نقدهای سیاه حجاب بر پرده جادو
انقلاب اسلامی که به پیروزی رسید؛ بنا به هرآنچه مردم به خاطر آن انقلاب کرده بودند خواستار جاری شدن قوانین و حدود اسلام در جمهوری شدند که آن را حاصل دست رنج خود تحت لوای دیانت می دانستند در این میان ابزارهای فرهنگی بهترین راه معرفی و ترویج ایدئولوژی اسلامی انقلاب به حساب می آمدند و سینما به عنوان یکی از نوین ترین ابزارهای موجود که مورد اقبال جدی مردم قرار می گرفت، می بایست در خدمت اهداف انقلابی قرار می گرفت، انتقال مفاهیمی از قبیل حجاب و عفاف در سینمای انقلاب موضوعی است که همواره در بوته نقد منفی نقادان قرار گرفته است و کمتر کسی نگاه مثبتی به سینما به عنوان یک ابزار تشویقی و ترویجی در طی این سال ها داشته است، زهرا روزی طلب کارشناس رسانه در مورد چرایی نقدهای منفی از سینمای بعد از انقلاب در حوزه عفاف و حجاب برای ما اینطور می گوید:در دوران قبل از انقلاب اسلامی سینما تنها ابزاری برای ترویج اباحه گری و ارائه تصاویری منطبق با فرهنگ غرب و درست در تقابل با فرهنگ ایرانی- اسلامی بود، به طور مثال اگر خانواده ای قصد استفاده از محیط سینما به عنوان یک تفریح را داشت هرگز نمی توانست از آن به عنوان یک تفریح سالم استفاده کند و به همین خاطر سینما محیط سالمی به حساب نمی آمد در حوزه زنان نیز زن در حکم ابزاری برای ترویج فساد در عالم هنر بود، با پیروزی انقلاب اسلامی و مطرح شدن هنر متعالی رویکرد متفاوتی به موضوعات گوناگون در فضای سینما ایجاد شد، در دهه های اول پیروزی انقلاب موضوع زن با نگرش جدی به پوشش مطرح گردید اما در دهه های بعد توقعی که از سینما به عنوان ابزار ترویجی برای حجاب و عفاف می رفت برآورده نشد و حتی در بعضی موارد ما شاهد سیر نزولی این مسئله در اثر غفلت فرهنگی متولیان این حوزه بودیم و همین امر باعث نقدهای منفی در جهت بهبود وضعیت به تصویر کشیدن حجاب شد.
حجاب و عفاف یک هنجار اجتماعی در سینمای ایران
موضوع حجاب به عنوان یک دستاورد انقلابی در سینمای ایران به شمار می رود که پیرو خود اصل عفاف را نیز به همراه می آورد، به تصویر کشیدن رفتارهای عفیفانه در سینما درست همان نقطه گمشده ای بود که در دوران طاغوت نمی شد ردی از آن را در محصولات فرهنگی پیدا کرد و در دوره بعد از انقلاب اسلامی و به ویژه در دهه های 60 و 70 طرز رفتار صحیح بیش از بیش در آثار سینمایی و تلویزیونی به نمایش گذاشته می شد و کرامت زن در سینما با حفظ اصل حجاب و عفاف مورد توجه فیلم سازان قرار گرفت؛ شاهد این مدعا فیلم های دوران دفاع مقدس است که می کوشد تا صحیح ترین تصویر را از زن مسلمان انقلابی ارائه بدهد سمانه داوری دانشجوی دوره ارشد رشته سینما با نگاه به آثار سینمایی تولید شده در ایران در این باره معتقد است: «سینما و رسانه ملی بنا به ماهیت خود می بایست روی خط سیر ارزش ها و هنجارها حرکت کند؛ بنابراین سیاستگذاران فرهنگی و رسانه ای برای بازنمایی ارتباط عفیفانه در رسانه باید به موضوع عفاف توجهی ویژه داشته باشند این توجه محصولات تولیدی در این عرصه را با محصولات سایر کشورها متفاوت می کند و سیاست‌گذاری های سینمایی و تلویزیونی را تابع قوانین و مقرراتی می نماید که با فرهنگ، آداب و سنن و اعتقادات ما همخوانی دارد؛ این سیاست گذاری‌ها نوع ارتباطات زنان و مردان، برخورد آنها در قالب سناریو و فیلمنامه را پیش بینی کرده است هرچند در پاره‌ای از موارد این اقتضائات دچار فراموشی شده و یا دچار اهمال سهوی و حتی مغرضانه گردیده است؛ اما با این حال در یک نگاه کلی می توان سینمای انقلاب اسلامی و به ویژه سینمای دفاع مقدس را دارای آثار مناسب و مؤثر که به طور مستقیم و غیر مستقیم در حوزه عفاف و حجاب و مقاومت مؤثر بوده اند مفید دانست.»
آثار سینمایی بعد از انقلاب فرصت یا تهدید برای حجاب
نگاه به جنبه های مثبت آثاری سینمایی در حوزه عفاف و حجاب باعث نوعی جهت گیری در نقد خواهد شد، طبیعی است که عدم وجود یک اثر کاملا مستقل در این حوزه بر روی پرده سینما از ابتدای انقلاب اسلامی تا کنون، یک ضعف جدی به حساب می آید اما با این وجود نمایش چهره واقعی از عفاف و حجاب در سینما در آثار فاخر موجب تأثیر بر پوشش جامعه می شود و به همان میزان نیز سینما می تواند در جریان مدسازی مثبت و منفی نقش آفرین باشد و جریان سینمای سالم را مطرح سازد، دکتر معصومه محمدزاده جامعه‌شناس است و از نقش رسانه ها و شدت تأثیرگذاری آنها بر جامعه و به خصوص در حوزه زنان و عفاف و حجاب برای ما اینگونه می گوید:« جامعه امروز نمی تواند خود را از ابزار هنر و رسانه محروم کند اگر ما عمر انقلاب اسلامی را به دهه های گوناگون تقسیم کنیم در می‌یابیم که در هر دهه باتوجه به حاکمیت جریان فکری، سینما نیز دچار نگاه میلی شده است، این موضوع درمورد مسئله عفاف و حجاب نیز صادق است و گاهی آن را تبدیل به یک فرصت و حتی در صورت منفی به شکل یک تهدید درآورده است، بررسی سیر تاریخی این ماجرا ما را به سمت و سوی نگرش های گوناگون به حجاب در سینمای ایران بعد از انقلاب سوق می دهد، در دهه 60 و در روزهای انقلاب سال ۵۷، با توجه به روحیه انقلابی و پیشینه نادرست سینما به عنوان نماد طاغوت اکثریت مردم، تصور مثبتی نسبت به آن نداشتند و این تصور به وجود آمد که حاکمیت دینی با سینما سر سازگاری ندارد اما زمانی که امام خمینی(ره) در بهشت زهرا ندا داد که «ما با سینما مخالف نیستیم، با مرکز فحشا مخالفیم، این تصور تغییر کرد، با آغاز جنگ تحمیلی و تداوم آن، ساختار ارتباطی و رسانهای کشور، سعی کرد تا حدودی خود را با آن انطباق دهد و فضای عمومی جامعه نیز به خودی خود این موضوع را طلب میکرد چرا که باید از مسائلی حکایت می کردند که با زندگی اکثریت مردم همخوانی داشته باشد و مخاطبان بتوانند با آن هم ذات پنداری کنند؛ بنابراین در این دهه، فیلمهایی در خصوص انقلاب اسلامی و مبارزات مردمی، زندگی روستائیان و مبارزات آنها با سیستم ارباب-رعیتی، حضور رزمندهها در جبهههای جنگ و به تصویر کشیدن زندگی در شرایط سخت جنگی ساخته شد، و حجاب در آنها به شکل جدی مورد توجه قرار گرفت؛ زیرا موضوع رعایت حجاب اسلامی و روابط سالم اولین لازمه هنر در یک حکومت اسلامی است که در فیلم ها مشاهده می شود در دهه هفتاد سینما و آثار حوزه عفاف و حجاب در دو دولت سازندگی و اصلاحات دستخوش دگرگونی های فرهنگی و اغراض سیاسی شد؛ این بی مهری به حجاب در دوران اصلاحات و بعد از خرداد 76 بیش ازگذشته دیده می شود و آثار و تبعات فرهنگی این امر تا دهه 80 نیز ادامه می یابد و تقریبا با وجود روی کار آمدن دولتی متفاوت از اصلاحات چندان آثار این دوره در حوزه عفاف و حجاب به شکل مستقیم بر جامعه تأثیرگذار نبود، اما با این وجود نمی توان از تأثیر انقلاب اسلامی بر موضوع سینما و تسری حجاب غافل شد؛ زیرا ابزار هنر وسیله ای کارآمد در معرفی گفتمان انقلاب اسلامی به جامعه و سپس جهان است و بهتر از این ظرفیت در راستای اراده گفتمان انقلاب در حوزه زن و خانواده به بهترین نحو استفاده های لازم صورت بگیرد و از این راه با آسیب های ایجاد شده در حوزه حجاب به مقابله غیرمستقیم پرداخته شود.»