امام(ع) درابتدای نامه 53 نهج البلاغه وظیفه حکومت یا به عبارتی حق مردم بر حکومت را چهار مورد بر می‌شمارد.
«جبایه خراجها و جهاد عدوها و استصلاح اهلها و عماره بلادها»
اصل رعایت حقوق شهروندی تنها بر مبنای انسان بودن و بدون در نظر گرفتن گرایش‌های دینی و سیاسی مورد توجه امیر است. چنانکه فرمود: مردمان تحت حکومت تو دودسته‌اند، یا برادران دینی تواند، یا انسان‌هایی هستند همانند تو...» نهج البلاغه ،نامه53. بنابر این امام حق را برای همگان می‌بیند(نهج البلاغه، خطبه215) حقوق نیز در دید امام امری دو طرفه است و طرفین به نسبت در برابر هم دارای حقوق اند. بنابر این حق در برابر تکلیف بین افراد و نظام‌ها به وجود می‌آید (همان) در منظر امام رعایت دو سویه حقوق، منفعتی دو سویه داشته و موجب برپاداشتن دین می‌شود. دراین صورت جامعه به برپاداری حق و عدالت و ثبات می‌رسد(همان)، بدیهی است در غیر این صورت به عنوان یک اصل تاریخی، با حاکمیت و اقتدار گروه یاحزب، حکومت پایدار نمی‌ماند. درمکتب امام آزادی بیان و اندیشه نقشی برجسته دارد. اگر معیار در رفتار مسئول با زیردستان تنها انسان بودن افراد باشد(نهج البلاغه نامه53) پس همه افراد و پیروان ادیان می‌توانند مطابق با آیین خود رفتار کرده و به عبادات مشروع خود بپردازند، و از امکانات موجود نیز مطابق با دیگران بهره‌مند شوند. فراهم آوردن شرایط مناسب برای آموزش و پرورش مردم، تامین اجتماعی و حقوق بازنشستگی (نهج البلاغه نامه53، حر عاملی، وسائل 11/49) و اصلاح وضع زندگی افراد، اجرای دو اصل آزادی و عدالت، حق سئوال و استیضاح مسئولین و حق نظارت بر امور(نهج البلاغه نامه53) حق مالکیت و بازرگانی البته با ذکر قیودی که در نهج‌البلاغه آمده است (نهج البلاغه، نامه51 و 53) از جمله مواردی است که امیرالمومنین برای مردم بر می‌شمارد.