خواسته برخی والدین این است که کودک در خانه با بازی‌های کامپیوتری سرگرم باشد زیرا دردسرهای والدین کمتر شده و خطر کمتری متوجه کودکان است اما باید دانست کودک یا نوجوانی که بحرانی‌ترین دوران رشد را صرف بازی کامپیوتری می‌کند و ساعت‌ها بدون فعالیت و تحرک مشغول بازی است، از یادگیری بسیاری مهارت‌های جسمانی بازمانده و در اثر هیجان مخرب بازی‌ها دچار کاهش تمرکز، تخیل‌پردازی و آسیب‌های روحی و روانی فراوانی می‌شود.

   بازی، ارتباط با دنیای پیرامون

بازی یکی از نیازهای اساسی رشد اجتماعی کودکان و نوجوانان است که هنگام انجام آن چگونه زیستن را تمرین کرده و مهارت‌هایی می‌آموزند. در این فرآیند بخشی از رشد اجتماعی آنان، شکل گرفته، رفتارها را آموخته، از حق و حقوق خود مطلع شده و یاد می‌گیرند که چگونه عواطف را درک کرده و به آن پاسخ دهند. بازی فعالیت مفرحی است که کودک را پس از خانواده با گروه دیگری از همسالان آشنا می‌کند و از این‌ طریق، احساس تعلق، نحوه برقراری ارتباط، حس پرسشگری، تعامل و عفو و گذشت را می‌آموزند اما در چند دهه اخیر جنب و جوش‌های کودکان و نوجوانان که عامل لازم رشد جسمانی و عاطفی آنهاست تبدیل به سکون و ساعت‌ها بی‌تحرکی پشت صفحه کامپیوتر شده که نه تنها هیچ‌کدام از خواسته‌ها و نیازهای آنان را برطرف نمی‌کند بلکه با دور کردن آنها از واقعیت زندگی تخیل‌پردازی‌شان را تقویت می‌کند.

علیرضا جوادی، روانشناس، بازی‌های کامپیوتری را مهم‌ترین عامل قطع ارتباط فرزندان با خانواده و دنیای پیرامون می‌داند و می‌گوید: بازی‌های کامپیوتری، فرآیندی است که تکراری و برگشت‌پذیر است و هیچ‌گونه تأثیر مثبتی بر رشد هیجانی و عاطفی کودکان ندارد.

به گفته این روانشناس، کودکان هنگامی که در محیط بیرون از خانه و با گروه همسالان مشغول بازی هستند، بارها به والدین‌شان مراجعه کرده و در عین حال بازسازی و ترمیم عاطفی می‌شوند در حالی که وقتی مشغول بازی کامپیوتری هستند شاید نزدیک به چهار الی پنج ساعت از اتاق خارج نشده و ارتباطشان با محیط بیرون و منابع انسانی قطع می‌شود و حتی هنگامی که در مدرسه و در کلاس درس به سر می‌برند، بازی‌ها را در ذهن خود مرور می‌کنند.

وی در ادامه می‌افزاید: نیاز کودکان و نوجوانان به افزایش روابطشان با خانواده، بودن در کنار آنها و برقراری تعامل به اندازه‌ای است که نبودش نوعی انزوا، گوشه‌گیری، دوری کردن از جمع و ناتوانی در درک متقابل از اطرافیان را برای او به دنبال دارد و شاید سرآغازی برای ابتلا به ناهنجاری‌های دیگر باشد. بنابراین انجام بازی‌های فکری مانند شطرنج با استفاده از کامپیوتر توصیه نمی‌شود زیرا در شرایطی که کودکان و نوجوانان رودرروی دیگری قرار گیرند و با استفاده از ارتباط عمیق روحی، فکر حریف خود را می‌خوانند، مهارت‌های فکری بیشتری پیدا کرده و واقعیت زندگی نسبت به صفحه بی‌روح مانیتور درس بزرگتری به آنها می‌دهد.

   هیجان و تیک‌های عصبی

دنیای بازی‌های رایانه‌ای، سرشار از عجایب و شگفتی‌هاست. جایی که کودکان و نوجوانان را در دنیایی از هیجان، اعجاب، تخیلات و حتی ترس رها کرده و آنها گاه شکست خورده و گاه پیروز می‌شوند.

اگرچه هیجان نیاز طبیعی کودکان و نوجوانان در سنین خاصی است تا به رشد شخصیتی و عاطفی لازم دست پیدا کنند اما روانشناسان معتقدند به حس هیجان‌پذیری کودکان و نوجوانان باید از طریق طبیعی پاسخ داده شود.

به گفته جوادی، بازی‌های خشن رایانه‌ای که خشونت‌آمیز است نه تنها نیاز کودکان را برای هیجان تأمین نمی‌کند بلکه باعث افزایش هیجان‌پذیری به شکل نامناسبی شده و پس از مدتی آنها را با افزایش نیاز به سطح محرک محیطی بالاتری برای واکنش نشان دادن، روبه‌رو می‌کند. به عنوان مثال، بسیاری از خانواده‌ها که کودکشان ساعت‌ها مشغول بازی‌های کامپیوتری است، از اینکه باید فرزندشان را چندین مرتبه صدا بزنند تا متوجه شود، شکایت داشته و فرزندشان را بی‌توجه و سهل‌انگار می‌خوانند. در حالی که این قبیل کودکان به دلیل استمرار به انجام بازی‌های جنجالی و پر سروصدای رایانه‌ای، نقص توجه پیدا کرده و در ذهنیات خود تخیلاتی را می‌پرورانند. این کودکان به‌طور دائم در عالم خیال به سرمی‌برند و به مرور از دامنه توجه و تمرکز کمتری برخوردار می‌شوند. عارضه دیگری که هیجان مستمر بر کودکان و نوجوانان به جای می‌گذارد افزایش میزان ترشح هورمون اپی‌نفرین و نور اپی نفرین از مغز است که مانند اتومبیلی که دائماً با یک دور موتور در حال حرکت است و در نتیجه پس از مدتی پیکره آن فرو می‌ریزد، سیستم عصبی انسان دچار آسیب شده و به شکل پرخاشگری، بی‌تحملی و تنش‌های عصبی تظاهر پیدا می‌کند. علاوه بر این هیجان زیاد باعث انقباض دائم عضلات شده و کودکان و نوجوانان را دچار عوارضی مانند تیک‌های عصبی، جویدن گوشه لب و ناخن، قفل شدن دندان‌ها، اخم و چین و چروک صورت می‌کند، به همین دلیل آنها به ناچار برای کنترل هیجان خود، کالری بیشتری مصرف کرده و به دنبال افزایش وزن دچار عوارض جسمانی فراوانی می‌شوند. تحریک‌پذیری و هیجان بیش از اندازه بازی‌های کامپیوتری باعث بی‌حالی و کاهش انرژی در کودکان شده و در نتیجه کودکان و نوجوانان شروع به بدخلقی، بهانه‌گیری، توقعات بی‌‌جا، اذیت و آزار دیگران و حتی پرخوری می‌کنند. این در حالی است که اگر خانواده‌ها نیاز به هیجان کودک خود را با استفاده از ورزش، فرستادن او به باشگاه ورزشی، تشویق به بازی‌های دسته‌جمعی و ایجاد امکانات آن در فضاهایی مانند پارک را به‌وجود آورند، به فرزند خود فرصت داده تا با اعضای جامعه تعامل بیشتری برقرار کرده، خوب را از بد شناخته، فرصت تجربه‌اندوزی داشته و علاوه بر هم‌کلام شدن با هم بازی خود با مفاهیم نظم و انضباط آشنا شود. علاوه بر این موضوع، بازی‌های کامپیوتری نظم خاصی نداشته و کودک یا نوجوان هر زمان که اراده کند مشغول بازی شده و بی‌نظمی را می‌آموزد. در این بازی‌ها شکست یا پیروزی مفهومی نداشته و آنها خودمحوری را می‌آموزند. جوادی، بازی‌های کامپیوتری را به دو دسته تقسیم‌بندی می‌کند و می‌افزاید: برخی انواع بازی‌ها جذابیت داشته و علاوه بر ایجاد هیجان باعث تمرکز، دقت و خلاقیت می‌شود اما برخی دیگر صرفاً هیجان داشته و اثر مخربی بر ذهن کودکان و نوجوانان می‌گذارد. بازی رایانه‌ای که هیچگونه جنبه آموزشی ندارد و کودک را با صحنه‌های خشن سرگرم می‌کند برای کودکان بیش فعال که کنجکاوتر هستند مخرب بوده و میزان توجه و تمرکز آنان را کاهش می‌دهد. خشم، رفتارهای غلط، افت تحصیلی و آسیب‌های روانی و تربیتی از مهمترین عوارضی است که کودکان دچار بیش فعالی یا وسواس را به دنبال استفاده از بازی‌های کامپیوتری تهدید می‌کند. به گفته وی، صحنه‌های خوفناک بازی‌های کامپیوتری ممکن است کودکان و نوجوانان را دچار نوعی ترس خیالی کند که در نهایت باعث گوشه‌گیری، کاهش تمرکز و یادگیری و اختلال در خواب شود. هنگامی که کودکان و نوجوانان به دنبال بازی‌های پرهیجان رایانه‌ای، با مغزی خسته می‌خوابند در ساعات خواب که زمان ترمیم مغز است دچار تنش شده و آسیب می‌بینند. این کودکان اغلب عصبی هستند و توانایی کمتری برای تجزیه و تحلیل آموخته‌هایشان پیدا می‌کنند.

   کندی رشد جسمانی

مهارت‌های حرکتی و تکامل رشد جسمانی از دیگر فواید جنب و جوش و بازی در دوران کودکی است، اما هنگامی که حرکات فیزیکی محدود می‌شود و کودک یا نوجوان ساعت‌ها وقت خود را روبه‌روی تلویزیون یا کامپیوتر می‌گذارند، استخوان و مفاصلی که در این دوران باید نهایت رشد خود را داشته باشد از تکامل بازمانده، آسیب دیده و رشد کودک دچار اختلال می‌شود. به گفته این روانشناس، بسیاری مهارت‌های فردی در این قبیل کودکان، تکامل نیافته و از آنجا که حرکت دست تنها فعالیت بازی کامپیوتری شمرده می‌شود، کودکان قادر نخواهند بود فعالیت‌های شخصیشان را با سرعت عمل انجام دهد. بر این اساس توصیه می‌شود چنانچه والدین در نظر دارند فعالیت یا سرگرمی برای کودکان یا نوجوانان خود در خانه فراهم کنند به جای بازی‌های کامپیوتری، بازی‌هایی مانند پازل‌های بزرگ که همراه با فعالیت و حرکت دست و پا است به آنان پیشنهاد کنند، پژوهش‌های اخیر بیانگر آن است، هنگام بازی کامپیوتری، چشم حدود چهار هزار حرکت در ساعت داشته و ناچار است فشار زیادی را برای مشاهده دقیق و تمرکز روی صفحه‌هایی که پشت‌سر هم و با سرعت نمایش داده می‌شود، تحمل کند که در نهایت باعث تحریک پذیری سیستم عصبی شده و مشکلات چشمی گوناگونی را به دنبال دارد.

 ضعف قوه بینایی و خستگی چشم از عوارض تماشای ساعت‌ها بازی‌های کامپیوتری است که موجب سردرد، گردن درد و کمردرد شده و به دلیل وارد کردن استرس فراوان در نهایت موجب تغییرات فشار خون و تعداد ضربان قلب می‌شود. از این رو این قبیل بازی‌های کامپیوتری باید تاحد امکان از دسترس کودکان و نوجوانان دور نگه داشته شود و در صورت تمایل به استفاده، نظم خاصی برای پرداختن به بازی نهاده شود. انتخاب بازی‌های فکری و کم‌صدا که بیشتر باعث تمرکز شده و هوش را تقویت می‌کند و تعیین وقت، استفاده از برنامه‌های بازی تولید داخل که مطابق با فرهنگ ماست و اجبار کودک یا نوجوان برای استراحت دوره‌ای پس از هر یک ساعت بازی از تدابیری است که آثار مخرب این بازی‌ها را تا حدودی کاهش می‌دهد.