مجلس

نظام بودجه‌نویسی ما پوسیده و نخ‌نما است‌

مشکل‌ترین و بیهوده‌ترین کاری که در هنگام بودجه‌نویسی صورت می‌گیرد، آن است که احکام را در بودجه می‌آوریم. این احکام هم چون یک ساله است، پایداری ندارد و در انتهای سال فسخ می‌شود. اگر در سال آینده هم به تصویب برسد باز کار بیهوده‌ای است که هرساله بخواهیم آن را تکرار کرده و وقت‌گذاری کنیم. لذا در بودجه‌نویسی احکام باید به حداقل برسد یا اجازه احکام نداشته باشیم، مگر اینکه دولت برای کارش نیاز داشته باشد.
مطابق روال هر سال وقتی به انتهای سال میرسیم، بررسی لایحه بودجه یکی از عمدهترین کارهای مجلس است که در دالان قانونی، مسیر خود را طی میکند. لایحهای که برای یک سال، تمامی درآمدها و هزینههای دولت را تعیین میکند تا دولت بتواند کشور را مطابق با آن اداره کند. روندی که هر ساله با ارائه لایحهای از سوی دولت به مجلس، مورد ارزیابی و نقد کارشناسان قرار میگیرد و در نهایت با هیاهو و تلاش و وقتگذاری بسیار به تصویب میرسد و برای اجرای آن به دولت ارائه میشود. اما آنچه در روند بودجهنویسی مورد سؤال بوده، آن است که بهرغم تلاشهای بسیار، این کار بهدرستی انجام میگیرد و آیا این روند بودجهنویسی صحیح است؟ این سؤال زمانی در ذهن پررنگتر میشود که نقدهای کارشناسان به این رویه بودجهنویسی را شاهد هستیم یا عدم مطابقت عملکرد دولت در مرحله اجرای این قوانین را نظارهگریم، که درواقع، نشان از واقعینبودن اعداد و ارقام در بودجه است. ازاینرو، سراغ عبدالرضا مصری رئیس کمیسیون اجتماعی رفته و نظر وی را که یکی از منتقدان این رویه بودجهنویسی است، جویا شدیم.

رئیس فراکسیون حزب مؤتلفه اسلامی در این راستا اظهار داشت: این مسئله که ما باید در نظام بودجهنویسی تحول عظیمی ایجاد کنیم، اظهرمن الشمس است. نظام بودجهنویسی ما، نظام پوسیده و نخ نمایی است و به هیچ عنوان سازگاری با شیوه علمی و عملی با وضعیت اقتصادی کشور ندارد. این امر کاملا بدیهی و مشخص است.

وی افزود: یکی از اشکالات عمده و اصلی نظام
بودجه
نویسی ما این است که در این روش بودجهنویسی، بودجه با ردیفهای بسیاری آورده میشود؛ به طوری که در سه الی چهار جلد به آن پرداخته و هر ساله بودجه با چنین حجمی مورد بررسی قرار گرفته و تصویب میشود. از دیگر ایرادات آن، نظام قطره چکانی تخصیص اعتبارات است که به نظر بنده به غیر از هدررفت منابع، چیزی در آن نیست. لذا این نظام بودجهنویسی باید تغییر کند.

مصری با بیان علل عدم تغییر نظام بودجهنویسی در کشور خاطر نشان کرد: علت اصلی که این نظام تاکنون تغییر نکرده، این است که بودجه باید جایی تغییر کند که در آنجا تنظیم میشود و آن مجموعه به این نظام بودجهنویسی محکوم است، یعنی سازمان مدیریت و برنامهریزی خود بچهای بوده و با این نظام بودجهنویسی رشد کرده و بزرگ شده، لذا برای آنها فرقی نمیکند، افرادی که در آن مشغولاند، افراد خوبی هستند؛ ولی از بدو ورود در این سازمان با این نظام بودجهنویسی بزرگ شدهاند مانند فردی که در خانوادهای رشد میکند. لذا مشکل اصلی و اساسی ما، خود نظام بودجهریزی است و تا زمانی که آن را عملیاتی نکنیم، توفیقی برای تغییر آن نخواهیم داشت.

نماینده مردم کرمانشاه در ادامه تصریح کرد: بهنظر میرسد برای آنکه بتوانیم دولت یا سازمان مدیریت را ملزم کنیم تا نظام بودجهنویسی را بازنگری کنند و تغییر دهند، ما باید قانونی را تنظیم کرده و دولت را موظف کنیم تا در یک فرجه زمانی دو الی سه ساله بودجهنویسی را اصلاح کند و تا زمان مقرر یک بودجه عملیاتی یا یک بودجهنویسی برمبنای صفر را ارائه دهد. یعنی دولت را مکلف کنیم تا این کار را انجام دهد و تعیین کنیم که مثلا در سال 95 دیگر ما بودجه را به این صورت پذیرا نیستیم. در این صورت هم به دولت آن فرصت را دادهایم تا نظام بودجهنویسی را اصلاح کند و هم گامی در مسیر اصلاح آن برداشتهایم.

وی خاطر نشان کرد: هر ساله در فصل بودجه همگان اظهارنظر میکنند که این بودجه، بودجه خوبی نیست و این شیوه بودجهگذاری نیست و... هنگامی که از فصل بودجه میگذرد و بودجه به تصویب میرسد، همه خسته از کار بودجه دوباره آن را رها میکنند تا بودجه بعد؟! یعنی از فروردین ماه تا زمان تهیه بودجه جدید 5 الی 6 ماه فاصله است، یعنی از اواخر مرداد و اوایل شهریور کارهای کارشناسی در سازمان مدیریت شروع میشود، لذا طبیعی است که در دستگاه اجرایی این زمان یک الی دوماه جلوتر شروع شود؛ پس همچنان درگیر بودجهایم و زمانی برای تغییر آن نداریم؛ بنابراین مجبور میشویم تا همین رویه موجود را پیش ببریم و این گونه شاهدیم که هر ساله تنها با کمی تغییر جزئی بندها و احکام بودجه تنظیم میشود که بیشتر شبیه یک بازی است تا بودجهنویسی. ما الان بودجه بازی میکنیم، بودجهریزی نمیکنیم!

مصری یادآور شد: معمولا آنچه که در روند بررسی بودجه اتفاق میافتد دولت یک چیزی می آورد، مجلس هم با تغییر چند تا هزینه و بالا و پایین کردن اعداد و ارقام آن را تصویب میکند و نهایت با وقتگذاری زیاد هم دولت راضی و هم مجلس بودجه برای یک سال تنظیم میشود؛ اما در یک نگاه کلی اگر بخواهیم بودجه امسال را با بودجه سالهای گذشته مقایسه کنیم، در حقیقت هیچ اتفاق خاصی در این بودجهنویسی رخ نداده و تنها برخی موارد در یک مجلس رأی آورده است؛ اما در مجلس بعد از آن رأی نیاورده یا بالعکس! لذا آنچه الان انجام میشود، بودجه بازی است.

نماینده مردم کرمانشاه افزود: اما در این میان چه کسی است که همه را بازی میدهد؟ به نظر من، دولت است که با تنظیم یک لایحه به علاوه یکسری احکام و جداولی که ارائه می‌‌دهد، این قاعده را بازی میکند. البته به جداول که اصل بودجه در آن است، هیچگاه نمیرسیم؛ یعنی کسی سراغ جدولها نمیرود و حتی در مجلس هم بحث نمیشود! لذا فقط احکام باقی میماند که بنده نفع مردم را در احکام بودجه نمیبینم. این هم علت دارد؟! زیرا یکسری از دستگاههای اجرایی برای تأمین منابع خودشان پیشنهاداتی را میآورند، اگر توانستند در دولت به این پیشنهادات دست یابند، آن را عملی میکنند؛ اما اگر در حوزه دولت نتوانستند به آنها برسند همان پیشنهادات ردشده در دولت، توسط نماینده مطرح میکنند و رأی میآورد و از طریق نماینده به کار خود میرسند.

از طرفی، چون این پیشنهاد در دولت رأی نداشته است، دولت هم سعی میکند در تخصیص به آن صفر بدهد و اجازه ندهد تا اجرا شود.

عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی، وجود احکام در بودجهنویسی را یکی از اشکالات عمده بودجهنویسی خواند و گفت: مشکلترین و بیهودهترین کاری که در هنگام بودجهنویسی صورت میگیرد، آن است که احکام را در بودجه میآوریم. این احکام هم چون یک ساله است، پایداری ندارد و در انتهای سال فسخ میشود. اگر در سال آینده هم به تصویب برسد باز کار بیهودهای است که هرساله بخواهیم آن را تکرار کرده و وقتگذاری کنیم. لذا در بودجهنویسی احکام باید به حداقل برسد یا اجازه احکام نداشته باشیم، مگر اینکه دولت برای کارش نیاز داشته باشد.

وی تصریح کرد: در بسیاری از مواردی که ما در بودجه میآوریم؛ عمدهترین کلمات در احکام «به دولت اجازه داده میشود و...» بهکار برده می‌‌شود که اگر دولت ارادهای در اجرای آن نداشته باشد بیفایده است. در نظر بگیرید که ما در مجلس احکام بسیاری را داریم که با این جمله شروع شده است با اینکه بر سر هر کلمهای وقت زیادی صرف شده است تا تصویب شود، حال اگر اراده دولت در اجرای آن نباشد این وقتگذاری بیهوده است. در قانوننویسی که ما با یکدیگر تعارف نداریم، یا برای دولت باید تکلیف بنویسیم لذا باید احکام در بودجه تکلیفی باشد «دولت مکلف است که چنین کاری را بکند». اگر این چنین عمل کنیم چیز خوبی است؛ والا این نوع بودجهنویسی محل اشکال است.

https://shoma-weekly.ir/CZKHp4