این روزها در مجلس و دولت صحبت از ارائه لایحه بودجه به مجلس است؛ لایحه ای که باید نیمه آذر تحویل مجلس می شد اما همچون سال های گذشته هنوز تقدیم مجلس شورای اسلامی نشده است.
ستوده کاشانی-این روزها در مجلس و دولت صحبت از ارائه لایحه بودجه به مجلس است؛ لایحه ای که باید نیمه آذر تحویل مجلس می شد اما همچون سال های گذشته هنوز تقدیم مجلس شورای اسلامی نشده است.
غیر از ارائه لایحه بودجه مساله حائز اهمیت نحوه بودجه ریزی دولت است که معمولا با حرف و حدیث هایی همراه بوده است.
در این راستا دیوان محاسبات مسئول ارزیابی نحوه تحقق احکام بودجه یا بررسی درصد انحراف دولت از احکام است.
شاید اگر نظرات دیوان محاسبات به درستی اعمال شود شاهد انحراف یا برخی تخلفات در بودجه و عملکرد دولت در این خصوص نباشیم.
به همین منظور با اسداللهی نمیاینده مجلس شورای اسلامی به گفتگو پرداختیم.
این روزها در مجلس و دولت صحبت از ارائه لایحه بودجه به مجلس است؛ لایحه ای که باید نیمه آذر تحویل مجلس می شد اما همچون سال های گذشته هنوز تقدیم مجلس شورای اسلامی نشده است.
غیر از ارائه لایحه بودجه مساله حائز اهمیت نحوه بودجه ریزی دولت است که معمولا با حرف و حدیث هایی همراه بوده است.
در این راستا دیوان محاسبات مسئول ارزیابی نحوه تحقق احکام بودجه یا بررسی درصد انحراف دولت از احکام است.
شاید اگر نظرات دیوان محاسبات به درستی اعمال شود شاهد انحراف یا برخی تخلفات در بودجه و عملکرد دولت در این خصوص نباشیم.
به همین منظور با غلامرضا اسداللهی نماینده مجلس شورای اسلامی به گفتگو پرداختیم.
/ گزارش تفریغ بودجه معمولا روندی برای بررسی عملکرد دولت در نظام بودجه است؛ این گزارش تا چه حد می تواند در رفع تخلفات یا انحرافات دولت در بحث بودجه موثر باشد؟
پروسه تدوین بودجه در کشور یک پروسه پیوسته است؛ یعنی از تدوین لایحه شروع می شود تا ممیزی ها و تصویب در مجلس و در نهایت هم اجرا و نظارت بر اجرا.
بحث نظارت بر اجرا باز هم توسط مجلس به وسیله نهاد خاص خودش یعنی دیوان محاسبات صورت می گیرد که خروجی آن به گزارش تفریغ بودجه منجر می شود؛ لذا با ارائه و قرائت گزارش تفریغ بودجه در مجلس این پروسه تکمیل می شود.
نکته قابل توجه این است که لایحه بودجه فلسفه خاصی دارد؛ وقتی مطرح شده که لایحه بودجه توسط دولت تدوین شود به این جهت است که دولت در بخش اجرا حضور دارد و کم و کیف اجرا را می شناسد، همچنین دخل و خرج کشور را در دست دارد؛ لذا این مسئولیت به دولت سپرده شده تا بتواند بودجه ای به مجلس تقدیم و پیشنهاد کند که اجرایی باشد.
از طرفی قانونگذار شانی هم برای مجلس به عنوان مرجع بالاتر، تصویب کننده قوانین و همچنین نقش ممیزی قائل شده تا چارچوب دهنده فعالیت های دولت باشد.
پس روند نظارت بر اجرای قوانین به عهده مجلس گذاشته شده تا هم دولت قانون را به درستی اجرا کند و هم از چارچوب ها و موازینی که قانوگذار معین کرده انحراف نداشته باشد؛ در بحث بودجه هم دیوان محاسبات مسئول نظارت بر این روند و مشخص کردن انحراف یا تخطی دولت است.
شاید در کلیت مجلس بهترین قوانین را تصویب کند اما اگر قانون در عمل خوب اجرا نشود مثل این است که در واقع قانونی مصوب نشده یا مجلس نتوانسته نظر خود را به صورت کامل به نهاد اجرایی کشور گوشزد کند.
/ نحوه عملکرد دولت در بحث بودجه مطمئنا تاثیر زیادی بر روند تحقق اهداف برنامه توسعه و چشم انداز 20 ساله کشور خواهد داشت.
فعالیت همه دستگاه ها در کشور بر اساس اصول و اهداف برنامه 5 ساله و چشم انداز 20 ساله تعریف شده است. کار برنامه ای هم فعالیتی به هم پیوسته است لذا در برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت باید روند فعالیت ها و اجرای قوانین معلوم و مشخص باشد.
و به عنوان مثال مشخص شود که چقدر از احکامی که به عنوان قانون تصویب شده اجرا شده؟ و چقدر از این احکام در راستای تحقق اهداف برنامه و سند چشم انداز بوده است؟
برنامه 5 ساله مشخص می کند که ما بعد از 5 سال به یک افقی برسیم کمااینکه برای رسیدن به اهداف چشم انداز 20 ساله هم که مجموعه ای از برنامه های 20 ساله است باید افق روشنی داشته باشیم و به این افق برسیم؛ به همین جهت است که بحث نظارت مطرح شده و این نظارت باید دقیق و کارساز هم باشد.
آنچه دیوان محاسبات در مجلس ارائه می کند در حقیقت نحوه عملکرد دولت در بحث بودجه است؛ در گزارش تفریغ بودجه میزان تحقق احکام، انحراف، نحوه و مقدار هزینه کرد بودجه توسط دولت بررسی و مشخص می شود؛ در واقع ارزیابی اینکه برخی برنامه هایی که برای هزینه کرد بودجه انجام شده رسایی لازم را داشته یا نداشته و یا این برنامه ها کارساز بوده یا نه.
نکته حائز اهمیت در مجلس این است که دولت برای تدوین بودجه سال بعد خود از گزارش تفریغ استفاده کند، در عین حال مجلس هم از این گزارش برای بررسی و تصویب بودجه سالیانه استفاده می کند.
در همین راستا مجلس جلسات متعددی را با اعضای دیوان محاسبات برگزار می کند، اعضای این دیوان در کمیسیون های تخصصی مجلس مثل تلفیق و برنامه و بودجه حضور دارند و با توجه به تجربیاتی که دارند نظرات خود را به اعضای کمیسیون ها ارائه می کنند.این دستاوردها و نظرات به صورت مداوم در تدوین بودجه لحاظ شده و مداخله داده می شود.
/ آیا دولت در سال های گذاشته از گزارش دیوان برای تدوین بودجه استفاده کرده؟
من به طور مشخص ارتباط دولت با دیوان محاسبات را نمی دانم اما مجلس به صورت مستمر با دیوان ارتباط دارد؛ اعضای دیوان در جلسات کمیسیون برنامه و بودجه که به صورت تخصصی درباره بودجه فعالیت می کند حضور پیوسته ای دارند؛ بنده چند سالی در کمیسیون تلفیق حضور داشتم و از نزدیک شاهد حضور اعضای دیوان و اظهار نظرهای کارشناسی آنها بوده ام.
/ می توانید درباره میزان بهره گیری دولت از این گزارش مقایسه ای داشته باشید؟ دولت نظرات مجلس و دیوان را در خصوص نظام بودجه ریزی و بودجه نویسی رعایت کرده است؟
چیزی که مسلم است این است که احساس ضعف در برخی موارد وجود دارد، اختلاف دیدگاه هم بین مجلس و دولت هست اما در واقع طبق قانون نظر سائق نظر مجلس است و آنچه که مصوب می شود و به تایید شورای نگهبان می رسد قانون است.
چه دولت این قانون را قبول داشته یا نداشته باشد باید آن را اجرا کند؛ نمی تواند لایحه یا مصوبه ای را تنها به این دلیل که مطابق با آنچه که دولت به مجلس ارائه کرده نیست یا کارایی لازم را ندارد اجرا نکند. مضافا بر اینکه قانون تا زمانی که نقض یا اصلاح نشده لازم الاجرا است و وظیفه دولت هم اجرای قوانین است.
ما سعی کرده ایم که در تدوین قوانین بودجه با نقطه نظراتی که از دیوان یا شورای نگهبان می گیریم نواقص موجود در لوایح بودجه را که باعث عدم تحقق اهداف برنامه ای شده یا درصد تحقق آنها را کاهش داده مرتفع کنیم.
اما اینکه دولت به چه میزان در بحث اجرا موفق عمل کرده نیاز به ارزیابی دقیقی دارد اما شاید بتوان به صراحت گفت که ما در بعضی جهات و در تحقق و اجرای برخی احکامی که پیش بینی کرده ایم عقب هستیم.
همیشه در گزارش تفریغ میزان تحقق احکام بودجه تا 50 در صد یا حتی بالاتر نقص وجود دارد یا انحراف دیده می شود.
/ مجلس ابزار قوی برای نظارت بر روند اجرای قوانین دارد؛ شاید اگر از این ابزار به صورت مداوم و البته کارآمد استفاده شود در صد تخلفات به نحو چشمگیری کاهش یابد.
مجلس دو وظیفه عمده به عهده دارد؛ اول وظیفه قانونگذاری و دوم نظارت بر حسن اجرای قوانین؛ در سال های اخیر هم سعی شده که به موازات قانون گذاری بحث نظارت هم به صورت کارامد و قوی پیگیری شود.
می توان گفت که برخی مشکلات کشور در حقیقت به دلیل ضعف نظارت است؛ اگر بهترین قوانین تصویب شود ولی درست اجرا نشود کارایی لازم را برای کشور نخواهد داشت؛ همه باید این مساله را در نظر داشته باشند که قانون بد هم از بی قانونی بهتر است.
طی سال های گذشته سعی شده بحث نظارت جدی تر گرفته شود؛ لذا معاون نظارت ایجاد شد، نوعا کمیسیون های مجلس یک سری گزارش گرفته اند و آئین نامه هایی را اصلاح کرده اند تا بتوانند از ابزار نظارتی مثل سوال، تحقیق و تفحص یا استیضاح به نحو کارآمدتری استفاده شود.
همه این موارد برای اعمال بیشتر نظارت بوده اگرچه ما هنوز هم در این خصوص مشکلات زیادی داریم که تعداد محدود افراد در دستگاه های نظارتی و مجلس از جمله این مشکلات است.
ما نتوانسته ایم سیستمی را طراحی که نظارت را کارآمد و روزآمد کنیم، نباید این گونه باشد که منتظر باشیم تا تخلفی در روند اجرای قوانین صورت گیرد تا بعد مساله برخورد با متخلف مطرح شود.
باید نظارت ها قبل و حین اجرا هم وجود داشته باشد تا شاهد تخلف از قوانین نباشیم.
در این راستا دیوان محاسبات مسئول ارزیابی نحوه تحقق احکام بودجه یا بررسی درصد انحراف دولت از احکام است.
شاید اگر نظرات دیوان محاسبات به درستی اعمال شود شاهد انحراف یا برخی تخلفات در بودجه و عملکرد دولت در این خصوص نباشیم.
به همین منظور با اسداللهی نمیاینده مجلس شورای اسلامی به گفتگو پرداختیم.
این روزها در مجلس و دولت صحبت از ارائه لایحه بودجه به مجلس است؛ لایحه ای که باید نیمه آذر تحویل مجلس می شد اما همچون سال های گذشته هنوز تقدیم مجلس شورای اسلامی نشده است.
غیر از ارائه لایحه بودجه مساله حائز اهمیت نحوه بودجه ریزی دولت است که معمولا با حرف و حدیث هایی همراه بوده است.
در این راستا دیوان محاسبات مسئول ارزیابی نحوه تحقق احکام بودجه یا بررسی درصد انحراف دولت از احکام است.
شاید اگر نظرات دیوان محاسبات به درستی اعمال شود شاهد انحراف یا برخی تخلفات در بودجه و عملکرد دولت در این خصوص نباشیم.
به همین منظور با غلامرضا اسداللهی نماینده مجلس شورای اسلامی به گفتگو پرداختیم.
/ گزارش تفریغ بودجه معمولا روندی برای بررسی عملکرد دولت در نظام بودجه است؛ این گزارش تا چه حد می تواند در رفع تخلفات یا انحرافات دولت در بحث بودجه موثر باشد؟
پروسه تدوین بودجه در کشور یک پروسه پیوسته است؛ یعنی از تدوین لایحه شروع می شود تا ممیزی ها و تصویب در مجلس و در نهایت هم اجرا و نظارت بر اجرا.
بحث نظارت بر اجرا باز هم توسط مجلس به وسیله نهاد خاص خودش یعنی دیوان محاسبات صورت می گیرد که خروجی آن به گزارش تفریغ بودجه منجر می شود؛ لذا با ارائه و قرائت گزارش تفریغ بودجه در مجلس این پروسه تکمیل می شود.
نکته قابل توجه این است که لایحه بودجه فلسفه خاصی دارد؛ وقتی مطرح شده که لایحه بودجه توسط دولت تدوین شود به این جهت است که دولت در بخش اجرا حضور دارد و کم و کیف اجرا را می شناسد، همچنین دخل و خرج کشور را در دست دارد؛ لذا این مسئولیت به دولت سپرده شده تا بتواند بودجه ای به مجلس تقدیم و پیشنهاد کند که اجرایی باشد.
از طرفی قانونگذار شانی هم برای مجلس به عنوان مرجع بالاتر، تصویب کننده قوانین و همچنین نقش ممیزی قائل شده تا چارچوب دهنده فعالیت های دولت باشد.
پس روند نظارت بر اجرای قوانین به عهده مجلس گذاشته شده تا هم دولت قانون را به درستی اجرا کند و هم از چارچوب ها و موازینی که قانوگذار معین کرده انحراف نداشته باشد؛ در بحث بودجه هم دیوان محاسبات مسئول نظارت بر این روند و مشخص کردن انحراف یا تخطی دولت است.
شاید در کلیت مجلس بهترین قوانین را تصویب کند اما اگر قانون در عمل خوب اجرا نشود مثل این است که در واقع قانونی مصوب نشده یا مجلس نتوانسته نظر خود را به صورت کامل به نهاد اجرایی کشور گوشزد کند.
/ نحوه عملکرد دولت در بحث بودجه مطمئنا تاثیر زیادی بر روند تحقق اهداف برنامه توسعه و چشم انداز 20 ساله کشور خواهد داشت.
فعالیت همه دستگاه ها در کشور بر اساس اصول و اهداف برنامه 5 ساله و چشم انداز 20 ساله تعریف شده است. کار برنامه ای هم فعالیتی به هم پیوسته است لذا در برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت باید روند فعالیت ها و اجرای قوانین معلوم و مشخص باشد.
و به عنوان مثال مشخص شود که چقدر از احکامی که به عنوان قانون تصویب شده اجرا شده؟ و چقدر از این احکام در راستای تحقق اهداف برنامه و سند چشم انداز بوده است؟
برنامه 5 ساله مشخص می کند که ما بعد از 5 سال به یک افقی برسیم کمااینکه برای رسیدن به اهداف چشم انداز 20 ساله هم که مجموعه ای از برنامه های 20 ساله است باید افق روشنی داشته باشیم و به این افق برسیم؛ به همین جهت است که بحث نظارت مطرح شده و این نظارت باید دقیق و کارساز هم باشد.
آنچه دیوان محاسبات در مجلس ارائه می کند در حقیقت نحوه عملکرد دولت در بحث بودجه است؛ در گزارش تفریغ بودجه میزان تحقق احکام، انحراف، نحوه و مقدار هزینه کرد بودجه توسط دولت بررسی و مشخص می شود؛ در واقع ارزیابی اینکه برخی برنامه هایی که برای هزینه کرد بودجه انجام شده رسایی لازم را داشته یا نداشته و یا این برنامه ها کارساز بوده یا نه.
نکته حائز اهمیت در مجلس این است که دولت برای تدوین بودجه سال بعد خود از گزارش تفریغ استفاده کند، در عین حال مجلس هم از این گزارش برای بررسی و تصویب بودجه سالیانه استفاده می کند.
در همین راستا مجلس جلسات متعددی را با اعضای دیوان محاسبات برگزار می کند، اعضای این دیوان در کمیسیون های تخصصی مجلس مثل تلفیق و برنامه و بودجه حضور دارند و با توجه به تجربیاتی که دارند نظرات خود را به اعضای کمیسیون ها ارائه می کنند.این دستاوردها و نظرات به صورت مداوم در تدوین بودجه لحاظ شده و مداخله داده می شود.
/ آیا دولت در سال های گذاشته از گزارش دیوان برای تدوین بودجه استفاده کرده؟
من به طور مشخص ارتباط دولت با دیوان محاسبات را نمی دانم اما مجلس به صورت مستمر با دیوان ارتباط دارد؛ اعضای دیوان در جلسات کمیسیون برنامه و بودجه که به صورت تخصصی درباره بودجه فعالیت می کند حضور پیوسته ای دارند؛ بنده چند سالی در کمیسیون تلفیق حضور داشتم و از نزدیک شاهد حضور اعضای دیوان و اظهار نظرهای کارشناسی آنها بوده ام.
/ می توانید درباره میزان بهره گیری دولت از این گزارش مقایسه ای داشته باشید؟ دولت نظرات مجلس و دیوان را در خصوص نظام بودجه ریزی و بودجه نویسی رعایت کرده است؟
چیزی که مسلم است این است که احساس ضعف در برخی موارد وجود دارد، اختلاف دیدگاه هم بین مجلس و دولت هست اما در واقع طبق قانون نظر سائق نظر مجلس است و آنچه که مصوب می شود و به تایید شورای نگهبان می رسد قانون است.
چه دولت این قانون را قبول داشته یا نداشته باشد باید آن را اجرا کند؛ نمی تواند لایحه یا مصوبه ای را تنها به این دلیل که مطابق با آنچه که دولت به مجلس ارائه کرده نیست یا کارایی لازم را ندارد اجرا نکند. مضافا بر اینکه قانون تا زمانی که نقض یا اصلاح نشده لازم الاجرا است و وظیفه دولت هم اجرای قوانین است.
ما سعی کرده ایم که در تدوین قوانین بودجه با نقطه نظراتی که از دیوان یا شورای نگهبان می گیریم نواقص موجود در لوایح بودجه را که باعث عدم تحقق اهداف برنامه ای شده یا درصد تحقق آنها را کاهش داده مرتفع کنیم.
اما اینکه دولت به چه میزان در بحث اجرا موفق عمل کرده نیاز به ارزیابی دقیقی دارد اما شاید بتوان به صراحت گفت که ما در بعضی جهات و در تحقق و اجرای برخی احکامی که پیش بینی کرده ایم عقب هستیم.
همیشه در گزارش تفریغ میزان تحقق احکام بودجه تا 50 در صد یا حتی بالاتر نقص وجود دارد یا انحراف دیده می شود.
/ مجلس ابزار قوی برای نظارت بر روند اجرای قوانین دارد؛ شاید اگر از این ابزار به صورت مداوم و البته کارآمد استفاده شود در صد تخلفات به نحو چشمگیری کاهش یابد.
مجلس دو وظیفه عمده به عهده دارد؛ اول وظیفه قانونگذاری و دوم نظارت بر حسن اجرای قوانین؛ در سال های اخیر هم سعی شده که به موازات قانون گذاری بحث نظارت هم به صورت کارامد و قوی پیگیری شود.
می توان گفت که برخی مشکلات کشور در حقیقت به دلیل ضعف نظارت است؛ اگر بهترین قوانین تصویب شود ولی درست اجرا نشود کارایی لازم را برای کشور نخواهد داشت؛ همه باید این مساله را در نظر داشته باشند که قانون بد هم از بی قانونی بهتر است.
طی سال های گذشته سعی شده بحث نظارت جدی تر گرفته شود؛ لذا معاون نظارت ایجاد شد، نوعا کمیسیون های مجلس یک سری گزارش گرفته اند و آئین نامه هایی را اصلاح کرده اند تا بتوانند از ابزار نظارتی مثل سوال، تحقیق و تفحص یا استیضاح به نحو کارآمدتری استفاده شود.
همه این موارد برای اعمال بیشتر نظارت بوده اگرچه ما هنوز هم در این خصوص مشکلات زیادی داریم که تعداد محدود افراد در دستگاه های نظارتی و مجلس از جمله این مشکلات است.
ما نتوانسته ایم سیستمی را طراحی که نظارت را کارآمد و روزآمد کنیم، نباید این گونه باشد که منتظر باشیم تا تخلفی در روند اجرای قوانین صورت گیرد تا بعد مساله برخورد با متخلف مطرح شود.
باید نظارت ها قبل و حین اجرا هم وجود داشته باشد تا شاهد تخلف از قوانین نباشیم.