میثاق بدیعی مقدم
«ما طالب علم می‌خواهیم، طالب مدرک نمی‌خواهیم آنجا بیاید. او می‌خواهد درس بخواند. هر کسی که درس بخواند بله یک پایان تحصیلی به او می‌دهند، که مردم بشناسند این شخص فارغ التحصیل این دانشگاه آزاد است..... راهی می‌شود برای اینکه ما در سراسر کشور حداقل در مراکز استان‌ها، ده‌ها مدرسه به سبک طلبه داشته باشیم و درآمد این می‌تواند از وجوه خیریه باشد...» این جملات شاید بهترین تعبیر از هدف اولیه راه اندازی دانشگاه آزاد اسلامی باشد. جملاتی که آقای هاشمی رفسنجانی رییس هیات امناء این دانشگاه در ۳۱ خرداد ماه سال ۱۳۶۱ از تریبون نماز جمعه بیان داشته است.
دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه جهان - این واژه از نظر تعداد واحد، میزان فضای فیزیکی در اختیار، تعداد دانشجو و میزان سرمایه مترتب است- دانشگاهی که ابتدا در یکی از ساختمان‌های دانشگاه تبریز آغاز به کار کرد و اکنون با در اختیار داشتن واحدهای مختلف در سراسر کشور و حتی خارج از کشور با سرمایه‌ای قریب به ۲۵۰ میلیارد دلار (۵۰۰ هزار میلیارد تومان) همچنان رو به گسترش است.
ایده تشکیل دانشگاه آزاد اسلامی در سالهای اولیه انقلاب اسلامی به پیشنهاد جمعی از مسئولان وقت کشور از جمله آقای هاشمی و با موافقت امام خمینی (ره) شکل گرفت.
دانشگاهی که عمده هدف آن دسترسی عموم مردم علاقه‌مند به تحصیلات تکمیلی، به فضای آموزشی مناسب و در دسترس شکل گرفت. چرا که پیش از انقلاب اسلامی در صورت عدم قبولی یک فرد در کنکور دانشگاههای دولتی هیچ راهی برای وی به جز ادامه تحصیل در کشورهای دیگر باقی نمی‌ماند، راهی که صرفا برای اندکی خانواده‌های متمول هموار بود.
دانشگاه آزاد متولد شد تا علاوه بر جلوگیری از خروج مقدار زیادی ارز از کشور، بر تب مدرک گرایی در کشور غلبه کند و تحصیلاتی طلبه وار را برای دانشجویان فراهم سازد، هدفی که متاسفانه در سالهای اخیر مغفول مانده است.
این انحراف از اهداف اولیه جمعی از نمایندگان دوره هفتم مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا طرح تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد را کلید بزنند، طرحی که با ورود رئیس دولت نهم به آن و استفاده از آن در تبلیغات انتخاباتی، کم کم رنگ و بوی سیاسی به خود بگیرد. علیرغم مخالفتهای بسیاری از نمایندگان تحقیق و تفحص انجام و نتایج حاصل از آن، انگشت‌ها را به سمت اعضای هیات امنای قدیمی و رئیس با سابقه ۳۰ سال مدیریت آن نشانه رفت.
با معرفی اعضای جدید هیات امناء از سوی مقام معظم رهبری، اولین اقدامات برای تغییر رئیس این دانشگاه آغاز و با کش و قوس‌های فراوان، در دی ماه سال جاری این اتفاق رخ داد.
فرهاد دانشجو، رییس سابق دانشگاه تربیت مدرس و برادر وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از سوی هیات امناء به عنوان رییس جدید این دانشگاه تعیین شد، انتخابی که با تائیدیه شورای عالی انقلاب فرهنگی همراه شد.
حال با این انتخاب راه سختی در پیش روی فرهاد دانشجو است، تا این کشتی بزرگ را که از مسیر صحیح و اولیه خود خارج شده، دوباره به مسیر صواب برگرداند، راهی که بنیانگذار انقلاب اسلامی (ره) برای دانشگاههای اسلامی ترسیم کرده و مقام معظم رهبری در طول زعامتشان همواره بر اجرای آن تاکید کرده‌اند.
ما ضمن آرزوی موفقیت برای این ناخدای جدید دانشگاه آزاد برای هدایت صحیح این کشتی، توصیه‌هایی را به وی در رسیدن به این مهم داریم:
۱- انتخاب معاونین و مدیران واحد با تجربه و دلسوز که وابستگی به جریانهای منحرف نداشته و از سیاسی کاری در حیطه وظایف خود دوری گزینند.
۲- شفاف سازی مالی و ارائه گزارش‌های مالی سالیانه به مراجع ذی صلاح از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی و سازمان بازرسی کل کشور.
۳- تغییر رویه کارکرد دانشگاه از یک بنگاه اقتصادی به یک موسسه آموزشی، تحقیقاتی غیر انتفاعی. (مسئله‌ای که به نظر می رسد در دوره قبل صرفا شعار آن داده می‌شد و در عمل خلاف آن عمل می‌شد.)
۴- بازنگری در رویه رویکرد دانشگاه از گسترش کمی به گسترش کیفی و تربیت دانشجو و مدرس در سطوح عالی و در رشته‌های مورد نیاز کشور.
۵- منطقی سازی شهریه‌ها بر اساس امکانات آزمایشگاهی، فنی و سطح علمی هر واحد به گونه‌ای که باعث رقابت سالم در میان مدیریت واحد‌ها شود.
۶- بازنگری در رویه جذب و پذیرش دانشجو، چرا که یکی از اهداف اولیه دانشگاه آزاد جذب دانشجوی بومی بوده است ولی در سالهای گذشته ورود دانشجویان تهرانی به شهرهای کوچک و بالعکس باعث پدید آمدن مشکلات فرهنگی بسیاری شده است که ذکر آنها مقال دیگری را می‌طلبد.
۷- بازنگری اساسی در منابع دروس علوم انسانی که از تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری بوده است و متاسفانه هیچ کار جدی در این زمینه صورت نگرفته است.
۸- اهمیت ویژه به مقوله فناوری و تحقیقات و تولید علم که می‌تواند در آینده نه چندان دور نه تنها کشور را از بسیاری جهات بی‌نیاز کند، بلکه مطابق سند چشم انداز بیست ساله، ما را به رتبه اول تولید علم در منطقه تبدیل نماید.
۹- ایجاد کرسی‌های آزاد اندیشی در دانشگاه آزاد اسلامی، به گونه‌ای که این دانشگاه بدون وابستگی به دولت و هر نهاد دیگری بستری برای ایجاد فضای نقد سازنده و منطقی را به وجود آورد و از این منظر یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری - که در میان دانشجویان کرمانشاهی مطرح شد- مرتفع شود.
۱۰- ارتباط هر چه بیشتر با صنعت و عرصه تولید در جهت تخصصی سازی رشته‌ها و ایجاد مهارت در دانشجویان به گونه‌ای که علاوه بر رفع نیاز صاحبان صنایع از تحویل فارغ التحصیلانی مدرک دار ولی بدون مهارت، که عمدتا در رشته‌های غیر مرتبط با تحصیلاتشان مشغول می‌شوند، جلو گیری شود.
در پایان تاکید می‌شود که با توجه به نیروی بالقوه‌ای که در دانشگاه آزاد اسلامی اعم از سرمایه انسانی و سرمایه اقتصادی وجود دارد، یک مدیریت هوشمندانه و مدبرانه و بدون وابستگی به جریانات خاص، به راحتی می‌تواند در مدتی کوتاه انتظاراتی که مقام معظم رهبری و دلسوزان نظام و همچنین عموم مردم از این مجموعه عظیم دارند- که به بخشی از آنها در این نوشتار اشاره شد- برآورده ساخت و حتی به عنوان دانشگاهی پیشرو به الگویی برای سایر دانشگاههای کشور و حتی دانشگاههای جهان اسلام تبدیل گردد.