فرزندان وقتی دوران نوزادی و کودکی را پشت سر می‌گذارند، سوالاتی در ذهنشان به وجود می‌آید به طوریکه در مقطعی از زمان، چنان والدین را «سوال باران» می‌کنند که آن‌ها را به ستوه می‌آورند.
کودکان هرچه رشد عقلی بیشتری می‌یابند، سوالات جدی تری خواهند داشت، به ویژه در دوره نوجوانی و آغاز جوانی، شرایط جدید، تحولات، تصمیمات بزرگ در زندگی والدین و.. سوالات بیشتری را در ذهن آنان ایجاد می‌کند. در چنین وضعیتی والدین باید زمینه پرسش‌گری را برای فرزندانشان فراهم کنند و پای صحبت‌های آنان بنشینند و با حوصله به پرسش‌های آنان پاسخ مناسب دهند و ابهامات را مرتفع سازند.
حادثه کربلا، که موقعیت جدیدی در زندگی امام حسین (ع) محسوب می‌شد، پرسش‌هایی را در ذهن فرزندان و دیگر همراهان حضرت ایجاد کرد و ذهن کنجکاو آنان را پر از پرسش‌های مختلف نمود.
ایشان با درک موقعیت کودکان، به سوالاتشان پاسخ‌های مناسب می‌داد. به یک نمونه از پاسخگویی حضرت اشاره می‌کنیم:
بعد از آنکه حضرت، در شب عاشورا، حوادث روز عاشورا وشهادت یاران را ترسیم کرد، قاسم بن حسن (ع) در باره شهادت خودپرسید. امام (ع) به او مهربانی کرد و پرسید:
فرزندم مرگ نزد تو چگونه است؟
پاسخ داد: عمو (جان) مرگ نزد من از عسل شیرین‌تر است.
حضرت بعد از آنکه ظرفیت درک قاسم را نمایان ساخت و پاسخ زیبای او را شنید، فرمود: عمویت به فدایت گردد! به خداقسم! تو از کسانی هستی که بعد از آزمایش بزرگ به همراه من شهید می‌شوند.
نقش آزادی و انتخاب در تربیت فرزندان
خداوند به انسان قدرت اراده و انتخاب بخشید تا از میان راه‌های مختلف مسیر صحیح را برگزیند. آنچه انسان در پرتو شناخت و بدون اجبار برگزید، در راه دستیابی به آن تا پای جان می‌ایستد، آزادی به جا وانتخاب درست در تربیت، عنصری کار آمد است، در تربیت فرزندان اجبار ثمری نمی‌بخشد، والدین و مربیان باید چنان زمینه را آماده کنند که فرزندان خود راه صحیح را بر گزینند تا برآنچه به حق برگزیده‌اند، پایبند و استوار باشند،
از جلوه‌های تربیتی حادثه عاشورا، صحنه آزادی و انتخاب راه بود. امام حسین (ع) با کمال صداقت فرزندان و دیگر یاران خود را در ادامه مسیر آزاد می‌گذارند و با اینکه بر فرزندان خود حق بزرگتری دارند اما هیچ‌گاه راه مبارزه را بر آنان تحمیل نمی‌کند و از این روست که می‌بینیم آنان نیز آگاهانه همراهی پدر و امام خویش را برگزیدند و در راهش تا آخرین نفس ایستاده و جان خویش رافدای راهش نموده‌اند.
آن حضرت هنگامی که عبدالله فرزند مسلم نزد ایشان آمد واجازه میدان طلبید فرمود: «شما در بیعت با من آزاد هستی، شهادت پدرت کافی است. تو دست مادرت را بگیر و از این معرکه خارج شو» عبد الله عرض کرد: «بخدا سوگند من از کسانی نیستم که دنیا را بر آخرت مقدم دارم.»
اظهار محبت به فرزندان
محبت به فرزندان امری درونی است. اما آنچه در این میان آثار تربیتی در پی دارد ابراز آن است. این امری اختیاری است و والدین می‌توانند در پرتو آن زمینه تربیت صحیح رافراهم آورند. چه بسیارند والدینی که در برابر فرزندان خود محبت فراوان دارند اما آن را ابراز نمی‌کنند در حالی که محبت وقتی تاثیر گذار خواهد بود که فرد مورد محبت از آن آگاهی یابد.
امام حسین (ع) به عنوان الگوی تربیتی، ابراز محبت به فرزندان را از نیازهای ضروری آنان می‌دانند و در قالب‌های گوناگون به ابراز آن می‌پرداختند. گاه با در آغوش گرفتن و به سینه چسبانیدن خردسالان، زمانی با بوسیدن آنان و‌گاه با به زبان آوردن کلمات محبت آمیز.
عبیدالله بن عتبه چنین می‌گوید: «نزد حسین بن
علی (ع) بودم. حسین امام سجاد را صدا زد، در آغوش گرفت و به سینه چسبانید، میان دو چشمش را بوسید و سپس فرمود: پدرم به فدایت باد، چقدر زیبایی!»
تشویق فرزندان در برابر کار خوب آنان
یکی از شیوه‌های تربیتی، تشویق است. تشویق متناسب با فعالیت انجام شده، به ایجاد انگیزه در فرد منجر شده، و به تقویت رفتار می‌انجامد. چه بسا فرزندان از صفات مثبت خود آگاهی نداشته، و خود را در مقایسه با دیگران ناچیز به شمار آورند. ازاین رو والدین باید ویژگی‌های مثبت فرزندان را برجسته سازند و مورد تشویق قرار دهند. در فرهنگ اسلامی که تربیت دینی و اخلاقی فرزندان درکانون توجه است. برتشویق فرزندان هنگام رفتارهای دینی و برجسته کردن صفات اخلاقی ومعنوی آنان بسیار تاکید شده است. امام سجاد (ع) فرمود: من به بیماری شدیدی مبتلا شدم. پدرم بربالینم آمد و فرمود:
چه خواسته‌ای داری؟ عرض کردم: دوست دارم از کسانی باشم که درباره آنچه خداوند برایم تدبیر کرده، نپرسم؟ پدرم در مقابل این جمله به من آفرین گفت و فرمود: تو مانند ابراهیم خلیلی; به هنگام گرفتاری. گفت از خداوند سؤال نمی‌کنم. خداوند مرا کافی است و او بهترین وکیل است.
در این حدیث ملاحظه می‌شود که امام حسین (ع) در مقابل پاسخ عارفانه فرزندش که براساس ظاهر حدیث، سن و سال چندانی هم نداشته جمله «احسنت» را به کار بردند و او را به «ابراهیم خلیل» تشبیه کردند.
تربیت صحیح فرزندان از ضروری‌ترین وظایف والدین به شمارمی آید. معصومان در همه ابعاد هدایتی و تربیتی الگوهایی کامل به شمار می‌آیند و تکیه بر رفتارهای تربیتی آنان برای تربیت فرزندان، بهترین ره توشه است.