نخستین کنگره حزب جمهوری اسلامی یک مقطع مهم و تعیین‌کننده در تاریخ این حزب و آئینه تلاش مخلصانه و مستمر عناصر ارزشمندی است که اینک بعضی از آنان با سرافرازی به لقاءالله شتافته‌اند.
برادران و خواهران ما در حزب اینک خود را برای تشکیل مجمع بزرگی آماده می‌سازند که می‌تواند نقشبند ادامه حرکت سامان و سازمان یافته عظیمی باشد که از گذشته آن خاطره‌هایی شکوه‌مند و فراموش‌ناشدنی در حافظه این انقلاب برجا است.
کنگره حزب مجسم‌کننده ریشه مردمی این حزب و ارتباط مستحکم آن با اعماق جامعه است. چنین پیوندی در حقیقت تضمین سلامت رفتار و صداقت شعارهای این حزب و هر تشکیلات مردمی به شمار می‌آید.
تصویر روشن و دلنشین چنین کنگره‌ای از آغاز در برابر چشم موسسان وجود داشت. این تصویر بیشتر از این جهت شیرین و مطلوب بود که مجمع بزرگی از آحاد امت را نشان می‌داد که طرح اساسی‌ترین خطوط یک تشکل اسلامی و انقلابی را ترسیم می‌کرد. فکر می‌کردیم که با رسیدن داوطلبان عضویت به سیصد و سیزده نفر این کنگره را تشکیل خواهیم داد. حتی پس از اقبال نامنتظر مردم و دشوار‌شدن آماده‌سازی مقدمات مجمعی چنین بزرگ نیز اندیشه تشکیل این مجمع هرگز از ذهن و ذکر دست‌اندرکاران بیرون نرفت و پیش از آنکه حزب جمهوری اسلامی و همه امت به سوگ آن هفتاد و دو تن بنشینند سید شهیدان انقلاب و یارانش خود را برای ترتیب اساس کنگره بزرگ حزب آماده می‌ساختند.
اینک پس از دو سه بار عزم ناموفق، حزب جمهوری اسلامی در آستانه نخستین کنگره بزرگ خود قرار گرفته است. این کنگره ترکیبی از برگزیدگان حوزه‌های حزبی در سراسر کشور و نیز شخصیت‌های برجسته و فعال انقلاب و حزب است. این مجمع با ترکیب بدیعش که از پدیده‌های نادر جهان اسلام و تاریخ اسلام به‌حساب می‌آید، موظف است که بالا‌ترین ارکان حزب جمهوری اسلامی را تعیین و اساسنامه جدید را تدوین کند؛ یعنی حرکت جدید و سریع و سنجیده و خوش عاقبت این تشکل مردمی و اسلامی را در نظام جمهوری اسلامی پایه‌ریزی کند. در شرایط کنونی انقلاب این یکی از بنیانی‌ترین تلاش‌هایی است که در خدمت انقلاب و هدف‌هایش می‌توان تصور کرد.
ما به حزب با این نگاه می‌نگریم.
یک تشکیلات مردمی، یک پیوند مستحکم میان آحاد ملت، یک رابطه فکری و آموزشی و یک هدایت همه جانبه برنامه‌ریزی شده و عمیق در میان توده‌های مردم، همان چیزی است که مراد و مقصد ما از تشکیل حزب جمهوری اسلامی است. هدایت حزبی همان هدایت اسلامی و هدایت سیاسی بر مبنای ارزش‌های انقلاب اسلامی است که با دقت و نظم و پیگیری انجام می‌یابد.
از آغاز دو گروه با این هدایت به مقابله برخاستند: دشمنان آگاه و دوستان ناآگاه دشمنانی که نقش چنین تشکلی را درک می‌کردند و دوستانی که این نقش را درک نمی‌کردند. حزب با این هر دو گروه برخوردی مناسب کرد. دشمنان را افشاء کرد و دوستان را تا آنجا که توانست به حقیقت امر آشنا ساخت. بی‌شک نمی‌توان ادعا کرد که آن مخالفت‌ها پایان یافتند و به همین دلیل آگاه‌سازی هنوز برای حزب یک وظیفه بزرگ و اساسی است.
نخستین کنگره حزب جمهوری اسلامی باید با نحوه تشکیل و نحوه عمل خود به این آگاه‌سازی کمک کند. این کنگره باید هم صداقت و سلامت حزب را و هم جدیت و عزم راسخ آن را در جهت اهداف اساسی انقلاب اسلامی به اثبات رساند. نخستین کنگره باید جهشی به سمت آن هدف‌هایی باشد که شهیدان انقلاب و شهیدان حزب همواره در آرزوی آن تلاش کردند و در راه آن به شهادت رسیدند. حزب جمهوری اسلامی با تدوین اساسنامه جدید و تعیین شورای مرکزی جدید باید نفس تازه کند و حرکت سختی را که از آغاز شروع کرده است، شتاب و نظم لازم ببخشد.
از سویی دیگر این کنگره باید مظهر خلوص و اخلاص حزب باشد. انتخاب بزرگی که در این کنگره انجام می‌گیرد باید بر مبنای ارزش‌هایی باشد که ظهور و ادامه انقلاب ما بدان‌ها متکی بوده است. یعنی کسانی به رهبری حزب برگزیده شوند که از ایمان، اخلاص، انقلابیگری، کارآیی و اندیشمندی برخوردار باشند. این ارزش‌ها در نخستین نشست‌هایی که به مقدمات تشکیل حزب انجامید از سوی پایه‌گذاران این تشکل و به ویژه شهید مظلوم آیت‌الله بهشتی مطرح شد و همواره باید در مدنظر باشد.
شرکت‌کنندگان در کنگره حزب جمهوری اسلامی در معرض آزمایش بزرگی قرار دارند. امید و انتظار ما آن است که این آزمایش با موفقیت به انجام رسد و این گام موفق گا‌م‌های دیگری را در پی داشته باشد.
