته‌شده‌ای در سیاست خارجی آمریکاست که گفته می‌شود با تحولات منطقه خاورمیانه نیز آشنایی دارد، اگرچه عملکرد سیاستمداران از رویکرد کلان دولت‌ها و گرایشات سایر عناصر مؤثر در تدوین سیاست ملی کشورها تأثیر می‌پذیرد، اما شخصیت فردی مقامات که در واقع ریشه در ذات و طینت آنها دارد، نیز یک واقعیت است.
صالحی که قبل از این به مذاکرات موضوعی ایران و آمریکا درخصوص شرایط عراق و افغانستان اشاره کرده بود، بر این باور است که تصمیم‌گیری کلی درخصوص رابطه تهران و واشنگتن بر‌عهده مقام معظم رهبری است. وی ماه گذشته در واکنش به اخباری دال بر اعلام آمادگی کاخ سفید برای مذاکره با ایران این دیدگاه را مطرح کرد.
از سوی دیگر علاالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در مقابل اظهارات بایدن، با تأکید بر اینکه تصمیم‌گیری در مورد مذاکره مستقیم با آمریکا در عرصه هسته‌ای به عهده شورای عالی امنیت ملی است، گفت: جمهوری اسلامی تاکنون به‌صورت موضوعی با آمریکا مذاکراتی داشته است که این متفاوت از مذاکرات کلی در عرصه روابط دو جانبه به شمار می‌آید و مطمئناً جمهوری اسلامی براساس منافع ملی‌اش در این خصوص تصمیم‌گیری می‌کند.
وستروله: مذاکره مستقیم به نفع اروپاست
در همین حین، گیدو وستروله وزیر خارجه آلمان در کنفرانس خبری مشترک با «کاترین اشتون» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت که از ایران می‌خواهد پیشنهاد جو بایدن برای مذاکره دو جانبه تهران و واشنگتن را بپذیرد چراکه مذاکره مستقیم به نفع امنیت جهانی و به ویژه اروپا است. وی تأکید کرد که آلمان تا جایی که بتواند به این روند کمک خواهد کرد. وستروله در عین حال تأکید کرد که گفت‌وگوی مستقیم آمریکا و ایران در جریان کنفرانس مونیخ دور از ذهن است.
به دنبال تغییر نظام نیستیم
در همین حال، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور در سخنرانی خود در چهل و نهمین کنفرانس امنیتی مونیخ گفت: استفاده از گزینه نظامی علیه ایران برای حل مسئله هسته‌ای این کشور غیرقابل قبول است. لاوروف با اشاره به موضوع هسته‌ای ایران تأکید کرد: باید ایران را قانع کنیم که باید به ایران تضمین داده شود که غرب به دنبال تغییر نظام نیست زیرا تحریم‌های یک جانبه در جهت گسترش منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای نیست بلکه تنها در جهت تغییر نظام این کشور است. باید بر این نکته توجه کنیم که چگونه می‌توانیم این اشتباه را برطرف کنیم.
واکنش مثبت اشتون به درخواست مذاکرات
اما رئیس سیاست خارجه اتحادیه اروپا از پیشرفت در مذاکرات با ایرانی‌ها بر سر برنامه هسته‌ای این کشور طی هفته‌ها و ماه‌های آینده ابراز خوش‌بینی کرد. کاترین اشتون همچنین در کنفرانس مطبوعاتی مشترکش با گیدو وستروله، وزیر امور خارجه آلمان در برلین گفت که او نسبت به پیشنهاد معاون رییس‌جمهور آمریکا درباره مذاکرات مستقیم میان واشنگتن و تهران خوشبین است.
شروط ایران برای مذاکره
جو بایدن، معاون رییس‌جمهوری آمریکا در حالی از مذاکره مستقیم با ایران سخن می‌گوید که پیش از این علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی هفته گذشته با تأکید بر این نکته که «مذاکره با آمریکا خط قرمز نیست»، گفت: «رهبر معظم انقلاب چند سال قبل، در سخنرانی مشهد این نکته را فرمودند که ما رفتارهای آمریکایی‌ها را بررسی می‌کنیم. بنابراین باید دید که در دوره جدید رییس‌جمهوری آمریکا، چه رفتاری را از خود نشان می‌دهد.»
علی‌اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری، در امور بین‌الملل نیز هفته گذشته با تکذیب اینکه «هیچ مذاکره‌ای با آمریکایی‌ها نه در عمان و نه در غیر از عمان نداشته»گفته بود: «تا آنجایی که بنده اطلاع دارم با توجه به اینکه این‌جور امور مبنایی و اساسی و اصولی سیاست خارجی در اختیار مقام معظم رهبری است و مقام معظم رهبری نیز تاکنون چنین مجوزی را به هیچ‌کس نداده‌اند و بر این اساس مذاکره‌ای که مبنای قانونی داشته باشد و با اجازه رهبری باشد، هیچ‌گاه صورت نگرفته است. » علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز هفته گذشته (یک‌شنبه 8 بهمن) در نشستی با اصحاب رسانه گفت: «اگر آمریکا مایل است و می‌خواهد با ما رابطه داشته باشد، باید حسن‌نیت خود را نه در لفظ بلکه در عمل نشان دهد. الان شروط مذاکره یک مقدار بیشتر شده است. باید ظلم‌هایی که به ما کرده جبران کنند. اینکه در این شرایط گفته شود بیایید رابطه برقرار کنیم، خوب نیست. در گذشته که این‌گونه نبوده است. فکر می‌کنم هنوز هم می‌توانیم با عزت از آمریکا طلبکار باشیم. آنها به ما ظلم و اموال ما را مسدود کرده‌اند. ما طلبکار هستیم. طلب ما را بدهید، رفتارتان را عوض کنید، بعد بنشینیم و مذاکره کنیم. حسن‌نیت خودتان را نشان دهید. اگر بتوانیم این مسائل را حل کنیم. البته تصمیم اساسی با رهبری است. » روی کار آمدن جان کری به عنوان وزیرامورخارجه آمریکا در دوره جدید ریاست جمهوری اوباما و مطرح شدن مذاکرات رودررو با ایران افکار عمومی و ذهن سیاستمداران را به خود مشغول کرده است، این در شرایطی است که ایران و آمریکا هرگونه مذاکره پنهانی را به‌طور کل تکذیب کرده‌اند و اما واشنگتن برای در دست گرفتن نبض افکار عمومی و محوریت سیاسی مدام از آمادگی برای مذاکرات با ایران مطرح می‌کند اما هیچ‌گاه از شرایط آن سخنی به میان نمی‌آورد.
پیچیده شدن پرونده هسته‌ای و عدم اعتماد دو طرف برای حل و فصل موضوعات و چالش‌های حقوقی ایران و آژانس موجب شده است که این مسئله نیاز به زمان و کار مداوم دیپلماتیک دارد و هر دو طرف باید با انعطاف و تعامل به سمت تفاهم پیش بروند.