محمد حسین صرافها - تحقیقات نشان می دهد که تقریبا هشتاد درصد کودکان در فاصله دو تا چهار سالگی بهانه گیری و بدخلقی را بیشتر تجربه می‌کنند. شروع آن در این سن غالبا ناشی از آن است که کودک قدرت کلامی کافی برای ابراز خواسته‌ها و تمایلات خود ندارد 
و یا تجربه کافی در درک هیجانات خود و بروز مناسب آن پیدا نکرده است. البته بهانه گیری و بدخلقی در کودکان بزرگتر و نوجوانان هم وجود دارد. حتی افراد بالغ نیز گاهگاهی چنین می‌کنند. اما این حالت در کودکان کوچک بیشتر به چشم می‌خورد.
در مورد مشکلات رفتاری کودکان باید همواره این موضوع را مدنظر قرار دهیم که رفتار کودک انعکاس دهنده مسایل درون خانواده است، وقتی مشکلی پیش می‌آید به دنبال آن باشید که بدانید در مورد نحوه تعامل شما با همسرتان، تعامل همسرتان و شما با کودک چه مشکلاتی وجود دارد. این موضوع را نیز از یاد نبرید که با تنبیه کردن کودک هیچ مشکلی حل نخواهد شد چرا که کودک درک درستی نسبت به تنبیه بدنی ندارد، شما اگر کودک خود را پس از مدت زمان کوتاهی به خاطر یک رفتار اشتباه تنبیه کنید او حتی ممکن است که به خاطر نیاورد که چه رفتار اشتباهی از او سر زده به همین خاطر درک درستی از تنبیه نمی‌تواند داشته باشد.
در جستجوی علت
بهانه گیری معمولا در بین خردسالان به ویژه قبل از این که بتوانند به خوبی صحبت کنند رایج است؛ این کار یکی از معدود راه‌هایی است که توسط آن می‌توانند نارضایتی و خشم خود را از آنچه که نمی‌توانند به دست آورند ابراز کنند. اینجاست که والدین باید به دنبال علت بهانه گیری کودک خود بروند. یکی از علل بهانه گیری بدخوابی یا کم‌خوابی کودکان است؛ احتیاج به خواب در انسان‌ها در سنین مختلف متفاوت است؛ به عنوان مثال به طور متوسط یک کودک 12 ساله به 9 ساعت خواب و یک کودک 4 ساله به یازده و نیم ساعت خواب احتیاج دارد.
لذا کودکی که شب‌ها با آرامش و به حد کافی خوابیده، روز بعد به‌موقع از خواب بیدار می‌شود و اگر به حد کافی نخوابد صبح روز بعد علت کافی نبودن مقدار خواب، بهانه گیر و کج رفتار می‌شود و کمتر شاد به نظر می‌رسد و انرژی کمتری دارد. در بچه‌های بزرگ تر به اندازه نبودن خواب شب آنها را خسته، کند و حساس می‌کند و نمی‌توانند روی درس تمرکز کنند. معمولا لجبازی کودکان در رابطه با اشیا و به دست آوردن آنها به وجود می‌آید، از سوی دیگر گاهی کودک از طریق مشاهده کودکان دیگر که با این روش به خواسته‌های خود می‌رسند سعی می‌کند این روش را در رابطه با والدین خود پیاده کند.
چگونه در محیط بیرون از خانه رفتارهای کودک را کنترل کنیم؟
یکی از شیوه‌های بهانه گیری پرخاشگری است؛ روش موثر برای از بین بردن پرخاشگری آن است که از ابتدا آن را مهار کنید. وقتی که در مقابل پرخاشگری کودک خود با خشم و عصبانیت عکس‌‌العمل نشان دهید، به طور غیرمستقیم به او می‌آموزید که عصبانیت وسیله کارسازی برای دست یافتن به اهداف است. کنترل رفتارهای کودکان بهانه گیر در محیط خانه به مراتب برای والدین آسانتر از محیط های عمومی است اما اگر در محیط‌های عمومی با رفتارهای لجبازانه کودک روبرو شدید هیچ گاه با خشونت و تندی با او برخورد نکنید، همچنین در حضور دیگران او را تحقیر نکنند این موضوع آسیب‌های جدی‌ای برای کودک به همراه خواهد داشت، والدین باید سعی کنند در چنین مواقعی با صحبت کردن کودک را آرام سازند.
به هرحال والدین بهتر از هر شخص دیگری به زوایای مختلف شخصیت کودک خود آگاهند و می‌دانند که چگونه می‌شود او را کنترل کرد. اگر شما به رفتارهای کودک بهانه گیر خود پاسخ مثبت بدهید یعنی هر آنچه که او می‌خواهد در اختیارش قرار دهید، در آینده کودک شما به فردی پر توقع تبدیل خواهد شد که یاد گرفته است با پافشاری بر روی خواسته‌های غیر منطقی خود به نتیجه برسد.
اقدام پیشگیرانه
پرخاشگری‌ها همیشه قابل پیش بینی نیستند. کودکان به دلایل مختلفی این کار را انجام می‌دهند.
به عنوان نمونه سه دلیل شروع پرخاشگری را ذکر می‌کنیم : 1ـ هنگامی که کودک شما چیزی می خواهد ولی نمی‌تواند آن را به دست آورد . 2ـ وقتی یادگیری انجام کاری برایش دشوار باشد . 3ـ وقتی که خسته شده باشد.
پس با اجتناب از عواملی که ممکن است به بهانه گیری منجر شود، می‌توانید از وقوع تنش جلوگیری کنید. اگر می‌بینید کودک خردسالتان می‌خواهد پازلی را که خواهر بزرگترش انجام می‌دهد بازی کند، یا او رادر این بازی با خواهرش همراهی کنید و یا این که توجهش را به بازی دیگری که بیشتر مناسب سنش باشد، جلب کنید.
از کودک خود انتظاری بیش از آنچه که از عهده‌اش بر می‌آید نداشته باشید. خردسالان به این دلیل که قدرت تحمل زیادی ندارند، نمی‌توانند خود را برای مدت طولانی سرگرم کنند. بنابراین کودک خردسال خود را در ساعات شلوغ روز و در صف‌های طولانی به خرید و یا به بانک نبرید و اگر باید او را به جایی ببرید که می‌دانید معطل می‌شوید، برای سرگرمی او اسباب بازی و خوراکی همراه ببرید.
و یا تجربه کافی در درک هیجانات خود و بروز مناسب آن پیدا نکرده است. البته بهانه گیری و بدخلقی در کودکان بزرگتر و نوجوانان هم وجود دارد. حتی افراد بالغ نیز گاهگاهی چنین می‌کنند. اما این حالت در کودکان کوچک بیشتر به چشم می‌خورد.در مورد مشکلات رفتاری کودکان باید همواره این موضوع را مدنظر قرار دهیم که رفتار کودک انعکاس دهنده مسایل درون خانواده است، وقتی مشکلی پیش می‌آید به دنبال آن باشید که بدانید در مورد نحوه تعامل شما با همسرتان، تعامل همسرتان و شما با کودک چه مشکلاتی وجود دارد. این موضوع را نیز از یاد نبرید که با تنبیه کردن کودک هیچ مشکلی حل نخواهد شد چرا که کودک درک درستی نسبت به تنبیه بدنی ندارد، شما اگر کودک خود را پس از مدت زمان کوتاهی به خاطر یک رفتار اشتباه تنبیه کنید او حتی ممکن است که به خاطر نیاورد که چه رفتار اشتباهی از او سر زده به همین خاطر درک درستی از تنبیه نمی‌تواند داشته باشد.
در جستجوی علت
بهانه گیری معمولا در بین خردسالان به ویژه قبل از این که بتوانند به خوبی صحبت کنند رایج است؛ این کار یکی از معدود راه‌هایی است که توسط آن می‌توانند نارضایتی و خشم خود را از آنچه که نمی‌توانند به دست آورند ابراز کنند. اینجاست که والدین باید به دنبال علت بهانه گیری کودک خود بروند. یکی از علل بهانه گیری بدخوابی یا کم‌خوابی کودکان است؛ احتیاج به خواب در انسان‌ها در سنین مختلف متفاوت است؛ به عنوان مثال به طور متوسط یک کودک 12 ساله به 9 ساعت خواب و یک کودک 4 ساله به یازده و نیم ساعت خواب احتیاج دارد.
لذا کودکی که شب‌ها با آرامش و به حد کافی خوابیده، روز بعد به‌موقع از خواب بیدار می‌شود و اگر به حد کافی نخوابد صبح روز بعد علت کافی نبودن مقدار خواب، بهانه گیر و کج رفتار می‌شود و کمتر شاد به نظر می‌رسد و انرژی کمتری دارد. در بچه‌های بزرگ تر به اندازه نبودن خواب شب آنها را خسته، کند و حساس می‌کند و نمی‌توانند روی درس تمرکز کنند. معمولا لجبازی کودکان در رابطه با اشیا و به دست آوردن آنها به وجود می‌آید، از سوی دیگر گاهی کودک از طریق مشاهده کودکان دیگر که با این روش به خواسته‌های خود می‌رسند سعی می‌کند این روش را در رابطه با والدین خود پیاده کند.
چگونه در محیط بیرون از خانه رفتارهای کودک را کنترل کنیم؟
یکی از شیوه‌های بهانه گیری پرخاشگری است؛ روش موثر برای از بین بردن پرخاشگری آن است که از ابتدا آن را مهار کنید. وقتی که در مقابل پرخاشگری کودک خود با خشم و عصبانیت عکس‌‌العمل نشان دهید، به طور غیرمستقیم به او می‌آموزید که عصبانیت وسیله کارسازی برای دست یافتن به اهداف است. کنترل رفتارهای کودکان بهانه گیر در محیط خانه به مراتب برای والدین آسانتر از محیط های عمومی است اما اگر در محیط‌های عمومی با رفتارهای لجبازانه کودک روبرو شدید هیچ گاه با خشونت و تندی با او برخورد نکنید، همچنین در حضور دیگران او را تحقیر نکنند این موضوع آسیب‌های جدی‌ای برای کودک به همراه خواهد داشت، والدین باید سعی کنند در چنین مواقعی با صحبت کردن کودک را آرام سازند.
به هرحال والدین بهتر از هر شخص دیگری به زوایای مختلف شخصیت کودک خود آگاهند و می‌دانند که چگونه می‌شود او را کنترل کرد. اگر شما به رفتارهای کودک بهانه گیر خود پاسخ مثبت بدهید یعنی هر آنچه که او می‌خواهد در اختیارش قرار دهید، در آینده کودک شما به فردی پر توقع تبدیل خواهد شد که یاد گرفته است با پافشاری بر روی خواسته‌های غیر منطقی خود به نتیجه برسد.
اقدام پیشگیرانه
پرخاشگری‌ها همیشه قابل پیش بینی نیستند. کودکان به دلایل مختلفی این کار را انجام می‌دهند.
به عنوان نمونه سه دلیل شروع پرخاشگری را ذکر می‌کنیم : 1ـ هنگامی که کودک شما چیزی می خواهد ولی نمی‌تواند آن را به دست آورد . 2ـ وقتی یادگیری انجام کاری برایش دشوار باشد . 3ـ وقتی که خسته شده باشد.
پس با اجتناب از عواملی که ممکن است به بهانه گیری منجر شود، می‌توانید از وقوع تنش جلوگیری کنید. اگر می‌بینید کودک خردسالتان می‌خواهد پازلی را که خواهر بزرگترش انجام می‌دهد بازی کند، یا او رادر این بازی با خواهرش همراهی کنید و یا این که توجهش را به بازی دیگری که بیشتر مناسب سنش باشد، جلب کنید.
از کودک خود انتظاری بیش از آنچه که از عهده‌اش بر می‌آید نداشته باشید. خردسالان به این دلیل که قدرت تحمل زیادی ندارند، نمی‌توانند خود را برای مدت طولانی سرگرم کنند. بنابراین کودک خردسال خود را در ساعات شلوغ روز و در صف‌های طولانی به خرید و یا به بانک نبرید و اگر باید او را به جایی ببرید که می‌دانید معطل می‌شوید، برای سرگرمی او اسباب بازی و خوراکی همراه ببرید.