آیا امر به معروف و نهی از منکر در خانواده چه تفاوتی با گونه های دیگر آن دارد؟
این موضوع قطعاً در خانواده جایگاه خاصی دارد، ولی نوع و ترکیب آن فرق می‌کند. مهم‌ترین امر به معروف در خانواده رفتار عملی و گفتار پدر و مادر است، یعنی رفتار و گفتار فرزندان بیشتر از رفتار پدر و مادر نشأت می‌گیرد تا گفتارشان، بنابراین امر به معروف و نهی از منکر در خانواده بیشتر متوجه رفتار پدر و مادر است و سپس گفتار و معاشرت‌های داخلی خانواده، معاشرت‌های اجتماعی و شرکت آنها در محافل و مناسبات مذهبی است. وقتی قرار است فرزندانمان را به سمت معروف هدایت کنیم، باید خودمان نماد معروف باشیم.
چون یکی از برنامه‌های احکام دینی امر به معروف و نهی از منکر در زمینه این احکام است و شاید ما این واجب را بیشتر از این جنبه ببینیم درحالی که در بحث اخلاق و انسانیت هم هست، مثلاً چه کاری خوب و چه کاری بد است. شاید در جوامع دیگر انسان باید انسان شایسته، بایسته و مظهر انسانیت باشد، ولی اگر به مکتب و دینی مقید نبود اشکال نداشته باشد، اما ما معتقدیم بایدهای حرکت به سمت خوبی‌ها و نبایدهای دور شدن از بدی‌ها یک امر مسلم و زیست محیطی بشر در حیات دنیایی اوست، مضافاً بر این که انسان وقتی مکتبی را قبول می‌کند و آن هم جامع‌ترین و کامل‌ترین مکتب به نام اسلام را قبول می‌کند، یکی از احکام و دستورات دینی ما امر به معروف و نهی از منکر است، پس در جامعه مسلمین امر به معروف و نهی از منکر تأکید قوی‌تر و برنامه لازم‌تری در خانواده است. به نظر من مهم‌ترین جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در خود خانواده‌هاست. اگر این اصل جایگاه اصلی خود را در خانواده باز کند و مستقر شود، شاید در سطح جامعه نیاز بسیار کمی به امر به معروف و نهی از منکر پیدا کنیم، چون همه انسان‌ها در دل خانواده‌ها ساخته شده، پرورش یافته و یاد گرفته‌اند. مثلاً یاد گرفته‌اند دروغ چیز بدی است و شخصیت انسان را متزلزل و از حقیقت انسانی و الهی‌اش دور می‌کند و به سوی جهنم و هلاکت می‌برد. وقتی انسان در خانواده این اصل را یاد بگیرد، قطعاً وقتی بزرگ می‌شود، در شغل‌های مختلف و معاشرت‌های اجتماعی فردی آمر و عامل به این قضیه است؛ بنابراین مشاهده می‌کنیم جای بسیار مهم امر به معروف و نهی از منکر در دل خانواده‌هاست.
پس اولین نماد عملی این واجب نماد عملی پدر و مادر است و دوم برنامه‌ریزی کاری، اخلاقی و رفتاری است که توسط پدر و مادر در سطح خانواده بر اساس معروف‌ها و منکرهاست. چه چیزهایی خوب‌اند و چه چیزهایی بد؟ چه در باب احکام دینی، چه مسائل اخلاقی و اجتماعی. چون ما معروف‌هایی را داریم که شاید از باب دینی مسئله خاصی نداشته باشند، ولی در باب اجتماعی داشته باشند، شاید منکرهایی را داشته باشیم که از باب مسائل دینی چندان نهی نشده باشند، ولی در باب مسائل اخلاقی و اجتماعی نهی شده باشند.
یکی دیگر از مواردی که در امر به معروف و نهی از منکر در خانواده مطرح است نظام فرهنگی خانواده است، مثلاً خانواده‌ای که اغلب اعضایش در زمینه‌های علمی و تخصصی فعال‌اند، شاید بسیاری از چیزهایی که برای افراد عامی عادی است، برای آنها خوب نباشد، مثلاً جامعه پزشکان، جامعه علما و جامعه دانشمندان. کاری ممکن است یک حرکت از سوی یک عالم دینی کار درستی نباشد، ولی اگر از مردم عادی سر بزند اشکالی نداشته باشد. این هم یک معروف است که چگونه به وجود می‌آید و در اثر انتخاب جایگاه‌های شخصیتی و تعیین مدل‌هایی است که هر خانواده انتخاب می‌کند و به خود اختصاص می‌دهد، در آنجا معروف دیگری از ناحیه دیگری است.
به نظر شما امر به معروف و نهی از منکر فقط از طرف پدر و مادر به سمت فرزندانشان باشد یا برعکسش هم ممکن است؟ و اگر ممکن است چه شرایطی دارد؟
در نظام خانواده چون اول پدر و مادر تشکیل‌دهنده خانواده هستند و بعد بچه‌ها به مرور زمان به آن حد می‌رسند، پس قطعاً اولویت با اولیاست، بعد بچه‌ها رشد می‌کنند و از هفت سال دوم وارد نظام آموزشی می‌شوند و آموزش می‌بینند و می‌توانند اظهارنظر کنند. از مرحله‌ای هم وارد سن نوجوانی می‌شوند و رشد کافی می‌یابند و می‌توانند آمر به معروف و ناهی از منکر بشوند. ممکن است در خانواده‌ای برخی از منکرات را رعایت نکنند و یا به بچه تذکر بدهند، اما خودشان عمل نکنند.