علیرضا جوادی- عادتی که خیلی از ما داریم؛ یاد گرفته‌ایم که حرف‌های خود را در لفافه بزنیم و حرف را هزار بار دور خودمان بچرخانیم و با صد زبان بیان کنیم. خوب وقتی که ما این گونه برخورد می‌کنیم، نباید از برداشت‌های متفاوت دیگران تعجب کنیم.اصولا  آدمها با پیش داوری درباره همه چیز و همه کس زندگی می‌کنند. کارفرمایان نسبت به کارکنانشان پیش داوری دارند و معلم ها نسبت به شاگردانشان، موکلین نسبت به وکلایشان و . . . حتی والدین و فرزندان نیز از پشت عینک پیش داوری همدیگر را برانداز می‌کنند.

پیش داوری
 بدون دلیل محکم
صورت می گیرد
پیش داوری، قضاوت زودهنگام ذهنی یا عاطفی نسبت به یک موضوع یا یک فرد است که معمولاً قبل از جمع آوری کامل و بررسی دقیق اطلاعات از آن زمینه پدید می‌آید. در واقع پیش داوری براساس منطق و واقعیت نیست بلکه براساس هوس‌ها و فرضیه‌هایی است که شخص در ذهن خود دارد.
پیش داوری یکی از پارامترهایی است که ضعف هوش عاطفی یا هیجانی را نشان می‌دهد، زمانی که ما نتوانیم یک پدیده را از دید طرف مقابل ببینم نشان دهنده آن است که در هوش هیجانی دچار ضعف هستیم.در بسیاری از موارد از آنجایی که ما به یک موضوع از دریچه فکر خودمان نگاه می‌کنیم رفتار طرف مقابل را نوعی بی‌احترامی یا رفتاری از روی عداوت تلقی می‌کنیم، این گونه قضاوت در افرادی دیده می‌شود که عینیت را بر نیت و انگیزه ترجیح می‌دهند.
از طرفی رشد اخلاقی در افراد تابعی از رشد عقلی است، به همین خاطر فردی که از رشد عقلی بالایی برخوردار باشد قاعدتا از رشد اخلاقی بالایی نیز برخوردار خواهد بود، اگر افراد بر اساس آنچه می‌بینند قضاوت کنند نشان دهنده آن است که از رشد عقلی و اخلاقی پایینی برخوردارند.به عقیده اکثر روانشناسان، پیش داوری یک تحریف شناختی است که ناشی از نتیجه گیری شتابزده در افراد است. گاه دیده می‌شود برخی از افراد بدون دلایل و مدارک کافی به سرعت دست به نتیجه گیری می‌زنند که این رفتار معمولا در روابط خانوادگی باعث بروز مشکلات عدیده‌ای می‌شود.
زمانی که از این دسته از افراد سوال می‌شود که چرا این گونه نتیجه گیری کرده‌اند پاسخ می‌دهند که «این گونه احساس کردم»، این دسته از افراد معمولا کوچکترین مسایل و جزئیات را شاهد می‌گیرند و بر اساس آن قضاوت می‌کنند.
تجربه صحبت با مراجعه کنندگان نشان داده است معمولا این گونه نگرش ناشی از حوادث آسیب زایی است که در گذشته برای فرد رخ داده و باعث شده که او از اضطرابی درونی رنج ببرد، به همین خاطر این دسته از افراد بسیار زودرنج هم هستند و در جمع‌های دوستانه از صحبتهای دیگران بسیار زود دلگیر می‌شوند.

مهار پیش داوری در زندگی خانوادگی
در اکثر موارد با وجود این که زن و شوهر با زبان واحدی با یکدیگر سخن می‌گویند اما آنچه که یکی می‌گوید و آنچه دیگری می‌شنود اغلب متفاوت است.
روانشناسان بر این باورند که مهمترین علل بوجود آمدن مسائل و مشکلات زناشویی سوء ارتباطات و سوء تفاهمات است.
یکی از بحث‌های اصلی در این باره، موضوع تعلق خاطر است، زمانی که افراد احساس کنند این تعلق خاطر به خطر افتاده است ناخودآگاه به سمت این گونه نگرش کشیده می‌شوند.
همه افراد تمایل دارند که یکی را دوست بدارند و او نیز آنها را دوست بدارد، زمانی که این حس مورد مخاطره قرار می‌گیرد و فرد احساس می‌کند طرف مقابلش به موضوع یا فردی غیر از او بیشتر بها می‌دهد به سمت این نوع نگرش کشیده می‌شود، و رفتارهایی از او سر می‌زند که الزاما از بهداشت روانی برخوردار نیست.
نکته ظریف اینجاست که فردی که دچار پیش داوری نسبت به رفتارهای همسرش شده است معمولا به این سمت می‌رود که همسر را کنترل کند و در حیطه‌هایی که مربوط به همسر است و در اختیار اوست وارد می‌شود و مشکلات از این جا شروع می‌شود.
افراد به جای این که تعلق خاطر را تقویت کنند با این گونه رفتارها آن را خدشه دار می سازند، مثلا فرد می‌تواند به جای این که دایم از همسرش سوال کند که کجا هستی می‌تواند به او بگوید امیدوارم هرجا هستی به تو خوش بگذرد، این گونه رفتار احتمال بازگشت همسر را اگر دچار لغزش هم شده باشد بیشتر می‌سازد.

چگونه پیش داوری را مورد چالش قرار دهیم؟
این باور که نزدیکی موجب دشمنی می شود همیشه درست نیست. نزدیکی به سایر گروه ها در اجتماع غالبا منجر به تحمل و پذیرش نگرش ها و ارزش‌های آنان می شود . افرادی که صرفا با گروه خود همانند سازی می‌کنند و برخورد کمی با سایر فرهنگ‌ها، ملت‌ها و نژاد ها دارند بیشتر ممکن است که ارزش‌های دیگران را عجیب تلقی کرده و درباره آنها پیش داوری کنند.هر یک از ما مسئولیم با تعصب و پیش داوری مقابله کنیم و می‌توانیم نقش قابل ملاحظه‌ای را در کاهش سطوح تبعیض در جامعه ایفا نماییم.
*روانشناس تربیتی