در کشور ما، سالهای سال ارزشیابی تحصیلی از یک سنت خاصی پیروی کرده است از بررسی آیین نامه و دستورالعمل‌هایی که توسط نهاد عالی سیاست گذاری یعنی شورای عالی آموزش و پرورش (در آغاز شورای عالی معارف و سپس شورای عالی فرهنگ) تصویب شده است. (از سال ۱۳۰۳ تاکنون) رویکردی یکسان دیده می‌شود، ارزشیابی مبنی بر امتحان (کتبی و شفاهی) پرسش کلاسی که آنهم نوعی امتحان است، با ملاکهای نمره (۲۰-۰) در این روند هشتاد ساله وجود داشته است.
چرا ارزشیابی می‌کنیم؟
اگر ارزشیابی نکنیم، نمی‌توانیم موفقیت را از شکست متمایز کنیم.
اگر موفقیت را تشخیص ندهیم، نمی‌توانیم پاداش دهیم.
اگر به موفقیت پاداش ندهیم، احتمالاًشکست را پاداش داده‌ایم.
بنابر این ارزشیابی لازمه برنامه آموزشی است واگر به صورت مستمر انجام پذیرد فعالیت‌ها موفقیت آمیز‌تر خواهد بود.
امتحانات نهایی و نمره گذاری در چند کشور
آرژانتین
از سال ۱۹۸۹ وضع درسی دانش آموزان با نمرات ۱ تا ۳ سنجیده می‌شود (عالی، رضایت بخش، غیر رضایت بخش) و اعتقاد کلی آن است که این روش موجب پایین آمدن استانداردهای آموزش شده و بسیاری معتقدند که شیوه نمره گذاری گذشته که با اعداد ۱ تا ۱۰ مشخص می‌شد، نتیجه بهتری داشت و شیوه جدید باید مورد تجدید نظر قرار گیرد.
آلمان
ارزشیابی از دانش آموزان توسط معلمین مربوطه و بر اساس امتحانات کتبی، شفاهی، انجام دادن تکالیف درسی و مشارکت فعال دانش آموزان در کلاس صورت می‌گیرد. که نتیجه به‌صورت گزارش کتبی (بویژه در دوره ابتدایی) و یا بر اساس نمره گذاری در مقیاس ۶ نمره‌ای به اطلاع خانواده‌ها می‌رسد.
اسپانیا
بر اساس مقررات جدید، ارزشیابی در مقطع پیش دبستانی به صورت مستمر و ارتقاء به‌صورت خودکار خواهد بود. در دوره ابتدایی و متوسطه، اطلاعات لازم برای ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان با روشهای مختلف از قبیل مشاهده منظم، تحلیل تکالیف درسی، آزمونهای کتبی، شفاهی و عملی جمع آوری خواهد شد. درصورتی که بررسی‌ها نشان می‌دهند که دانش آموز به هدفهای مورد نظر نائل نشده است، باید سال تحصیلی را تکرار کند. تکرار پایه در هر دوره فقط یکبار و در مجموع در طی ۱۰ سال آموزش اجباری، دو بار امکان خواهد داشت.
بلغارستان
در بلغارستان، دانش آموزان دوره ابتدایی به‌طور خودکار و بر اساس سن به کلاس بالا‌تر ارتقاء می‌یابند. در دوره‌های پیش متوسطه، متوسطه و دانشگاهی، وضعیت تحصیلی دانش آموزان با نمرات ۲تا ۶ مشخص می‌شود. نمره ۲ به معنای ضعیف است و دانش آموز باید مجددا در امتحان شرکت کند، نمره ۳، به معنای رضایتبخش، نمره ۴ خوب، نمره۵ خیلی خوب و نمره ۶ به معنای عالی می‌باشد. دانش‌آموزان ضعیف باید پایه تحصیلی را تکرار کنند.
سوئد
در مدارس سوئد هیچگونه امتحان نهایی وجود ندارد. در دوره آموزش اجباری به جز تعداد معدودی از دانش آموزان بقیه به کلاس بالا‌تر ارتقاء می‌یابند و قبولی یا مردودی در واقع مفهومی ندارد. در سال دوبار (آخر پاییز و بهار) به دانش آموزان کلاسهای هشتم و بالا‌تر نمره داده می‌شود. نمرات با اعداد ۱تا ۵ مشخص می‌شود.
ژاپن
در ژاپن هیچگونه امتحان نهایی وجود ندارد. ارتقاء به کلاس بالا‌تر بر اساس ارزشیابی داخلی انجام می‌گیرد و در عمل ارتقاء از کلاسی به کلاس بالا‌تر در مرحله آموزش اجباری (تا کلاس نهم) به‌صورت خودکار و قطعی می‌باشد.
روسیه
برای نمره دادن به دانش آموزان از نمرات ۱ تا ۵ استفاده می‌شود که ۵ بیشترین و ۱ کمترین نمره است. نمره قبولی ۳ می‌باشد. اگر دانش آموزی در دو یا سه درس نمره ۲ بیاورد، هنوز اجازه ارتقاء به کلاس بالا‌تر را خواهد داشت. اگر
دانش‌آموزی در سال پایانی یک نمره ۲ داشته باشد، گواهی نامه پایان تحصیلات به وی داده می‌شود ولی این نمره ممکن است مانع از ورود وی به مراکز آموزش عالی در برخی از رشته‌های تحصیلی شود.
ارزشیابی سنتی
در ایران ارزشیابی از قدیم به همان شیوه سنتی و به صورت امتحان مداد و کاغذی و نمره‌ای انجام می‌شده است. مدیر یکی از مدارس معروف کشور در مورد این شیوه، اظهار می‌کند: «نظام ارزشیابی نمره‌ای و قلم و کاغذی باعث می‌شود تا دانش آموز از همان ابتدای ورود به مدرسه دچار اضطراب و کاهش یادگیری شود.
بیشتر مدارس و مربیان هدف از ارزشیابی و امتحان را عملی برای غربال کردن دانش آموزان و طبقه‌بندی آنان می‌دانند و هدفشان انتخاب و تعیین تعدادی افراد شایسته و تشویق آنان به عنوان افراد مطلوب و موفق است. این موضوع در حالی اتفاق می‌افتد که به طور ناخودآگاه بقیه اعضای کلاس افراد ناشایسته و نالایق تلقی می‌شوند و نتیجه این دیدگاه سبب خواهد شد که افراد کلاس اعتماد به نفس و احساس لیاقت خود را از دست بدهند و بینش نامطلوبی نسبت به خود پیدا کنند.
به گفته وی این امر موجب دلسردی و عدم تحرک در انجام دادن تکالیف درسی خواهد شد و بیشتر دانش آموزان به یادگیری دروس رغبتی نشان نمی‌دهند در صورتی که ارزشیابی نباید باعث کاهش علاقه دانش آموز به درس و تحصیل شود.
ارزشیابی نوین در ایران
مدت ها است که در آموزش و پرورش ایران نوعی ارزشیابی مطرح شده که به نام ارزشیابی توصیفی از آن یاد می‌شود. این ارزشیابی که چند سالی است پایه به پایه و از کلاس اول آغاز شده و امسال به کلاس ششم رسیده است، در آموزش و پرورش ما جا افتاده است، اما به گفته کار‌شناسان، اجرای آن چون به صورت ابلاغی و بخشنامه‌ای است، درست صورت نمی‌گیرد. بسیاری از مربیان به دلیل عدم آشنایی با این شیوه فقط روی کاغذ، آن را علامت می‌زنند. معمولا این روش که نیاز به توصیف نحوه عملکرد یک دانش آموز در هر مبحث از هر درس، با بیان جملاتی دارد، در نوعی ارزشیابی دیگر خلاصه می‌شود که تقریبا همان ارزشیابی نمره‌ای است. «ارزشیابی کیفی» همان است که اغلب مربیان را به اشتباه انداخته است. در این روش مربی با تیک زدن یکی از قسمت‌های خوب، متوسط و ضعیف (یا کلماتی نظیر این‌ها) نظر خود را نسبت به عملکرد دانش آموز بیان می‌کند. این روش که در حال حاضر به نام ارزشیابی توصیفی در حال اجرا است، البته که نسبت به روش سنتی مزایای فراوانی دارد اما اشکالات متعددی هم دارد که فرصت بیان آن نیست. شاید حالا بتوان فهمید که چرا برخی از همکاران ما و اولیاء دانش‌آموزان، عدم فراگیری کامل دانش آموزان از مباحث را به گردن این نوع از ارزشیابی می‌اندازند.
مزایای ارزشیابی توصیفی درست و کامل
در این نوع از ارزشیابی به کیفیت فعالیت دانش آموز توجه می‌شود نه کمیت
ارزشیابی بخشی از فرایند آموزش تلقی می‌شود
از نتایج ارزشیابی برای تعیین گام بعدی آموزش استفاده می‌شود
دانش آموز را در فرایند یادگیری سهیم می‌سازد
موجب تعامل بین معلم و دانش آموز می‌شود
به معلم کمک می‌کند تا علایق دانش آموزان را شناسایی کند
فرایند یادگیری بیش از نتایج اهمیت دارد
به افزایش اعتماد به نفس و تقویت علاقه دانش آموز منجر می‌شود
در این رویکرد اعتقاد بر این است که هر دانش آموز توان پیشرفت دارد
به حیطه‌های مختلف یادگیری توجه می‌شود