جامعه

نکاتی در هدایت فناوری به سمت سبک زندگی معرفتی

رهبری نظام‌های اجتماعی است که جهت دهی فناوری را مشخص می‌کند. فناوری بی‌جهت نیست و ما نمی‌توانیم جلوی اندیشه ورزی را بگیریم، اما می‌توانیم با مفروضاتی که در نظام‌های اجتماعی می‌گذاریم و مفروضاتی که در پرورش آدم‌ها به کار می‌گیریم فناوری را جهت دهی کرده و به سمت بسیار سودمند‌تر ببریم

محمد حسن علیپور- یکی از مهمترین اثراتی که فناوری به زندگی ما داشته است تغییر سبک زندگی بوده است که در حقیقت سلایق و زیباییشناختی ما را بطور کامل عوض کرده است. لذا وقتی سبک زندگی را عوض میکند یعنی محیط را هم عوض کرده و برای توده مردم، یک نظام اخلاقی جدید که مبتنی بر عضویت در یک نظام فناوریک باشد را ایجاد مینماید. شما دیگر به عنوان یک «انسان« زندگی نمیکنید بلکه به عنوان جزئی از فناوری زندگی میکنید، نه اینکه لزوما غیر انسانی باشید بلکه انسان یک هویت جدیدی پیدا میکند، به عنوان بازیگری در عرصه فناوری.

فناوری از این جهت که باعث افزایش سطح رفاه، بالا رفتن میزان سرعت در کارها و افزایش سلامت و امید به زندگی شده، خوب بوده است. به عنوان مثال، در چند دهه پیش، مرگ و میر نوزادان و مادران زیاد بوده ولی الان مرگ و میر به میزان زیادی کاهش پیدا کرده است. در حوزه دهان و دندان نیز ایران با چهل سال پیش قابل مقایسه نیست، سی سال پیش در میان بسیاری از اقشار، مسواک امری مهجور بوده است. این موارد ابعاد خیلی خوب و مفید فناوری میباشد. اما به طور کلی فناوری به خاطر روح منفعت طلب و سودجویی کوتاه مدتی که بشر در وجودش است، دارای ابعاد ضرر رسانندهای هم هست مانند بلاهایی که ما سر محیط زیست، گونههای جانوری، آب و هوا و شرایط جوی و لایه اوزون آوردهایم. اینها ابعاد منفی فناوری میباشد.

در دل فناوری، انحرافی نهفته است و اصولاً معنای فناوری تعبد نیست. بلکه عقلانیتی میباشد که حول محور احتراز و جدایی از تعبد است. وقتی بر روی زمین قدم بر میداریم و میبینیم، بمب اتم ساخت دست بشر و پیشرفت فناوری در ابعاد مختلف باعث تباهی و نابودی انسانهای زیادی شده است، به این فکر افتاده که آیا باید فناوری را کنترل کنیم و یا این خرابیها حاصل چیز دیگری است؟

ما نمیتوانیم اندیشه ورزی را محدود کنیم، بشر ذاتاً اندیشه ورز و ابزار ساز است. آن چیزی که ما نمیتوانیم انجام بدهیم، بشر اندیشه کرده و تکنیک میسازد، کارهایی که نظامهای اجتماعی و مدیریتهای آن باید انجام دهند کنترل نیست، بلکه جهت دهی است.
جهت
دهی یعنی اینکه محفوظاتی را در مدیریت نظامهای اجتماعی بیاورند تا فناوری در سعادت بلند مدت بشر طراحی شود، نه در سودهای آنی و برنامههای کوتاه مدت.

به عنوان مثال بعد از پانصد سال که حسابی محیط زیست را از طریق سوزاندن زغال سنگ و بنزین و … نابود کردیم الان مفهومی را به نام توسعه پایدار عنوان کردهایم. توسعه پایدار یعنی توجه به پیشرفت و محیط زیست به صورت همزمان ولی اگر قوهِ عاقلهای تسلط تاریخی به موضوع توسعه متعادل داشت، توسعهای که متوازن باشد با جریان تکامل تاریخی بشر از جهت عبودیت الهی، شاید ما به اینجا نمیرسیدیم که در این بحرانها باشیم.

رهبری نظامهای اجتماعی است که جهت دهی فناوری را مشخص میکند. فناوری بیجهت نیست و ما نمیتوانیم جلوی اندیشه ورزی را بگیریم، اما میتوانیم با مفروضاتی که در نظامهای اجتماعی میگذاریم و مفروضاتی که در پرورش آدمها به کار میگیریم فناوری را جهت دهی کرده و به سمت بسیار سودمندتر ببریم

*مدرس دانشگاه
https://shoma-weekly.ir/6pHnZE