از ابتدای انقلاب تاکنون با چالش‌هایی روبرو بودیم؛ چالش اندیشه امام با اندیشه‌های نهضت آزادی و بنی‌صدر و تفاوت اندیشه امام با اندیشه آقای منتظری. همین طور تفاوت در اندیشه رهبری معظم انقلاب با کارگزاران و مرزبندی‌هایی که بوده است؛ در دوره اصلاح‌طلبان یا در یکی دو سال اخیر آقای احمدی‌نژاد. الان بعضی از ظواهر نشان می‌دهد ممکن است در آینده با چالش‌های مشابهی روبرو شویم.
این چالش‌ها پیشینه دارند و در عصر پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) هم بوده‌اند و نمی‌خواهم در همه جهات قیاس کنم، اما شباهت‌هایی وجود دارد. ریشه همه این چالش‌ها را در این می‌بینم که دو نوع برداشت از حکومت دینی فراروی ما وجود دارد، یک برداشت سر می‌زند به مردمسالاری سکولار و برداشت دیگر به مردمسالاری دینی. مردمسالاری دینی و مردمسالاری سکولار هر یک شاخص‌هایی برای خودشان دارند. متأسفانه مردمسالاری سکولار در ایران عمومی شد، یعنی برخی از مؤلفه‌های لیبرالیست غربی را آوردند و عمومی‌سازی کردند و در قالب مردمسالاری سکولار می‌بینیم دقیقاً این دو برداشت تفاوت‌های خودشان را داشته‌اند و دارند. اگر به گذشته برگردیم، مرحوم شهید بهشتی در دوره بنی‌صدر به حضرت امام (ره) نامه‌ای می‌نویسند و همین نگرانی را مطرح می‌کنند و می‌فرمایند دو برداشت از حکومت دینی وجود دارد، نگاه یک برداشت نسبت به احکام دینی، اصول و مبانی تساهل و تسامح است و برداشت دیگر می‌گوید حکم‌الله به‌طور دقیق اجرا و پیاده شود؛ لذا معتقدم باید این نگرانی‌ها را در دو برداشت مد نظر داشته باشیم.
مهمترین شاخصه‌های مردمسالاری سکولار چیست؟
در مردمسالاری سکولار اولین شاخصه ترویج روحیه اشرافی‌گری که همواره وجود داشته است. دوم اعتقاد به اقتصاد آزاد و سرمایه‌داری لیبرال هست، یعنی تکیه بر بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و تبعیت از عرضه و تقاضا. در مقابل مردمسالاری دینی می‌گوید آزادی اقتصادی و عدالت اجتماعی. اقتصاد آزاد جنساً با آزادی اقتصادی تفاوت دارد. سومین شاخصه مردمسالاری سکولار تجمل‌گرایی، یعنی توجه به ظواهر زندگی است و به تجملات بیشتر توجه دارند. چهارمین مورد بی‌توجهی به عدالت اجتماعی است، چون نگاه سرمایه‌داری است و عنایت به عرضه و تقاضاست، از این رو کمتر به عدالت اجتماعی توجه می‌شود. پنجمین شاخصه رها کردن فضای فرهنگی جامعه است که نقطه اصلی بحث شما همین جا بروز و ظهور می‌یابد. وقتی می‌گوییم فرهنگ، یک‌صدم آن حجاب و ۹۹ صدم آن موارد دیگر نظیر نوع نگاه به ممیزی، انتشار آثار مکتوب، الکترونیک، هنری، بحث ماهواره و Facebook است که همه این‌ها زوایای مردمسالاری سکولار یا لیبرال فرهنگی و نگاه لیبرالیستی به فرهنگ است که بروز و ظهورش از Facebook و اینترنت گرفته تا ماهواره و نحوه فیلترینگ تا هنرپیشه، جشنواره، فیلم، سینما و تمام آثار هنری و الکترونیکی مکتوب را در برمی‌گیرد.
منظور شما این است که می‌شود از این‌ها استفاده سکولاریستی کرد یا این گونه مباحث بالذات این خاصیت را دارند؟
یک نگاه می‌گوید ماهواره برای جامعه سم خطرناکی است و باید حتی‌المقدور آن را محدود و کنترل کنیم. نگاه دیگری می‌گوید نه، چرا سخت‌گیری می‌کنید؟ در آینده فراگیر می‌شود و نباید سخت‌گیری کنیم. معنایش این نیست که وقتی مواد مخدر سم است و عده‌ای سراغش می‌روند ما ر‌هایش کنیم. راجع به فیلترینگ، Facebook، حجاب، فیلم، سینما، هنرپیشه و جشنواره فجر هم این دو نگاه را می‌بینیم. مواردی که امسال شاهد آن بودیم بروز و ظهور آن اندیشه و نگاه لیبرالیستی به فرهنگ است.
همان طور که گفتم دو نگاه وجود دارد، یک نگاه به ما می‌گوید باید احکام الله را اجرا کنیم و اگر به احکام الله هتاکی شد و مثلاً گفتند قصاص یک حکم غیر انسانی است، باید با این آدم هتاک و این روزنامه برخورد کنیم. یکی می‌گوید نه نباید برخورد کنید و باید آزاد باشند.
آیا این به این معنا است که تساهل و تسامح که شعار فرهنگی دولت آقای خاتمی بود، در این دولت هم اجرا می‌شود، بدون اینکه شعارش داده شود؟
می‌تواند و در واقع نگرانی این است که بروز و ظهور یابد. بحث خودی و غیرخودی و مسئله ارزشی و غیر ارزشی از مقوله‌های مطرح هستند. قرآن می‌فرماید: «وَ الشُّعَرَاء یَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ» (۱) قرآن مطلق شعر و شاعری را تأیید نمی‌کند و می‌گوید شعر دو نوع است: شعر کفرآمیز و شعر توحیدمحور، شعر هدایت‌گر و شعر گمراه‌کننده. دو نوع هنر و دو قسم شعر داریم. اگر گفتیم در عرصه هنر ارزشی و غیر ارزشی نداریم، این نگاه تساهل و تسامح است. اگر گفتیم خودی و غیر خودی نداریم، این با محتوای قرآن نمی‌سازد. همین نگاه منجر به دو نوع برداشت از حکومت دینی می‌شود. در حالی که قرآن بحث خودی و غیر خودی را مطرح می‌کند و پیامبر (ص) در باره سلمان می‌فرماید: «سَلْمانُ مِنّا أَهْلَ الْبَیْتِ»، سلمان از ایران نزد پیامبر (ص) رفته و خودی شده است، ولی ابولهب که جزو منسوبین پیامبر (ص) است می‌شود: «تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَ تَبَّ». (۲)
بحث عزت و ذلت یکی از بروز و ظهورهای تساهل و تسامح است. عزت و ذلت را چگونه معنا کنیم؟
واقعیتش این است که می‌خواهم از تحریم دفاع کنم، چون جناب آقای روحانی فرمودند هر که تحریم را دوست دارد، از آن دفاع کند... .اگر تحریم به معنای این است که مقاومت در شعب ابیطالب زمینه‌ساز براندازی کفر، شرک و بت‌پرستی باشد، این تحریم بسیار مقدس و ارزشمند است. اگر تحریم به معنای این است که در برابر قطره آب تحمل کند و با استبداد، کفر، شرک و عصیان دستگاه یزید مقابله کند، این تحریم بسیار مقدس و ارزشمند است. اگر تحریم به این معنی باشد که با قلدر‌ترین قلدران عالم دست و پنجه نرم و آن‌ها را به دنیا افشا کنیم و پته آن‌ها را روی آب بریزیم، این تحریم بسیار مقدس است. اگر مردم در این عرصه ایستاده و مقاومت کرده‌اند، ارزشمند است.
حضرت خدیجه (س)، بستگان پیامبر (ص) و بعضی از افراد در شعب ابیطالب از دنیا رفتند، از این رو مسلمانان تلفات داشتند و هزینه پرداختند. معنایش این نیست که هر هزینه‌ای بیهوده است. هزینه‌های ما با دارایی‌هایمان قابل مقایسه نیست. در عرصه‌های مختلف به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کردیم. آن روز صدام، امریکا و اروپا لب مرز با ما می‌جنگیدند، امروز مرز به عقب رفته و طبیعی است دشمن به خاطر اینکه بسیاری از عرصه‌ها را از دست داده است، به جنگ بپردازد. جنگ دو نوع یا سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری است و تحریم یکی از اقسام جنگ نرم است. این جنگ در شعب ابیطالب، کربلا و صد‌ها جای دنیا بوده است و ۳۵ سال مقاومت کردیم و عرصه‌های زیادی را به دست آوردیم.
به نظر شما برای ادامه این مقاومت، نیروهای مؤمن و انقلابی که مخاطب آقا در چند سخنرانی بودند باید چه برخوردی کنند؟
شرایط پیچیده‌ای است. نظر آقا این است که باید قدرتمند باشیم و اقتدار داشته باشیم. اقتدارمان هم در سایه نگاه به درون نظام و استحکام داخلی آن است.
ما در بخش فرهنگی نگرانی‌هایی داریم.
یک بخش، بحث روند فرهنگی است که قطعاً باید دستگاه‌های مربوطه برگردند و اشتباهات گذشته را تکرار نکنند. به آقای جنتی ارادت دارم و دوست بنده هست. ایشان در دوران گذشته چریک بوده و سختی‌های زیادی را تحمل کرده است. قبل از انقلاب تحت فشار شدید ساواک و مدت طولانی فراری بود، ولی توقع این است که آنچه را که قبلاً به آن اعتقاد داشتند، امروز عملیاتی کنند. وزارت ارشاد در عرصه مطبوعات، هنر، سینما، تئا‌تر و زمینه‌های مختلف نقش بسیار زیادی دارد. مشکل اصلی ما فرهنگی است. یعنی باید مردم را قانع کنیم که به دنبال ایستادگی و مقاومت نجات از بسیاری از درد‌ها و رنج‌ها است.
دو باره می‌خواهم از تحریم دفاع کنم. اگر انسان خودش را از غذا، چربی و قند تحریم می‌کند، قابل دفاع و نتیجه‌اش سلامت بدن است. این تحریم ارزش دارد و کسی آن را بد نمی‌داند و این خودتحریمی است و بسیاری از آدم‌ها خود را تحریم می‌کنند و در فشار قرار می‌دهند تا وزن، چربی و قندشان را کم کنند. این تحریم نه‌تن‌ها مذموم نیست، بلکه پسندیده است و ارزش دارد، چون نتیجه‌اش سلامت، رشد و بالندگی روحی و جسمی بدن است. این بخش مربوط به دولت است.
وظیفه عموم مردم در این زمینه چیست؟
این انقلاب به دست مردم و محوریت ولی‌فقیه به پیروزی رسیده است. مردم باید این دستاورد‌ها را حفظ کنند. ما داریم آزمون پس می‌دهیم، ۲۰۰ سال آینده تاریخ خواهیم بود و در باره ما قضاوت خواهند کرد. همان طور که ما در باره عصر پیامبر (ص)، موسی بن عمران، بنی‌اسرائیل و پیروان حضرت نوح (ع) قضاوت می‌کنیم و نسبت به عملکرد عده‌ای از افراد آن دوران‌ها قضاوت منفی داریم، مبادا آیندگان نسبت به ما قضاوت منفی داشته باشند و بگویند این‌ها انقلاب بزرگی را به دست آوردند و تا دل امریکای لاتین و اقصی نقاط عالم رفتند، اما تحمل نکردند، عقب‌نشینی کردند و تسلیم شدند. باید دستاورد‌ها را حفظ کرد.
پی‌نوشت‌ها:
(۱) قرآن کریم، سوره شعرا، آیه ۲۲۴
(۲) قرآن کریم، سوره مسد، آیه ۱
