شاید زمانی که در تاریخ 10/5/84 «لایحه جامع حمایت از ایثارگران»، از سوی دولت هفتم در ۵۹ ماده برای تصویب به مجلس ارائه شد، هیچ کس فکرش را هم نمی‌کرد این لایحه که قشر عظیمی از ایثارگران، جانبازان و رزمندگان با آن در ارتباط هستند، به طولانی‌ترین لایحه تاریخ کشور تبدیل شود. سال ۸۴ زمانی که خبر ارائه لایحه‌ای با عنوان «لایحه جامع حمایت از ایثارگران» از تریبون‌های رسمی اعلام شد، همگان تصور می‌کردند که این لایحه با هدف ارائه بهترین خدمات در بخش‌های گوناگون به جامعه ایثارگری به سرعت مورد بررسی قرار می‌گیرد و برای اجرا به بخش‌های مختلف ابلاغ می‌شود.
این لایحه از سال ۸۴ تا 91 درزمین سه نهاد رسمی دولت، شورای نگهبان و مجلس دست به دست شد و هرکدام در بخش‌های گوناگون این لایحه نظارت، اعمال تغییر و درحقیقت چکش کاری داشته‌اند، تا بلکه لایحه‌ای خوب و شایسته ایثارگران به تصویب نهایی برسد، اما مشخص نیست چرا با وجود این همه چکش‌کاری نهایی شدن این لایحه بیش از 7 سال به طول انجامید.
برای واکاوی فراز و نشیب های موجود بر سر راه تصویب لایحه جامع ایثارگران و همچنین آشنایی با جزئیات و مفاد این قانون گفت و گویی انجام داده ایم با غلامرضا یاوند عباسی ، دبیر سابق شورای مشاوران وزرا در امور ایثارگران و مشاور کنونی کمیسیون اجتماعی مجلس.
غلامرضا یاوند عباسی از جمله افرادی است که از ابتدای پیشنهاد این لایحه به مجلس در جریان کامل جزئیات آن قرار داشته است و چه بسا ناگفته هایی هم از این لایحه پر حاشیه و طولانی داشته باشد، عباسی هم اکنون مشاور کمیسیون اجتماعی در امور ایثارگران است.
گفت و گوی ما با وی هم اینک پیش‌روی شماست.
آقای یاوند عباسی ! به واقع چرا این لایحه بااهمیت به طولانی‌ترین لایحه تاریخ قانون گذاری کشورتبدیل شد؟
در قوانین به تناسب خدماتی که ارائه می شود ایثارگر را تعریف کرده اند، به طور طبیعی رزمندگان از اقشار ایثارگر هستند، جانبازان، آزادگان، خانواده های محترم شهدا، همه اینها اقشار ایثارگر هستند. اما جامعه هدف بنیاد شهید و امور ایثار گران اقشار خانواده معظم شهدا، جانبازان و آزادگان هستند.
یکی از مباحث اصلی که سالها درگیر آن بوده‌ایم، بحث لایحه جامع ایثارگران است که در مجلس به تصویب رسید، اما برخی از مواد آن مورد ایراد شورای نگهبان قرار گرفت. به چه دلیل لایحه جامع خدمات رسانی در امور ایثارگران- لایحه ای که از سال 79 در دستور کار مجلس قرار داشته است- روند رسیدگی و تصویب نهایی آن بسیار طولانی بود؟
به واقع یکی از طولانی ترین مسیر ها برای تصویب را در این لایحه می توان مشاهده کرد. به نظر من این لایحه از این نظر رکورددار است. البته بخشی از این طولانی شدن، به خاطر علاقه مندی مسئولان به افزودن بندهای بیشتر بوده است که مدام می خواستند بهتر و در جایگاه و شأن ایثارگران انجام شود.
یعنی معتقد هستید، طولانی شدن مراحل تصویب لایحه جامع ایثارگران، تنها به دلیل علاقه مسئولان به خدمات رسانی به جامعه ایثارگری بوده است و گزینه دیگری درباره این موضوع وجود ندارد؟
این وسواس به خرج دادن ها و گاهی اوقات برخورد کردن با بعضی از مشکلات، چون نگاه ها متفاوت است، گاهی اوقات یک موضوعی را اقشار ایثارگران با آن موافق هستند، ولی دولت به دلیل نبودن اعتبار و بودجه یا مسائل دیگر مخالفت دارد. گاهی اوقات موردی تصویب می شود و گروهی از ایثارگران مخالف آن هستند و این کشمکش ها باعث می شود که تا به امروز متأسفانه لایحه روی زمین بماند.
البته مطلب خیلی مهمی هم که محل اختلاف شده و گاهی سبب معطل ماندن لوایح می شود و افراد خدوم و ارزشی را به هم بدبین کرده و با هم درگیر می کند، دو نگاه متفاوتی است که عرض می کنم.
گروه اول که در اصل مدیران رده بالای بنیاد شهید و امور ایثارگران بیشتر طرفدار آن هستند، بنیاد را ناظر و دستگاههای اجرایی را مجری می داند. آنها می گویند هر دستگاه وظیفه ای نسبت به مردم دارد و نسبت به ایثارگران وظیفه ای ویژه و بنیاد باید کار سیاستگذاری و نظارت را انجام دهد.
گروه دیگر معتقدند که بنیاد مجری است و دستگاههای دیگر هم کمک و همکار. اینها می گویند فلسفه ایجاد بنیاد برای خدمات رسانی بوده و یک نهاد نمی‌تواند هم مصداق ایثارگری را تعیین کرده و میزان جانبازی را تعیین کند، خدمات هم بدهد و هر جایی که صلاح دید میزان خدمت را کم و زیاد کند و یا حتی در مواقعی افرادی را به دلایلی که موجه می داند از شمول ایثارگری حذف نماید.
قانون کدام نظر را تأیید می‌کند؟
زمانی جدولی تهیه کردیم و تمام نکاتی را که در قانون اساسنامه بنیاد شهید و امور ایثارگران وجود دارد در آن بررسی کردیم، تنها دو بند از وظایف بنیاد از جنس نظارت همراه با اجرا بود و مابقی همه جنس اجرا داشت.
بازهم پای بنیاد شهید به میان آمد، چرا بنیاد در این ماجرا قصد دارد که نقش ناظر را بازی کند؟
من سخنگوی بنیاد نیستم و می توانید از مسئولان آن بپرسید ولی از خود آنان شنیده ام که تمایل دارند اعتبارات ایثارگران در یک جا متمرکز شود.
اگر تمامی اعتبارات ایثارگران یک جا متمرکز نباشد، مگر اتفاق خاصی در کشور می افتد؟
به نظر من اتفاق خاصی نمی افتد. بنده خود در الجزایر شاهد بودم که وزیرالمجاهدین الجزایر با افتخار می گفت که ما چهارمین دستگاه از نظر حجم بودجه هستیم.
آنها بودجه درمان، آموزش و رفاه و...را یکجا می گرفتند و بین دستگاهها تقسیم می کردند و البته زمانی که به هر دلیل کمبودی پیش می آمد، خدمات متوقف نمی شد و در مطالبات آنها محسوب می شود و به این شکل وزارت المجاهدین در امر اجرا فعال بود و ضمناً با اعتباری که توزیع می کرد، ضمن استفاده از مشارکت دیگران بر هزینه آن هم بگونه ای نظارت می کرد.
ضعف اصلی این لایحه در کجا بود و اگر بخواهید به صورت شاخص از یکی از نقاط ضعف که باعث شد به تأخیر بیفتد را اشاره کنید، آن مورد کدام است ؟
بند های اصلی که مجمع تشخیص مصلحت نظام روی آن تأکید داشتد 5 بند بوده است و تبصر 2 ماده 39 شاه‌بیت اختلاف نظرها بوده است. زمانی که این لایحه به مجمع رفت ، مجمع از یک طرف مواجه شد با اعتراضات گروهی از ایثارگران و از سوی دیگر بحث مالی طرح مطرح بود. دولت معتقد بود که نمی تواند زیر بار مالی این طرح برود. در نتیجه نظرات و دیدگاه های گوناگونی به وجود آمد.
سرانجام لایحه جامع به کجا رسید؟
نهایتاً مجمع در تاریخ 2/10/91 لایحه را همان گونه که دریافت کرده بود یعنی به نفع مجلس مورد تصویب قرار داد و جهت ابلاغ به دولت راهی مجلس شد و قطعاً در این چند روز به دولت ابلاغ می شود.
شنیده شده هنوز این قانون ابلاغ نشده، در مجلس اقداماتی برای اصلاح آن آغاز شده است؟
بله همین طور است. البته می دانید که مجلس می‌تواند موادی را اصلاح کند که مورد اختلاف با شورای نگهبان و نهایتاً تصویب مجمع تشخیص نبوده باشد. اصلاحاتی که الان به ویژه در کارگروه ایثارگران مجلس در حال بررسی است دو قسم است. اول ماده ای که با دو فوریت و با 106 امضاء در دستور کار قرار گرفته و آن اصلاح تبصره 2 ماده 39 قانون جامع است و دوم 40 نکته ای که می تواند با فرصت بیشتری به آنها پرداخته شود که در کارگروه ایثارگران مورد بحث است.
لطفاً تبصره 2 ماده 13 و نحوه اصلاح آن را توضیح بدهید؟
در این تبصره پیش بینی شده که حقوق حالت اشتغال جانبازان مشمول در صورت دریافت حقوق اشتغال در دستگاه دیگر حذف گردد و در اصلاحیه حذف می گردد، به حذف نمی گردد تبدیل شده زیرا مطابق تعریف شغل، حالت اشتغال به سبب این که پستی اشغال نشده و وظیفه شغلی و مستمر بر جانباز مترتب نیست شغل تلقی نشده و مشمول دریافت دو حقوق از یک صندوق نمی شود.
در طرح جدیدی که شما به آن اشاره کردید، در خصوص رزمندگان ارائه بشود، به چه مواردی اشاره شده است یعنی همین موارد در آن طرح هم هست یا خیر؟
واقعیت مطلب این است که گروهی از رزمندگان ما همچنان فاقد شغل هستند و سن بالایی دارند و مشکلات درمانی و رفاهی دارند و تعداد این عزیزان در سال 82 پیش بینی ما این بود که برای مثال بین 28 تا 30هزار نفر باشند، اما برابر آماری که امروز کامل تر شده است، به خاطر مراجعاتی که داشتیم، در حدود 100 هزار نفر تخمین زده می شوند.
این رزمندگان را چند سالی ماهانه مستمری دادند، اما تعداد این افراد افزایش پیدا کرده است و متأسفانه اعتبار هم اعتبار قابل توجهی نیست. به هر حال من یک مثالی می زنم، من به عنوان یک رزمنده و جانباز صحبت می‌کنم، چون گاهی اوقات حرف هایی که می زنم ممکن است برای برخی سازمان ها تعهداتی ایجاد کند، اما درد دل خودم را که می توانم خدمت شما عرض کنم.
به هر حال رزمندگان با این وضعیت معیشتی که دارند اگر خدای نکرده به آنها توجه نشود، این آثار منفی فقط برای خودشان ندارد، بلکه برای آیندگان نیز می تواند باشد چون در آینده قضاوت می کنند پدران ما که جبهه رفتند، یک سال جبهه بوده یا بیشتر، مجروح شده و توانایی کار ندارد و برگشته، با فقر و تنگدستی زندگی خود را گذرانده است و ما فرزندان آن پدری هستیم که خیلی اذیت شدیم تا بتوانیم روی پای خودمان بایستیم، این رسیدگی ها باید ادامه داشته باشد.