***
امام حسن علیه السلام با مادر خود، فاطمه اطهر، رابطهای عمیق و متعالی داشت. فاطمه گاه با فرزندش بازی‌های کودکانه می‌کرد و گاه با ملاطفت مادرانه او را به عبادات مستحب تشویق می‌نمود. ایشان نیز گزارش سخنان رسول خدا را پیش از هر کس، از مسجد به مادر می‌رساند و گاه در عبادت مادر دقت می‌کرد و از آن درس‌ها می‌گرفت.
***
امام حسن علیه السلام، زیاد در خدمت پدر بوده است؛ گاه از روی دلسوزی در تأمین رفاه پدر می‌کوشیده و گاه همراه او در برخی فعالیت‌های اجتماعی شرکت می‌کرده است (همانند شرکت در بدرقه ابوذر به هنگام تبعید)، و گاه پاره‌ای مأموریت‌های مهم را از طرف پدر عهده‌دار بوده است (همانند آبرسانی به منزل عثمان در حال محاصره.) سیاست‌های عملی امام حسن علیه السلام کاملاً هماهنگ با پدر است، لذا همانند او در هیچ‌یک از جنگ‌ها و فتوحات پس از رسول خدا در تمام این دوره 25 ساله شرکت ننموده است.
***
اما شاید درخشان‌ترین نقطه زندگی اجتماعی امام حسن علیه السلام یک عمر زندگی با جعده دختر اشعث باشد. در برخی روایات آمده جعده با نیرنگ پدرش به ازدواج امام حسن مجتبی علیه‌السلام در آمد؛ اما چه کسی است که باور کند امام حسن گول این خانواده را خورده‌اند؟ عموم منابع از نقش جعده در به شهادت رساندن امام حسن یاد کرده‌اند. در بیشتر منابع شیعی آمده است که معاویه با وعده مالِ بسیار و ازدواج با یزید، جعده را تطمیع کرد تا شوهرش، امام حسن، را زهر دهد و او نیز چنین کرد و بر اثر آن امام به شهادت رسیدند. در تاریخ آمده که معاویه زهر را برای جعده فرستاده بوده است. پس از کارگرافتادن زهر، معاویه به وعده مالی که به جعده داده بود وفا کرد؛ ولی به ازدواج او با یزید رضایت نداد و به او گفت که می‌ترسد فرزندش، یزید، را نیز مانند حسن بن علی به قتل برساند و این گونه بود که جعده به آرزویش نرسید.
***
اما باید دید معصومین بزرگوار ما چرا این همه در زندگی زناشویی خود تحمل داشتند؟ پیامبر و امام حسن علیهم السلام بیش از دیگر معصومین از این ناحیه آزار دیدند؛ اما هیچ کدام رشته زندگی با همسر را قطع نکردند، حتی زنی که امام می‌دانست روزی قاتلش خواهد بود. در روایات اسلامی به نقل از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلّم آمده «هر مردى که به خاطر خدا و به امید پاداش او در برابر بداخلاقى همسرش صبر کند و آن را به حساب خدا گذارد، خداوند متعال براى هر روز و شبى که شکیبایى مىورزد همان ثوابى را به او دهد که به ایّوب علیه‌السلام در قبال بلایى که دید، عطا کرد و گناه زن نیز در هر روز و شب به اندازه ریگ‌هاى ریگستان باشد.» (1) از این دست روایات در تحمل همسر و به خصوص همسر بد و حتی پرخاشگری در اسلام زیاد شنیده‌ایم؛ اما آن چه که امام حسن در طول زندگی خود تحمل نمودند، بسیار فراتر از آن بود که در روایات دیده و شنیده‌ایم. چه آن که ایشان از همان ابتدای ازدواج با جعده به نیت پلید او آگاه بوده‌اند.
***
این نگاه به زندگی امام دوم شیعیان می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات امروز جامعه ما باشد. جامعه‌ای که آمار طلاق در آن روز به روز بالاتر می‌رود و بهانه‌ها برای طلاق روز به روز واهی‌تر می‌شوند. در آستانه روز شهادت آن صاحب حسن و کرم امید که این سیاهه تلنگری باشد بر زندگی اجتماعی این روزهای ما!
پی نوشت:
ثواب الأعمال : 339 / 1 منتخب میزان الحکمه : 254