کار، ارزش است
دین اسلام با یک دیدگاه ارزشی به «کار» می‌نگرد، در همین ارتباط انجام کار اقتصادی مطلوب خداوند و همچون عبادت و جهاد در راه خدا مقدس شمرده شده است. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «عبادت هفتاد قسمت است، برترین آن طلب حلال است.» امام موسی بن جعفر (ع) فرمود: «آنکه در پی کسب حلال برای تأمین معاش خود و خانواده برآید مانند مجاهد در راه خداست.»
نسبت شغل و دین
از سوی دیگر کسب مال حلال سبب حفظ دین و آخرت شخص می‌شود. پیامبر هر‌گاه شخصی در نظرش بزرگ می‌آمد، از شغل او می‌پرسید. اگر شغل نداشت، از چشم و نظرش می‌افتاد و می‌فرمود: «مؤمن اگر شغل نداشته باشد، از دین خود ارتزاق می‌کند». این سخن حضرت مبیّن این حقیقت است که کسی که شغل ندارد روند حرکتش در جامعه به گونه‌ای است که از دینش کاسته می‌شود و اعتقاداتش سست می‌گردد. امام صادق (ع) از یاران خود درباره وضعیت معیشتی فردی پرسیدند، گفتند به عبادت می‌پردازد و معاش او را برادرش تأمین می‌کند. امام فرمودند: «به خدا سوگند آنکه معاش او را تأمین می‌کند از او عابد‌تر است.»
بوسه بر دستان کارگر
در بعضی از روایات، کار اقتصادی موجبات مغفرت الهی را برای بندگان فراهم می‌سازد، پیامبر اکرم (ص) فرمود: برخی از گناهان ما با نماز و صدقه پاک نمی‌شود، یاران گفتند چه چیز آن را پاک می‌کند؟ فرمود: تلاش در کسب روزی.
امام خمینی (ره) در موارد متعدد و مواقع مختلف به تجلیل از کار و کارگر پرداخته‌اند. ایشان در بیانی اینگونه می‌فرمایند: «از پیغمبر اکرم شنیده‌اید نقل شده است که کف دست یک کارگر را، یعنی همان محلی که کار در آن تأثیر کرده پینه بسته، آنجا را بوسید و این یک نشان ارزش است برای کارگر در طول تاریخ، پیغمبر اسلام که اولین فرد انسان‌هاست و بزرگترین انسان کامل است، نسبت به کارگر این طور تواضع بکند و کف دست او را که علامت کار است ببوسد، این نکته دارد که کف دست را بوسیده نه پشت دست را، کف دست آثار کار در آن هست، می‌خواهد ارزش کار را به ما عیان اعلام کند.»
کار و فضل خدا
در قرآن مجید یکی از تعابیری که از کار کردن و کسب معاش شده است ابتغای فضل الهی است و این بدان معنی است که دنبال کار بروید و فضل الهی را طلب کنید، خداوند در سوره جمعه فرمان می‌دهد: «ای کسانی که ایمان آوردهاید! هنگامی که برای نماز روز جمعه اذان گفته می‌شود به سوی ذکر خدا بشتابید، و خرید و فروش را رها کنید که این برای شما بهتر است اگر میدانستید. (۹ ) و هنگامی که نماز پایان گرفت شما آزادید در زمین پراکنده شوید و از فضل الهی طلب کنید، و خدا را بسیار یاد نمائید تا رستگار شوید. (۱۰ (» ابتغای فضل الهی همان کار اقتصادی است که پس از انجام عبادتی مثل نماز جمعه به آن پرداخته می‌شود، البته کار نباید مزاحم اوقات عبادت شود و هنگام برپا شدن نماز باید شغل را رها کرد و تلاش برای انجام ذکر الهی داشت، ولی پس از اتمام نماز و عبادت، کار نه تنها ناپسند نیست بلکه توصیه به انجام آن شده، ان هم در زیبا‌ترین تعابیر که همان طلب فضل و رحمت الهی است.
کار و تقرب به خدا
این طلب روزی از فضل الهی و تلاش برای تأمین معاش بهتر است با قصد تقرّب الهی انجام گیرد، قصد تقرب الهی که مهم‌ترین انگیزه برای کار کردن است، گاه در کنار انگیزه‌های دیگر شمرده می‌شود و‌گاه در طول آن‌ها وجود دارد. فرد می‌تواند هم قصد تقرب الهی و بهره‌مندی از ثواب را داشته باشد و هم به انگیزه تأمین معاش کار را انجام دهد. البته برخی عالی‌مقامان فقط قصد تقرب الهی را در نظر دارند و هیچ قصد دیگری را در قلب خود راه نمی‌دهند.
شیوه بزرگان ما
در برخی روایات آمده که امامان (ع) کار اقتصادی را فقط به جهت امتثال امر الهی و نه کسب سود انجام می‌دادند. امام صادق (ع) فرمود: «من به دنبال حاجتی که خداوند آن را کفایت کرده است حرکت می‌کنم و فقط قصدم این است که خداوند مرا مشاهده کند که در حال طلب حلال روز را می‌گذرانم.» در حدیث دیگری نقل شده که امام صادق (ع) هزار و هفتصد دینار به یکی از یاران خود به نام «عذافر» داد و فرمود: «با این اموال تجارت کن»، پس فرمود: «همانا من رغبتی به سود تجارت ندارم، هر چند سود، انگیزه و مورد رغبت است، علاقه‌مندم خداوند مرا در معرض کسب منافع آن مشاهده کند». عذافر در تجارت صد دینار سود برد، حضرت خوشحال شد و فرمود: «سود را به سرمایه بیفزا.»
کاری که مقدس است
از دیدگاه معصومین (ع) تمام فعالیت‌های مسلمان می‌تواند نوعی برقراری ارتباط با آفریدگار جهان باشد و افزون بر ارزش اقتصادی و دنیوی، از پاداش‌های معنوی آن برخوردار گردد. آری، کار کردن برای خدا، نقش مهمی در شکل‌گیری رفتار اقتصادی انسان دارد. این انگیزه، قوای جسمی و روحی وی را در فعالیت‌های اقتصادی چند برابر می‌کند و به خاطر هدف والای وی، کار او نیز مقدس خواهد شد.
کار در اسلام؛ کار در غرب
در سیره معصومین (ع) هدف از فعالیت‌های اقتصادی، جلب رضایت خداوند است، رضایت پروردگار، انگیزه مقدس و هدف والایی است که مسلمان را در سخت‌ترین شرایط، به فعالیت‌های اقتصادی وا می‌دارد، و او حاصل زحمات خود را در راه رضای الهی خرج می‌کند. ولی از نظر نظریه‌پردازان مادی‌گرا و اقتصاددانان غربی، هدف نهایی از کار، بهره‌مندی از لذت‌های فردی است، در این صورت انگیزه کار، دستیابی به بیشترین سود و درآمد خواهد شد. تمام صفات اخلاقی و انسانی تحت‌الشعاع سودجویی‌های مادی قرار می‌گیرد و انسان به تدریج از ماهیت خود خارج می‌شود و در زندگی فقط به سودی مادی می‌اندیشد.