اما در مورد چه چیزهایی می‌توان غیرت به خرج داد؟ انواع غیرت را به‌طور کلی به دو دسته می‌توان قسمت کرد:

که در نتیجه آن فرد نسبت به اجرای دستورات الهی در زندگی خود و در جامعه حساسیت نشان می‌دهد و برای حفظ ارزش‌های دینی و گسترش آنها در جامعه و حتی در جهان تلاش می‌کند، تا جایی که جانش را در راه دفاع از دین فدا می‌کند.

غیرت ناموسی از نظر فردی موجب می‌شود انسان برای حفظ پاکدامنی خود به گناه مرتکب نشود. بین غیرت و پاکدامنی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد؛ به‌طوری‌که امیرالمؤمنین علیه السلام در این باره فرمودند: ارزش انسان به قدر همّت اوست، صدق او به اندازه جوانمردی اوست، شجاعتش به اندازه پاکدامنی اوست و عفّت او به قدر غیرت اوست. (نهج البلاغه، حکمت۴۷) از نظر خانوادگی نیز موجب می‌شود فرد نسبت‌به حریم خانوادگی خود حساس بوده و از آن در برابر ورود بیگانه پاسبانی نماید.

از نظر اجتماعی نیز انسان با غیرت، نه‌تنها به پاکی و طهارت خود حساس است، بلکه نسبت‌به طهارت جامعه نیز حساسیت نشان می‌دهد؛ زیرا لازمه پاک‌بودن حریم خانواده این است که حریم جامعه پاک باشد.

اینکه حضرت می‌فرمایند: «پاکدامنى مرد به اندازه غیرت او است.»، گویای آن است که بین پاکدامنی مرد و غیرت او رابطه مستقیم وجود دارد. بدین معنی که اگر مردی نسبت به زنان خانواده خود حساسیت و غیرت حقیقی و منطقی نشان دهد لازمه آن این است که خود عفیف و پاکدامن باشد، به عبارت دیگر چنانچه مردی خود حدود روابط شرعی با زنان نامحرم را رعایت نکند و فقط نسبت به خانواده خود حساسیت نشان دهد این حاکی از وجود نوعی جهالت و زورگویی است؛ چراکه غیرت حقیقی ابتدا خود فرد را از گناه حفظ می‌کند و سپس مانع از گناه دیگران می‌شود.

شهید مطهری در شرح این جمله امیرالمؤمنین علیه السلام می‌گوید: کسی که نسبت‌به ناموس خود غیرتمند است به ناموس دیگری تجاوز نمی‌کند و اگر کسی به ناموس دیگران تجاوز کرد، او غیرت را از دست داده است.

همچنین ایشان می‌گوید: سر اینکه مرد حساسیت فوق‌العاده در جلوگیری از ارتباط همسرش با دیگران دارد این است که خلقت مأموریتی به او داده است تا نسب را در نسل آینده حفظ کند. این احساس مانند احساس علاقه به فرزند است. اگر حس غیرت در مرد نمی‌بود که محل بذر را همیشه حفاظت و پاسبانی کند، رابطه نسل‌ها با یکدیگر به کلی قطع می‌شد، هیچ پدری فرزند خود را نمی‌شناخت و هیچ فرزندی پدر خود را نمی‌شناخت. قطع این رابطه، اساس اجتماعی‌بودن بشر را متزلزل می‌سازد. (مجموعه آثار شهید مطهری، ج۱۹، ص: ۴۱۶)

از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: بهشت بر مردان بی‌غیرت حرام است. (بحارالانوار، ج۳۵، ص۹۲۴) پیامبر خدا صلی الله و علیه و آله و سلم نیز فرمودند: زنی که از خانه‌اش در حالی که خود را آراسته و بزک کرده و عطر زده خارج گردد، و شوهرش به این کار راضی باشد، برای هر گامی که آن زن در بیرون از خانه بر می‌دارد خانه‌ای در دوزخ برای شوهرش ساخته می‌شود. (بحارالانوار ج ۱۰۳، ص ۲۴۹)

روایات بسیاری وجود دارد که بر غیرت‌ورزی تاکید کرده و مورد تشویق قرار می‌دهد؛ زیرا همان‌طور که در بالا اشاره شد سرکوب و ازبین‌بردن این صفت در زن و مرد، حریم پاکدامنی را به‌شدت مورد خطر قرار می‌دهد. نکته جالب توجه این است که اکثر زنان از اینکه همسرشان در حد معقول و منطقی به آنها غیرت بورزد احساس نیاز می‌کنند؛ زیرا زن برای محفوظ‌ماندن از تعدی بدخواهان و مردان هرزه، به مرد (به عنوان پدر، برادر و همسر) که از نظر جسمی قوی‌تر است، نیاز دارد و این ویژگی حمایت و حراست از زن، در مردان‌‌ همان غیرت است که به صورت‌های مختلفی بروز می‌کند.

غیرت بی‌جا، غیرت نیست

گاهی برخی از مردان از این ویژگی مردانه به‌درستی استفاده نمی‌کنند و خود خواهی‌های خود را به نام غیرت خرج می‌کنند که این مسئله یک انحراف اخلاقی است.

مولا علی علیه السلام فرمودند: بپرهیز از غیرت نشان‌دادن بیجا که درستکار را به بیماردلی و پاکدامن را به بدگمانی رساند. (نهج البلاغه، نامه ۳۱)

غیرت یکی از صفات الهی است و بدون تردید وجود غیرت در انسان از همین صفت الهی ناشی می‌شود. از حضرت امام صادق (ع) نقل شده که فرموده‌اند: خداوند غیرتمند است و هر انسان غیرتمندی را هم دوست دارد و برای غیرتش، گناهان زشت چه آشکار و چه پنهانش را حرام کرده است.» (کافی، ج۵، ص ۵۳۵، ح ۱)

رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: آگاه باشید که خداوند، محرمات را حرام و حدود را وضع کرد و هیچ‌کس غیور‌تر از خدا نیست که از روی غیرت، زشتی‌ها را حرام کرده است. بر همین اساس، خدا به هر غیرتمندی نظر لطف و مرحمت دارد.» (بحارلانوار، ج ۷۳، ص ۳۳۲)