***
امام خامنه ای در باره حمایت از جنس داخلی فرمودند: «من نمی‌گویم خرید جنس خارجی حرام است، ولی جنس خارجی نخرید». می‌خواهیم از لحاظ فقهی این مسئله را بررسی کنیم که این صحبت ایشان چقدر وظیفه برای انسان ایجاب می‌کند و وجوب خرید جنس ایرانی به‌جای جنس خارجی برای ما چقدر است؟
یک بحث کلی داریم که آنچه که موجب تقویت بازار مسلمین و اقتصاد مسلمانان می‌شود، باید رعایت شود. در مباحث اقتصادی وقتی امکان تولید محصولی در داخل هست و مردم هم به آن دسترسی دارند، بدیهی است وقتی محصول خارجی می‌خرید، یعنی بازار مسلمین ضعیف و کارگر مسلمان بیکار شده است و به‌جای این که برای کارگر مسلمان شغل ایجاد شود، برای کارگر غیرمسلمان و غیرایرانی شغل ایجاد می‌شود. آن وقت بیکاری و ضعف اقتصادی برای کشور ما به وجود می‌آید و بازار کشوری که از او خرید می‌کنیم، تقویت می‌شود و کارگرانشان دارای شغل می‌شوند و منابع مالی‌شان توسعه می‌یابد و در نهایت ممکن است به ضعف و رکود کشورهای مسلمان بینجامد، بنباراین این یک قاعده فقهی است که باید برای حفظ کیان مسلمین هر کاری را که موجب عزت آنان می‌شود انجام داد و از هر کاری که موجب پسرفت، ضعف و رکود بازار مسلمین می‌شود پرهیز کرد. این یک اصل عقلی است که همه به آن پایبند هستند و هر کشوری هم سعی می‌کند در راستای منافع ملی خودش بازار بهتری را جذب و توان بیشتری را برای خارج کردن رقبا از دور صرف کند، لذا بنا بر فرمایش مقام معظم رهبری برای حفظ بازار داخلی باید نسبت به خرید اجناس داخلی اقدام کنیم و البته تولیدکنندگان هم باید استانداردهای لازم و شرایط مصرف‌کننده را رعایت کنند.
فکر می‌کنید قاعده نفی سبیل را می‌توانیم در اینجا وارد بدانیم؟
قاعده نفی سبیل «وَ لَن یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا»(1) عمومیت دارد و شامل هر نوع سیطره‌ای اعم از فرهنگی، اقتصادی، مالی، دفاعی، رزمی و... می‌شود. البته بازار ما انحصاراً در اختیار دولت دیگری نیست که موجب ضعف و فساد شود، ولی به‌طور نسبی این اتفاق افتاد. مثلاً اوایل که کفش‌های چینی زیاد وارد شد، کارخانه‌ها و تولیدی‌های کفش تبریز، تهران و... که کفش‌های بسیار خوبی داشتند، همه نابود شدند. همین طور در بسیاری از صنایع دیگر که چینی‌ها وارد شدند و شرایط اقتصادی ما فراهم نبود و محصول برای ما گران‌تر در می‌آمد، بازار چین توانست بازار ما را مغلوب کند و بر بازارمان چنگ بیندازد.
آیا «احتیاط واجب» را می‌توانیم در این باره به کار ببریم؟
بنده در مقام فتوا نیستم و باید در این زمینه مقام معظم رهبری و مراجع نظر بدهند.
تولیدکنندگان هم نباید از این فرمایش حضرت آقا سوءاستفاده کنند. مردم به هر حال جنس آنها را می‌خرند. آن ها چگونه باید مراقب کیفیت جنس خود باشند؟ خود تولیدکنندگان باید چگونه رفتار کنند؟
تولیدکنندگان باید برای حفظ بازار داخلی و برای این که بتوانند در رقابت با خارجی‌ها کاری انجام بدهند، نسبت به استانداردسازی محصولاتشان واقعاً اهتمام به خرج بدهند تا بتوانند در این وانفسای بازار قابلیت ماندن را برای خود حفظ کنند و از آنجایی که ممکن است عده‌ای به منافع ملی حساس نباشند و بی‌اعتنا باشند، حتماً باید توسط بخش صنعت و معدن بازرسی انجام شود و یا گاهی تعزیرات در این بخش ورود یابد که بایستی همه اینها توأمان صورت بگیرد تا کسانی که با میل و رغبت کالای استانداردی را تولید می‌کنند، به خاطر کالاهای بی‌کیفیتی که در نتیجه سودجویی همکارانشان تولید می‌شود، بازار را از دست ندهند و موجب ضرر و زیان آنها نشوند. بنابراین هم از ناحیه تولیدکنندگان و هم از ناحیه بخش‌های نظارتی و حکومتی باید این فعالیت توأمان صورت بگیرد که منافع مصرف‌کننده را که در حقیقت منافع ملی ما محسوب می‌شود، رعایت کنیم، چون اگر مصرف‌کنندگان به کالای داخلی بی‌اعتنا شوند و بگویند کیفیت خوبی ندارند، طبعاً مردم نیازهای خود را از کالاهای خارجی تأمین می‌کنند و معنایش این است که جنس داخلی را بنجل می‌دانند و به آن اعتنایی نمی‌کنند و همین مسئله سبب ضعف و رکود می‌شود، بنابراین باید از این کار اجتناب ورزند.
دولت چگونه باید بر تولیدکنندگان داخلی نظارت کند؟
مجلس و وزارت صنعت و معدن و تجارت قانون دارند. همه باید به عنوان وظیفه ملی اهتمام داشته باشند که این کار به بهترین نحو صورت بگیرد و کوتاهی به هیچ وجه قابل قبول نیست و در سال عزم ملی و مدیریت جهادی همه باید خود را با شرایط تطبیق بدهند و اگر هم تا به حال ضعفی داشته‌اند، سعی کنند با بهترین عناصر ضعف‌شان را جبران سازند.
در بخش نیروی انسانی هم باید این قاعده رعایت شود، چون اخیراً شنیده‌ایم دولت پیمانکاران خارجی را بر پیمانکاران داخلی ترجیح می‌دهد. دولت ترجیح می‌دهد با پیمانکاران خارجی‌ای که ارزان‌ترند کار کند و به سراغ پیمانکاران داخلی نمی‌رود.
مطلب مهم این است که الحمدلله نیروی جوان، ماهر و کارآمدی داریم و از نظر اقتصادی می‌توانیم با صادرات نیروی انسانی و متخصص به کشورهایی که جویای افراد کارآمد و متخصص هستند، در این زمینه فعال باشیم، چون افراد تحصیلکرده و شایسته‌ای داریم و معنایش این است که اتکا به نیروی داخلی موجب می‌شود هم صنعت روی پا باشد و هم بحث خودکفایی و هم اعتماد به نفس ملی‌مان افزایش یابد و باید از هر کاری که موجب کاهش این اعتماد به نفس شود خودداری کرد و طبعاً دولت و همه دستگاه‌هایی که به دنبال کارهای تجاری، بازرگانی و صنعتی هستند، بایستی به حداقل نیروی خارجی اکتفا کنند، نه این که در شرایط خاص کشوری بخواهد نیروی متخصص خود را همراه با تولیدی که در اختیار ما قرار می‌دهد به ما تحمیل کند. فقط باید در صورتی که نیروی متخصص در ایران نباشد از نیروی خارجی بهره جست تا هم دانشگاه‌هایی که دارند نیرو تربیت کنند و هم جوانان ما نسبت به آینده امیدواری بیشتری داشته باشند.
پی‌نوشت:
(1) قرآن کریم، سوره نسا، آیه 141.
